در هفته های گذشته شمار زیادی از مردم در سراسر جهان، در واکنش به قتل جورج فلوید و به منظور اعلام همبستگی با معترضین در آمریکا، به خیابانها آمدند. جنبش رو به گسترش «زندگی سیاهان مهم است» حاکی از خشم جهانیان نسبت به ظلمی است که به سیاهپوستان روا می شود. در این میان، منطقه‌ی خاورمیانه درحالی نسبت به تحولات هفته های اخیر سکوت اختیار کرده است که تاریخ نشان می‌دهد اعراب و به ویژه کشورهای حوزه خلیج فارس در ظلم بر سیاهپوستان ید طولایی دارند و در طول تاریخ، همواره در اِعمال تبعیض نژادی علیه سیاهپوستان مشارکت کرده‌اند. برای مثال نژادپرستی در رسانه های مصر، لبنان، کویت و سایر کشورها امر مشهودی است و کمتر کسی است که این موضوع را مورد نقد قرار دهد. در هیأت حاکمه کشورهای حاشیه خلیج فارس نیز سکوت و بی تفاوتی در قبال تبعیض و نژادپرستی علیه کارگران آفریقایی به استراتژی سیاسی دولت ها بدل شده است. در این فرآیند که می‌توان آن را نوعی برده‌داری مدرن خواند، کارگران به طرز وحشتناکی از سوی کارفرمایان خود مورد سوء استفاده قرار می‌گیرند و واژه عربی «عبد»، به معنای برده، هنوز هم برای توصیف سیاهپوستان در برخی کشورها از جمله الجزایر و یمن، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
در خاورمیانه، به جای اینکه با مهاجران آفریقایی به عنوان انسانی که دارای حقوق و کرامت است رفتار شود و در ازای کاری که این کارگران انجام می دهند دستمزد مکفی به آنان تعلق گرفته و شرایط مناسبی برای کار و اقامت آنان تمهید گردد، با آنان همچون کالا رفتار می شود؛ حتی کارفرما برای خود این حق را قائل است که کارگران را مورد خرید و فروش قرار دهد. به عنوان مثال، یک زن کارگر نیجریه‌ای که در لبنان با نام مستعار «پیس بوساری» شناخته می شود، در اواخر آوریل در صفحه فیس بوک Buy & Sell به قیمت 1000 دلار به فروش رسید. در آگهی فروش وی، چنین آمده بود: «کارگر خانگی، شهروند آفریقا، اهل نیجریه، برای فروش با اقامت جدید و اوراق قانونی کامل ... وی 30 ساله، کوشا و بسیار تمیز است.»
براساس آمارهای دولتی، حدود 250،000 کارگر فعال در زمینه‌ی خدمات منزل در لبنان زندگی می‌کنند که حدود 150،000 نفر از آنها اهل اتیوپی هستند. با این حال، تخمین زده می‌شود که هزاران کارگر آفریقایی دیگر نیز بدون سند در این کشور مشغول کار باشند.
طبق قوانین سیستم کفالت لبنان و کشورهای خاورمیانه، وضعیت قانونی کارگران ساده‌ی مهاجر، به دست کارفرمایان آنهاست. به این ترتیب سیستم کفالت نوعی برده داری مدرن محسوب می شود زیرا طبق تعریفی که از برده داری در فرهنگ لغت آمده است، برده داری، فعالیت قانونیِ افرادی است که مالک انسان های دیگر هستند؛ به این معنا که آن کارگران مجبور هستند برای کارفرمای خود کار کرده یا از او اطاعت کنند. در سیستم کفالت هم نابرابری شدیدی بین کارگر و کارفرما وجود دارد و قدرت گسترده و بی حد و حصر کارفرما به او این امکان را می دهد که از موقعیت خود سوء استفاده کند.
آنچه در عمل اتفاق می‌افتد این است که وقتی یک کارگر سیاهپوست وارد کشوری می شود، از بدو ورود، چون پول پرواز را کارفرما پرداخت کرده است، کارگر وارد رابطه کاری مبتنی بر سیستم کفالت می شود. کارفرما گذرنامه‌ی کارگر را می گیرد و حقوق، ساعات کار و شرایط اسکانش را تعیین می‌کند. در این مرحله، اگر کارگر از شرایط تعیین شده راضی نباشد کار زیادی از دستش ساخته نیست.
سازمان عفو بین‌الملل مدتهاست که این سیستم را سبب سوء استفاده و تعدی به حقوق انسانی کارگران می داند و گروه‌های مدافع حقوق بشر نیز خواستار لغو آن شده‌اند. اما علیرغم تلاش آنان، به طور متوسط در لبنان هر هفته دو کارگر، اغلب از طریق خودکشی جان خود را از دست می‌دهند.
در ماه آوریل، الجزیره ویدئویی از یک زن نیجریایی منتشر کرد که مدعی بود پس از آن که از رابطه‌ی جنسی با کارفرما امتناع ورزیده، مورد ضرب و شتمِ وی قرار گرفته است. او که به یکی از فعالان نیجریایی ساکن در بیروت پناه آورده بود می گفت که علیرغم حادثه ای که برایش روی داده، باید در لبنان بماند چون نیاز به کار دارد.
با وجود سوء استفاده و مواجهه با رفتارهای خشونت آمیز، بسیاری از کارگران مهاجر از مراجعه به پلیس، بیم دارند؛ زیرا طبق قوانین سیستم کفالت، فرار از دست کارفرما می‌تواند کارگران را در معرض خطر بازداشت قرار دهد.
برده‌داری تا دهه 1960 در کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس باقی بود و عربستان و یمن جزء آخرین کشورهایی بودند که این کار را ملغی کردند. با این حال، نژادپرستی چنان در آداب و رسوم مردم ریشه دوانده است که کشورهاف قوانین سختگیرانه ای ضد تبعیض نژادی وضع نکرده اند.
در لیبی که شبه نظامیان از زمان سرنگونی معمر قذافی در سال 2011 بر زندگی مردم حاکمند، آفریقایی‌هایی را که به منظور پناهندگی در اروپا از این کشور عبور می‌کنند، مورد هدف قرار داده و به اسارت می برند.
یکی از محققان سازمان دیده بان حقوق بشر، وضعیت لیبی را از لحاظ تبعیض نژادی این گونه توضیح می‌دهد: هیچ کس از بدرفتاری مصون نیست، اما سفید‌پوست‌ها و سایر اتباع عرب نسبت به شهروندان آفریقایی وضعیت بهتری دارند و آنان را در زندان نگه نمی دارند.
با توجه به آنچه گذشت، به جای آنکه عموم مردم در خاورمیانه به مسئله تبعیض نژادی اهتمام ورزیده و درباره آن به بحث و گفتگو بنشینند، آن را انکار می‌کنند و در حالی که نژادپرستی در غرب حداقل روی کاغذ جرم به شمار می‌رود، در خاورمیانه امری عادی و رایج است. همین امر باعث شده است تا آن همبستگی ای را که در غرب نسبت به جنبش «زندگی سیاهان مهم است» شاهد هستیم، در خاورمیانه شاهد نباشیم.
اکنون وقت آن رسیده است که کشورهای عرب در جهت اصلاح این وضعیت قدم بردارند و آداب و رسوم نادرست نژادپرستانه‌ی خویش را کنار بگذارند. نشان دادن خشم و انزجار از تبعیض نژادی کمترین چیزی است که ما از جامعه عرب انتظار داریم. زندگی سیاهان نه تنها در امریکا که در سراسر جهان و از جمله خاورمیانه مهم است
مترجم: ط. مکارمی
نظر شما