علی‌رغم بحران برق و مشکلات شدید اقتصادی، مصطفی کاظمی نخست‌وزیر عراق می‌کوشد برخلاف اسلاف خود، جلوی مداخله خارجی در کشورش را بگیرد و با افزایش مخالفت‌ها با نفوذ ایران در عراق، رو به سوی کشورهای حاشیه خلیج‌فارس آورد.
روز 24 ژانویه در نشست تجاری عراق و عربستان در ریاض، حمید الغازی دبیر کابینه عراق اعلام کرد که ریاض و بغداد دارند روی چندین موضوع از جمله اتصال شبکه‌های برق و توسعه شهرهای صنعتی کار می‌کنند.
روز بعد، الغازی و امیر عبدالعزیز بن‌سلمان وزیر انرژی عربستان یادداشت تفاهمی بین دو کشور امضا کردند که در آن دو وزیر برای اتصال شبکه برق خود به توافق رسیده بودند. عادل کریم سرپرست وزیر برق عراق گفت که اتصال شبکه برق، ظرف دو سال تکمیل خواهد شد.
روابط عربستان و عراق در دوران صدام پس از جنگ خلیج‌فارس تیره بود. بعد از حمله سال 2003 آمریکا و سلطه ایران بر عراق، روابط دو کشور دچار چالش‌های دیگری شد. ملک عبدالله پادشاه وقت عربستان نسبت به نوری مالکی بی‌اعتماد بود به‌ویژه که مالکی نزدیکی آشکاری با تهران داشت؛ بنابراین ریاض از تعامل با بغداد اجتناب می‌کرد.
اما تلاش فزاینده کاظمی برای مقابله با نفوذ ایران و از آن سو تلاش‌های بن‌سلمان برای اصلاح سیاست داخلی و خارجی عربستان، از جمله انجام گفتگوهایی با ایران برای برقراری سطحی از رابطه، به این معنا بود که اختلافات بین بغداد و ریاض دیگر به اندازه گذشته نیست و می‌توان روابط دو کشور را رو به بهبود برد.
در کنار روابط رو به رشد عربستان با بغداد، سایر کشورهای حاشیه خلیج‌فارس نیز برای تقویت رابطه خود با عراق وارد عمل شدند و به این کشور برای حل مشکلات اقتصادی‌اش دست یاری دادند.
7 فوریه عادل کریم با سعد الکعبی وزیر انرژی قطر در مورد صادرات گاز دوحه و رفع کمبود برق عراق، وارد گفتگو شد. دو روز بعد کریم اعلام کرد که عراق برای واردات گاز قطر تا تابستان 2023 آماده می‌شود؛ به این ترتیب گاز قطر تاحدودی جایگزین انرژی ایران خواهد شد.
وی افزود: «برای واردات گاز باید زیرساخت‌ها آماده شود و این کار حداقل یک سال تا 15 ماه طول می‌کشد. این توافق ضروری بود زیرا عراق نمی‌تواند صرفا به یک منبع گاز متکی باشد».
درحالی که ریاض و دوحه بدنبال احیای بخش انرژی عراق هستند، امارات نیز توافق‌های مختلفی برای تقویت روابط دوجانبه و سرمایه‌گذاری در عراق، با آن کشور امضا کرده است.
کاظمی ماه مه 2021 در ابوظبی با محمد بن‌زاید دیدار کرد. نتیجه این دیدار آن بود که ابوظبی متعهد شد سرمایه‌گذاری 3 میلیارد دلاری در عراق انجام دهد.
ماه اکتبر وزارت دارایی امارات و کمیسیون سرمایه‌گذاری ملی عراق، توافقنامه‌ای برای تقویت همکاری‌های اقتصادی و محافظت از سرمایه‌گذاری‌های انجام شده در برابر اقداماتی از جمله مصادره، توقیف قضائی و مسدود کردن دارایی‌ها امضا کردند. در آن ماه شرکت انرژی اماراتی «مصدر» قراردادی با وزارت برق و کمیسیون سرمایه‌گذاری ملی عراق برای ساخت پنج نیروگاه برق در سراسر عراق امضا کرد.
علی‌رغم تشدید تنش‌ها بین ابوظبی و تهران پس از تشدید جنگ یمن و عادی‌سازی روابط امارات با اسرائیل، امارات همچنان تلاش کرده است تا سیاست خارجی عمل‌گرایانه‌ای اتخاذ کند. تمایل این کشور به افزایش سرمایه‌گذاری در عراق نتیجه همین سیاست است.
پس از حمله سال 2003 آمریکا به عراق، شبه‌نظامیان مورد حمایت ایران از خلأ ایجاد شده استفاده کردند و به تهران کمک کردند تا جای پایی در پارلمان عراق پیدا کند. آن زمان ایران می‌ترسید که هدف بعدی حمله آمریکا باشد و همین امر این کشور را به سمت تقویت نفوذ خود در خاورمیانه سوق داد.
مبارزه با داعش به تهران کمک کرد تا حضور خود را در عراق تحت لوای حشد شعبی گسترش دهد. البته ناگفته نیست که حشد به ارتش عراق برای مبارزه با داعش کمک بسیاری کرد.
از آن زمان تاکنون حضور تهران در عراق با چالش‌های زیادی روبرو بوده است که از آن جمله می‌توان به ترور سردار سلیمانی و اعتراضات گسترده اکتبر 2019 علیه دولت همسو با ایران، اشاره کرد. در این میان کارزار فشار حداکثری ترامپ و تحریم‌های شدیدی که علیه ایران وضع کرد، عامل مهمی در تضعیف نفوذ تهران در عراق بود.
مردم عراق خشم خود را از سلطه شبه‌نظامیان نزدیک به ایران بر کشورشان ابراز کرده‌اند. نظرسنجی‌ای که توسط مؤسسه مستقل مطالعات مدیریت و جامعه مدنی IIACSS مستقر در بغداد انجام شده، نشان می‌دهد که تنها 15% از شهروندان عراقی در سال 2020 دیدگاه مثبتی نسبت به ایران داشته‌اند؛ این درحالی است که نظر مساعد مردم در سال 2017، 70% بود.
افزایش نفوذ شورای همکاری خلیج‌فارس در عراق ممکن است منجر به درگیری‌های ژئوپلیتیکی بیشتری شود. چنانکه دیدیم برخی از سیاستمداران طرفدار ایران از ابتکار عربستان و عراق برای اتصال شبکه‌های برق دو کشور انتقاد کردند؛ امری که به طور ضمنی نشان دهنده مخالفت ایران با این پروژه است.
همچنین 2 فوریه یک گروه شبه‌نظامی ناشناخته عراقی که با ایران روابط دارد به نام ألويه الوعد الحق، مسئولیت حمله پهپادی به ابوظبی را بر عهده گرفت.
استدلال تحلیلگران این است که این حمله پیامی از سوی ایران بود. این درحالی است که مقتدی صدر هشدار داد این اقدام می‌تواند جرقه یک جنگ منطقه‌ای خطرناک را زند.
عراق علاوه بر کشورهای شورای همکاری، در حوزه انرژی شریکان عرب دیگری نیز دارد مانند مصر و اردن. بغداد می‌کوشد به کشورهای حاشیه خلیج فارس وابسته نباشد و سیاست خارجی مستقلی را با هدف کاهش مشکلات اقتصادی‌اش در پیش گیرد
از آن مهمتر اینکه کاظمی از اینکه صرفا تهران را محکوم کند اجتناب کرده و حضور نظامی آمریکا در عراق را نیز محکوم می‌کند. این سیاست نشان می‌دهد که وی بدنبال عراق مستقل جدیدی است که عاری از هرگونه دخالت خارجی باشد. این امر برای حفظ حمایت مردم برای و تضمین ماندگاری وی در مقام نخست‌وزیری ضروری است
اما فقط کشورهای شورای همکاری نیستند که تلاش می‌کنند روابط خود را با عراق توسعه دهند. در سال‌های اخیر چین درباره توسعه و بازسازی زیرساخت‌های نفتی عراق با این کشور وارد مذاکره شده و فرانسه نیز در راستای تلاش برای افزایش قدرت نرم و نفوذ خود در خاورمیانه، به میادین نفتی عراق چشم دوخته است
اینکه آیا شریکان جدید بغداد می‌توانند به کاهش مشکلات داخلی این کشور و رفع سلطه تهران کمک کنند، معلوم نیست؛ به‌ویژه که شبه‌نظامیان نزدیک به ایران هنوز نیروی قدرتمندی در این کشور هستند. علاوه بر این، زمان طولانی‌ای برای سرمایه‌گذاران نیاز است تا زیرساخت‌های لازم را ایجاد کنند
آنچه روشن است این است که عراق می‌کوشد از وابستگی سنتی خود به تهران بکاهد و کشورهای شورای همکاری ابزار این کار را در اختیار بغداد قرار می‌دهند
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما