هویت ملی مقدم بر هویت اسلامی
هنگامی که عربستان در جام جهانی، آرژانتین را شکست داد یک جمله بارها در شبکه های اجتماعی عربستان تکرار شد «شاهین های ما افتخار ما هستند». غرور ملی در بین مردم افزایش چشمگیری یافت و روزنامه های سعودی این پیروزی را نشانه اغاز دورانی جدید دانستند. یکی از روزنامه نگاران اینگونه نوشت: «هر تصویر کلیشه ای که پیشتر از پادشاهی سعودی داشتید پاک کنید و واقعیت های جدید این کشور را ببینید»
افزایش غرور ملی در شرایطی رخ می دهد که پیشتر هویت اسلامی مقدم بر هویت سعودی بود؛ تصمیمات اجتماعی توسط روحانیون تندرو گرفته می شد و پلیس مذهبی ارزش های خود را بر مردم دیکته می کرد. بین سلطنت و روحانیت اتحادی بلندمدت وجود داشت و رویدادهای میهنی در عربستان جایی نداشت
اما اکنون تأکید بر ناسیونالیسم سعودی در خط مقدم تحولات اجتماعی و اقتصادی قرار دارد؛ تحولاتی که توسط ولیعهد جوان رهبری می شود. دولت اماکن گردشگری همچون العلا را تبلیغ می کند و بر تاریخ پیش از اسلام تأکید دارد. امروزه پرچم عربستان بیش از هر زمان دیگری در شهرهای این کشور قابل مشاهده است
به گفته محمد علیا کارشناس ارشد مؤسسه هادسون: «ایده افتخار به سعودی بودن، امروزه بیش از هر زمانی تشویق می شود». پشتوانه این تشویق تلاش برای خودکفایی بیشتر و تغییر از جامعه ای قبیله ای و متکی به نفت به جامعه ای پیشرو و متخصص است. اکنون شهروندان تشویق می شوند که حرفه های مختلف را یاد بگیرند و به شکل گیری عربستان جدید و رهایی اقتصاد از وابستگی به نفت کمک کنند
از این رو یکی از مهمترین اهداف چشم انداز 2030 ایجاد اشتغال برای جمعیت اکثرا جوان عربستان است و شرکت های خصوصی، بیمارستان ها، رستوران ها، تاکسی ها و هتل ها تشویق می شوند که به جای کارگر خارجی اتباع سعودی را استخدام کنند
روز به روز بر تعداد مشاغلی که مجبور هستند تبعه سعودی را به جای خارجی ها استخدام کنند افزوده می شود؛ برای مثال ماه اکتبر وزارت منابع انسانی و توسعه اجتماعی تصویب کرد که زین پس برای کار مشاوره، باید اتباع سعودی استخدام شوند
عربستان همچنین اعلام کرده است که پس از سال 2023 تنها در صورتی با شرکت های خارجی قرارداد می بندد که دفتر مرکزی آنها در این کشور باشد. در مجموع دولت امیدوار است که با این اقدامات جلوی بیکاری جوانان را بگیرد، بخش دولتی را کوچک کند و درامد دولت را افزایش دهد
به گفته علیا این تصمیمات برای بسیاری از جوانان به ویژه زنان جویای کار تأثیرگذار است «زندگی مردان جوان در طول پنج سال گذشته تغییر کرده ولی وضعیت زنان جوان کاملا دگرگون شده است»
گرچه جامعه عربستان در حال تغییر و باز شدن است، ولی حکومت همچنان با مخالفان با شدت برخورد می کند. قانون ضد تروریسم که سال 2017 به روز شد، ابزارهای جدیدی را برای مقابله با هرگونه انتقاد در اختیار دولت قرار می دهد. همچنین یک اپلیکیشن به نام «کلّنا امن» به شهروندان این امکان را می دهد تا در مورد منتقدان دولت گزارش دهند
ولیعهد در طول شش سالی که به قدرت رسیده، بارها بر هویت سعودی خود تأکید کرده است. به پیشنهاد او علامت «ساخت عربستان» بر روی کالاهای این کشور زده می شود؛ از سال 2019 در کتاب های درسی این کشور زندگی و وضع مردم عربستان در پیش از اسلام که پیشتر مورد مذمت قرار می گرفت، مورد تجلیل واقع شده است
تأثیر رویکرد تقدم هویت سعودی بر هویت اسلامی در سیاست خارجی عربستان نیز دیده می شود. ماه اکتبر تصمیم ائتلاف به رهبری روسیه و عربستان برای کاهش تولید نفت مورد انتقاد آمریکا قرار گرفت
این تصمیم ضربه ای به کاخ سفید بود. بایدن امیدوار بود که قیمت گاز را پیش از انتخابات میان دوره ای کاهش دهد، از این رو سعودی ها را برای تولید نفت بیشتر تحت فشار قرار داده بود
شاهزاده عبدالعزیز بن سلمان وزیر انرژی عربستان در یک کنفرانس در ماه اکتبر در واکنش به اخبار همسویی سعودی با روسیه و برهم زدن بازار نفت گفت: «مرتبا به ما گفته می شود که آیا شما با ما هستید یا علیه ما؟ ما طرفدار عربستان و مردم عربستانیم»
به گفته کریستین اسمیت تحلیلگر مؤسسه خلیج فارس در واشنگتن: «قاطعیت عربستان در موضوع کاهش تولید نفت، در آمریکا اینگونه تلقی شد که سعودی شریکی ناسپاس است؛ درحالی که مقامات این کشور برای جلب رضایت جمعیت جوان خود کار می کنند»
پیشتر سعودی ها اجازه نداشتند روز ملی این کشور را جشن بگیرند، علما می ترسیدند که هرگونه جشن ملی اعیاد مذهبی را تحت الشعاع قرار دهد لذا فتواهایی علیه آن صادر کردند
با کمرنگ شدن نفوذ عالمان و پلیس مذهبی، امسال جشن های روز ملی باشکوه تر از همیشه برگزار شد و روز تأسیس عربستان به تعطیلات این کشور افزوده شد
ماه دسامبر یک مسابقه تلویزیونی با نام سعودی ایدل برگزار شد و یک ارگان دولتی برای بزرگداشت «طلال مداح» موسیقی دان افسانه ای فقید سعودی، یک شب موسیقی در ریاض برگزار کرد
به گفته علیا: «در گذشته، حکومت از موسیقی دانان فاصله می گرفت ولی اکنون تلاش می کند که بگوید ما در حال جبران گذشته هستیم»
مارپیچ اعتراضات، پهپادها و اقتصاد آشفته ایران
تابستان گذشته اقتصاد ایران پس از یک دهه رکود ناشی از تحریم های آمریکا، در مسیر بهبود قرار گرفته بود
اما دو رویداد روند پیشرفت اقتصاد ایران را متوقف کرد: تظاهرات مردم بدلیل مرگ مهسا امینی و فروش پهپادهای ایران به مسکو برای استفاده در جنگ اوکراین، باعث شد که چشم انداز سرمایه گذاری خارجی در ایران تیره و تار شده و شانس ایران برای دسترسی مجدد به بازارهای جهانی از بین برود
انتخاب ابراهیم رئیسی به ریاست جمهوری باعث شد که تندروها در ایران کنترل تمامی نهادهای قدرت را در دست گیرند و زمینه برای تحقق اقتصاد مقاومتیِ مورد نظر این گروه فراهم شود
بر اساس داده های رسمی در سال 2021 تولید ناخالص داخلی ایران 4.7% رشد کرد که از میانگین تولید ناخالص داخلی خاورمیانه با 4.3%، کمی بیشتر بود. این درحالی بود که صندوق بین المللی پول و بانک جهانی پیش بینی 2 الی 3 درصدی را برای رشد تولید ناخالص داخلی ایران داشتند. این روند صعودی در سه ماهه اول سال جدید ایرانی ادامه یافت و تولید ناخالص داخلی در این سه ماهه 4.2% رشد کرد. همچنین داده های یک نظرسنجی نشان می داد که میزان فقر کاهش یافته است
البته این پیشرفت ها را نمی توان به سیاست های خاص اتخاذ شده توسط دولت رئیسی نسبت داد. به ویژه که شاهد بودیم رشد اقتصاد در سه ماهه دوم سال و قبل از اینکه اعتراضات در اواسط سپتامبر به اوج خود برسد، به نصف کاهش یافت و به 2.5% رسید. این پیشرفت را می توان نتیجه کاهش تدریجی کمپین فشار حداکثری توسط دولت بایدن دانست که به ایران اجازه صدور نفت بیشتری داد و احتمال پایان تحریم ها و احیای برجام را بالا برد
آغاز اعتراضات مردمی در شرایطی که اقتصاد رو به بهبود می رفت، نشان می دهد که نباید به امید شورش مردم علیه حکومت دست به تحریم زد. چنانکه در اعتراضات اخیر دیدیم تظاهرات مردم نه به دلیل درد و رنج ناشی از تحریم ها که به دلیل بی احترامی حکومت به جوانان و بی توجهی به خواسته های اجتماعی آنان بود
البته بدون شک نارضایتی اقتصادی در ایران زیاد است و یکی از عواملی که آینده اعتراضات را تعیین می کند، این است که آیا اقتصاد به سیر نزولی خود ادامه می دهد یا می تواند به رشدی که سال 2021 شاهد آن بود برگردد. تاکنون اعتراضات به گروههای سنی جوان تر محدود شده ولی در صورت سقوط بیشتر اقتصاد، احتمالا افراد مسن و کارگران نیز وارد میدان خواهند شد
رشد اقتصاد ایران نیاز به سرمایه گذاری دارد. با کم شدن منابع دولتی، منابع خصوصی باید وارد اقتصاد شود اما برای این منظور باید طبقه متوسط به اقتصاد و آینده کشور خوش بین باشند و این همان چیزی است که ما در بین طبقه متوسط نمی بینیم
سرعت کاهش ارزش ریال نشان می دهد که مردم پس انداز خود را وارد سرمایه گذاری های مولد نمی کنند. از تابستان گذشته ریال یک سوم ارزش خود را از دست داده و مردم اموال خود را یا به خارج از کشور منتقل کرده، یا به دارایی های غیرمولد تبدیل کرده اند
همه اینها باعث شده است که دولت با تعقیب سیاست نگاه به شرق، بدنبال جذب سرمایه گذاران چینی و روسی باشد اما با توجه به تحریم هایی که غرب بدنبال حمله به اوکراین علیه روسیه وضع کرده است، مسکو منابع محدودی دارد و چین نیز نشان داده است که روابط اقتصادی با آمریکا را فدای رابطه با ایران نمی کند و خطر تحریم ها را به جان نمی خرد
اما مانع دیگری که پیش روی اقتصاد ایران قرار دارد، چشم انداز نابودی توافق هسته ای است. درحالیکه دولت رئیسی از آوریل 2021 بارها برای احیای توافق مذاکره کرده، نتوانسته است به این مهم دست یابد
از زمان شروع اعتراضات و حمایت فزاینده ایران از روسیه در جنگ اوکراین، به نظر می رسد که علاقه دولت بایدن به مذاکره کم شده است. اروپایی ها نیز با استناد به نگرانی های حقوق بشری و فروش پهپادهای ایران به مسکو، تلاشی برای احیای مذاکرات نکرده و تحریم های جدیدی علیه ایران وضع کرده اند. محکومیت فزاینده بین المللی ایران احتمال بازگشت تحریم های سخت سازمان ملل را افزایش داده است؛ تحریم هایی که شریکان اروپایی برجام می توانند با استفاده از مکانیسم ماشه آن را آغاز کنند
برای شکستن این بن بست، ایران می تواند از کارت غنی سازی هسته ای خود استفاده کند اما این کار خطر ایجاد تنش های بیشتر در داخل و منطقه را بدنبال دارد و باعث تحقق وعده های اقتصادی دولت نخواهد شد. ضمن اینکه اگر تحریم های سازمان ملل بازگردد، خطر رویارویی نظامی افزایش خواهد یافت
با توجه به آسیبی که همه طرف ها از این رویارویی خواهند برد، غرب بهتر است پنجره باریکی را برای دیپلماسی باز نگه دارد و به صدای تندروهایی که مدعی حمایت از جوانان ایرانی هستند و از بازگشت فشار حداکثری سخن می گویند، گوش ندهد. غرب به جای فشار حداکثری، نیاز به یک سیاست تحریمی دقیق دارد؛ سیاستی که بدون به خطر انداختن آینده معترضان، از آنها حمایت کند
دولت جدید اسرائیل: دست راستی یا تندرو
عید حنوکا 2022 به عنوان عیدی یاد می شود که در ان رأی دهندگان اسرائیلی با انتخاب نسخه یهودی طالبان به استقبال تاریکی رفتند. شهردار تل آویو ران هولدای دولت جدید را «گذر از دموکراسی یهودی و انتقال به حکومت دینی» توصیف کرد
بنیامین نتانیاهو که خود متهم به رشوه خواری و کلاهبرداری است، حالا با سیاستمدارانی فاسد متحد شده و تندرو ترین و ملی گراترین دولت یهود را تشکیل داده است
نتانیاهو برای اینکه به مقام نخست وزیری برسد، مجبور شد خواسته های اعضای ائتلاف را برآورده کند. در همین راستا 27 دسامبر کنست اسرائیل چند اصلاحیه قانونی تصویب کرد که به موجب آن مجرمان اجازه می یابند در دولت خدمت کنند. در همین راستا آریه دری از حزب شاس علیرغم محکومیت کیفری به وزارت بهداشت منصوب شد. وی زمانی که به عنوان وزیر کشور در دولت قبلی مشغول به کار بود 22 ماه از دوره سه ساله وزارتش را در زندان بدلیل کلاهبرداری مالیاتی و گرفتن رشوه گذراند
از دیگر تغییرات، تقسیم وزارت دفاع به سه بخش و انتصاب اسموتریچ از حزب صهیونیسم مذهبی به عنوان وزیر دوم دفاع است که کار گسترش مستعمرات یهودیان در کرانه باختری اشغالی را بر عهده دارد
بر اساس اصلاحیه دیگر قانونِ وزارت دفاع، نظارت بر کار پلیس مرزی به وزیر امنیت ملی ایتامار بن گویر از حزب قدرت یهود داده شد
لاپید با ابراز تأسف از شکست خود در انتخابات، دولت جدید اسرائیل را فاسدترین دولت تاریخ نامید و وزیر امنیت ملی جدید بن گویر را متهم کرد که «یک جنایتکار خشن با 53 کیفرخواست و 8 محکومیت به دلیل جرایم جدی» است. وی در مورد اوی مائوز از دیگر اعضای کابینه و رهبر حزب نوام نیز گفت «یک نژادپرست... کسی که لیستی سیاه از همجنس گرایان و فعالان زن تهیه کرده»
مائوز را می توان نسخه یهودی داعش دانست؛ یک همجنسگرا ستیز و زن ستیز که معتقد است جای زن در خانه است. اسموتریچ نیز همچون مائوز نژادپرست است و با ازدواج با غیرسفیدپوستان و غیریهودیان و فروش خانه به انها مخالف است
علیرغم نژادپرستی آشکار اعضای دولت جدید، رسانه های غربی تمایلی به نسبت دادن وصف نژادپرست به آنها ندارند و در عوض از واژه هایی همچون راست افراطی استفاده می کنند
چاک تاد در شبکه nbc این فرصت را در اختیار نتانیاهو گذاشت تا ائتلاف خود را توضیح دهد و از به چالش کشیدن او هنگام مصاحبه خودداری کرد
غربی ها از اینکه گروههای نژادپرست را در دولت های خود محکوم کنند ابایی ندارند اما هنگام صحبت در مورد نژادپرستی در اسرائیل، از ترس اینکه به یهودی ستیزی متهم گردند دچار تردید می شوند
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما