آموزش سواد رسانه ای در مدارسِ فنلاند

سارا مارتیکا معلم در فنلاند، به دانش آموزان کلاس هشتم مقالات خبری نشان می دهد و از آنها می خواهد تا با یکدیگر بحث کنند که هدف مقاله چیست؟ نویسنده چه ادعاهایی مطرح کرده و مقاله چگونه و چه زمانی نوشته شده است؟

خانم مارتیکا می گوید: «به صرف اینکه یک مقاله خوب است دلیلی بر درست و معتبر بودن ان نیست». او ماه گذشته در کلاس خود سه ویدئو از تیک تاک به دانش آموزان نشان داد و انگیزه های سازندگان و تأثیری که از این ویدئوها پذیرفتند را به بحث گذاشت.

هدف او همچون دیگر معلمان سراسر فنلاند این است که به دانش آموزان کمک کند تا اطلاعات نادرست را از اطلاعات درست بازشناسند

در نظرسنجی که ماه اکتبر توسط مؤسسه جامعه باز بلغارستان انجام شد، فنلاند برای پنجمین سال متوالی مقام نخست را در بین 41 کشور اروپایی از حیث عدم آسیب پذیری در برابر اطلاعات نادرست بدست آورد. فنلاند از حیث نظام آموزشی یکی از بهترین ها در جهان است و این جایگاه را از طریق تلاشی که برای آموزش اخبار جعلی و دروغین به دانش آموزان کرده، بدست آورده است. سواد رسانه ای یکی از برنامه های درسی است که آموزش آن از پیش دبستانی اغاز می شود

در نظرسنجی مؤسسه جامعه باز، بعد از فنلاند، کشورهای نروژ، دانمارک، استونی، ایرلند و سوئد قرار گرفتند اما کشورهایی که بیشترین آسیب پذیری را در برابر اطلاعات نادرست داشتند عبارت بودند از گرجستان، مقدونیه شمالی، کوزوو، بوسنی و هرزگوین و آلبانی. این رتبه بندی بر اساس نمراتی که کشورها از حیث آزادی مطبوعات، میزان اعتماد در جامعه و مطالعه بدست آورده بودند، انجام شد

از جمله اطلاعات نادرستی که مردم در معرض آن قرار گرفتند، می توان به داستان ها، اخبار و تصاویر جعلی از سیاستمداران در تیک تاک، انتشار اطلاعات نادرست در مورد ویروس کرونا و اطلاعات نادرستی که در طول انتخابات میان دوره ای آمریکا در سال 2022 منتشر شد اشاره کرد

بر اساس دیگر نظرسنجی های انجام شده، انتشار اطلاعات نادرست از سال 2016 شیوع بیشتری یافته و باعث شده است که اعتماد آمریکایی ها به رسانه های خبری در پایین ترین سطح قرار بگیرد. نظرسنجی گالوپ که ماه اکتبر انجام شد نشان داد که تنها 34% از آمریکایی ها برای دریافت اخبار دقیق و کامل و منصفانه به رسانه های جمعی اعتماد دارند. این درحالی است که در فنلاند 76% مردم روزنامه های چاپی و دیجیتال را قابل اعتماد می دانند

مدارس دولتی فنلاند از بهترین ها در جهان است، کالج در این کشور رایگان است، اعتماد زیادی به دولت وجود دارد و معلمان در این کشور بسیار مورد احترام هستند. همچنین فنلاند یکی از کشورهای اروپایی بود که کمترین آسیب را بر اثر همه گیری کرونا متحمل شد

معلمان در فنلاند ملزم به آموزش سواد رسانه ای هستند و در مورد نحوه تدریس، اختیارات قابل توجهی دارند. برای مثال خانم مارتیکا معلم مدرسه راهنمایی از دانش اموزان می خواهد فیلم ها و عکس های خود را ویرایش کنند تا ببینند که دستکاری اطلاعات چقدر آسان است. آنا آیرس معلم دیگری در هلسینکی می گوید که او و دانش اموزانش کلماتی همچون واکسیناسیون را جستجو کردند و درباره نحوه عملکرد الگوریت های جستجو و اینکه چرا اولین نتایج ممکن است همیشه قابل اعتمادترین نباشد، باهم بحث نمودند. معلمان دیگر نیز گفتند که در ماههای اخیر به مناسبت جنگ اوکراین، سایت های خبری روسی را برای بررسی تأثیر تبلیغات دولتی مورد بحث و بررسی قرار داده اند

فنلاند سال 2013 برنامه آموزش سواد رسانه ای را گسترش داد و این برنامه را در سالهای بعد برای آشنایی دانش آموزان با اطلاعات نادرست سرعت بخشید

درست است که جوانان امروزی با رسانه های اجتماعی بزرگ می شوند اما این بدان معنا نیست که آنها به خوبی می توانند ویدئوهای دستکاری شده یا مقالات خبری جعلی و دروغین را شناسایی کنند. مطالعه ای که سال گذشته در مجله بریتانیایی روانشناسی رشد انجام شد، نشان می داد که دوران نوجوانی می تواند زمان اوج نظریه پردازی توطئه باشد و یکی از عوامل کمک کننده در ترویج نظریه توطئه، رسانه های اجتماعی است

مارس اوسیتالو معلم دبیرستان و راهنمایی کار آموزش سواد رسانه ای را با آموزش تفاوت آنچه دانش آموزان در اینستاگرام و تیک تاک می بینند با آنچه در روزنامه های فنلاند می خوانند، شروع می کند. وی می گوید: «اگر تفاوت بین کار روزنامه نگاری با آنچه ما در شبکه های اجتماعی می بینیم درک نشود، نمی توان به غلط بودن اخبار و اطلاعات پی برد»

وی در طول 16 سالی که معلم بوده، آشکارا کاهش قدرت درک مطلب دانش آموزانی را که به جای خواندن کتاب، وقت خود را به تماشای ویدئو می گذارنند دیده است

حالا دولت فنلاند درصدد است که آموزش شناسایی اطلاعات نادرست را در سطح افراد مسن آغاز کند

منبع: نیویورک تایمز

مترجم: فاطمه رادمهر