امارات عامل هرج و مرج و بی ثباتی

سال 2019 محمد حمدان داگالو رئیس یک سازمان شبه نظامی به نام نیروهای پشتیباتی سریع RSF متعهد شد بیش از یک میلیارد دلار برای ثبات بانک مرکزی سودان پس از بحران اقتصادی و اعتراضاتی که منجر به سرنگونی حکومت دیکتاتوری عمر البشیر شد، کمک کند. داگالو گفت: «ما 1.027 میلیارد دلار در بانک سودان گذاشته ایم ... RSF از ابتدای بحران با خرید اقلام ضروری همچون نفت، گندم و دارو از دولت حمایت کرده است»

از آن زمان تاکنون در مورد این کمک مالی سؤالاتی مطرح شده است؛ اینکه چگونه یک گروه شبه نظامی ناشناخته توانسته است بیش از یک میلیارد دلار سرمایه گذاری کند؟ یک دهه پیش داگالو (معروف به حمیدتی) صرفا رهبر یک گروه شبه نظامی به نام جنجوید بود که توسط عمر البشیر رئیس جمهور سابق سودان برای سرکوب شورش ها در دارفور مستقر شده بود. خشونت و وحشتی که جنجویدها در دارفور براه انداخته بودند، منجر به آواره شدن میلیون ها نفر و کشته شدن 300000 غیرنظامی شد. دادگاه کیفری بین المللی پس از انجام تحقیقاتی، رهبران جنجوید را به نسل کشی متهم کرد

جنایات جنگی و جنایت علیه بشریت که توسط حمیدتی انجام شد، مانع از به شهرت رسیدن او نشد. جزئیات فاش شده از منبع ثروت این مرد 49 ساله، به نقش امارات متحده اشاره دارد. بیش از هر کشور دیگری امارات در تثبیت قدرت و نفوذ حمیدتی نقش داشته است و حالا او به لطف امارات در رأس یک گروه قدرتمند شبه نظامی، با منابع عظیم ثروت نشسته است. در اختیار داشتن بیش از 100000 جنگجو به حمیدتی قدرت ژئوپلیتیک می دهد و باعث می شود که از سوی کشورهایی همچون امارات به خدمت گرفته شود تا هرکجا لازم باشد خواسته آنها را پیاده کند

بر کسی پوشیده نیست که در سال های اخیر امارات نه تنها در خاورمیانه بلکه در سراسر جهان در قامت بازیگری اصلی ظاهر شده و از ثروت عظیم خود برای تأثیرگذاری در رویدادهای منطقه ای و جهانی استفاده می کند. نقش ابوظبی در ظهور حمیدتی تنها یکی از نمونه های متعددی است که نشان می دهد امارات به عامل هرج و مرج و بی ثباتی بدل شده است. تأمین مالی و حمایت از مزدوران در کشورهایی همچون لیبی و یمن توسط امارات بر همگان آشکار است. این کشور کوچک خلیج فارس که 9 میلیون جمعیت دارد و اغلب ساکنانش را کارگران خارجی تشکیل می دهند، برای اعمال نفوذ و تأثیرگذاری در دیگر کشورها از مزدوران خارجی استفاده می کند

سال 2020 پنتاگون ادعا کرد که ابوظبی به روسیه در تأمین مالی گروه واگنر در لیبی کمک می کند. این گروه در لیبی به بازیگر اصلی در درگیری های جاری بدل شده و از ارتش ملی به رهبری خلیفه حفتر حمایت می کنند. حفتر در حال جنگ با دولت وفاق ملی مستقر در طرابلس به رهبری نخست وزیر فائز السراج است که توسط سازمان ملل و کشورهایی همچون ترکیه به رسمیت شناخته شده است. حمایت امارات از حفتر شامل ارائه تجهیزات نظامی، آموزش، پشتیبانی هوایی و استخدام مزدور از کشورهایی همچون سودان و سوریه برای جنگ در جبهه ارتش ملی لیبی است. اکنون نیز در راستای کمک به تحکیم قدرت و نفوذ حمیدتی در سودان و حمایت از RSF 1000 جنگنده از امارات به سودان اعزام شده است

در ازای این کمک ها شاهد بودیم که سربازان حمیدتی در جنگ یمن حضور داشتند و در اوج جنگ در سال های 2016-2017 تعداد این نیروها به بیش از 40000 نفر رسید

روزنامه تلگراف گزارش داد که تصاویری از سلاح های ترموباریک که توسط امارات در اختیار نیروهای RSF قرار گرفته و توسط ارتش ضبط شده است، بدست آمده است. همچنین در ویدئویی جعبه های سلاح هایی که سال 2020 در صربستان تولید شده و به امارات صادر شده بود، نشان داده می شود. به گفته تحلیلگران این تصاویر اعتبار امارات را به عنوان یک میانجی بی طرف نقض می کند. کامرون هادسون افسر سابق سیا و کارشناس مسائل سودان گزارش می دهد: «باید اظهارات واشنگتن را مبنی بر اینکه امارات یکی از شریکان چهار گانه در پیگیری صلح در سودان است، با شک و تردید نگریست». منظور از شریکان چهارگانه بریتانیا، عربستان، آمریکا و امارات متحده هستند که پس از کودتای ارتش سودان و نیروهای RSF در سال 2021 تلاش کردند قدرت را به دست غیرنظامیان بازگردانند

گلوبال ویتنس یک سازمان غیردولتی بین المللی که سال 1993 تأسیس شد، اسناد افشا شده ای را به معرض نمایش گذاشته که نشان می دهد حمیدتی توانسته است با کمک شرکت ها و بانک های مستقر در سودان و امارات، بخش بزرگی از صنعت طلای کشور را در کنترل خود درآورد. او همچنین حسابی به نام خود در بانک ملی ابوظبی دارد. در اسناد فاش شده امده است که شبه نظامیان RSF بیش از 40 میلیون دلار از منبعی ناشناس دریافت کرده اند و بیش از 30 میلیون دلار آن را صرف خرید وسایل نقلیه و تجهیزات ارتباطی نموده اند. این سند نشان می دهد که RSF بیش از 1000 وسیله نقلیه در شش ماهه اول سال 2019 از نمایندگی های امارات خریداری کرده اند.

حمایت امارات از RSF نقش مهمی در تحکیم قدرت و توانمندسازی این گروهِ متهم به نسل کشی دارد. ابوظبی از RSF برای پیشبرد منافع خود در سودان استفاده می کند. از جمله این منافع تضمین دسترسی به منابع طبیعی سودان (از جمله منابع عظیم طلا) و مقابله با نفوذ دیگر قدرت های منطقه است. حمایت امارات از RSF تنها نمونه ای از نقش این کشور به عنوان عامل هرج و مرج و بی ثباتی در خاورمیانه است

منبع: میدل ایست مانیتور

اختلاف مصر و امارات در موضوع سودان

آشفتگی در سودان ادامه دارد و با افزایش درگیری بین ارتش و نیروهای شبه نظامی پشتیبانی سریع، نگرانی کشورهای خلیج فارس تشدید شده است

سودان به عنوان کشوری در دریای سرخ موقعیت جغرافیایی مهمی برای دسترسی به جنوب صحرای آفریقا و مسیرهای تجارت جهانی و زنجیره تأمین از طریق تنگه باب المندب دارد. کشورهای عرب خلیج فارس نیز در سودان منافعی در زمینه سرمایه گذاری، امنیت غذایی و... دارند

دو کشور عرب خلیج فارس که در حال حاضر از بیشترین نفوذ در سودان برخوردارند، امارات و عربستان هستند. این نفوذ به ویژه در سال های پس از سرنگونی عمرالبشیر در سال 2019 افزایش یافته است

از ان زمان ریاض و ابوظبی تلاش زیادی برای افزایش نفوذ خود در این کشور کرده اند و به ویژه امارات در سیاست سودان به شدت دخیل بوده است

اواخر سال گذشته مقامات نظامی سودان و دو شرکت اماراتی قراردادی 6 میلیارد دلاری برای ساخت بندر ابوامامه در دریای سرخ بستند. برای امارات این پروژه بزرگ بخشی از برنامه گسترده تر این کشور در دریای سرخ و آفریقا است.

جهاد مشمون محقق سودانی و تحلیلگر سیاسی می گوید: «منافع امارات در گرو کنترل بنادر دریای سرخ است. امارات در دریای سرخ منافع سیاسی و اقتصادی دارد و نفوذش در مرکز و غرب آفریقا در حال گسترش است»

خشونت سودان با وجود هفت مرز بین المللیِ این کشور، این امکان را دارد که به بسیاری از کشورها سرایت کند. از منظر شورای همکاری خلیج فارس بحران هایی که اثرات بی ثبات کننده بر خلیج فارس و مصر داشته باشند، نگران کننده هستند. بسیاری از تحلیلگران غربی سودان را کشوری آفریقایی می دانند ولی شورای همکاری خلیج فارس و سایر کشورهای عربی این کشور را کشوری عربی می بینند؛ بنابراین هر نوع بی ثباتی، جنگ داخلی و اغتشاشاتی به این بزرگی برای همه نگران کننده است. نگرانی اصلی این کشورها این است که این بحران به یک درگیری منطقه ای بدل شود یا به مصر سرایت کند

با حمایت قاهره از برهان و ابوظبی از حمیدتی، مصر و امارات در یک جهت قرار ندارند و این احتمال وجود دارد که بازیگران مختلف عربی و آفریقایی با مسلح کردن طرف های مختلف در سودان، به درگیری دامن بزنند

مصر از برهان حمایت می کند و معتقد است ارتش این کشور تنها نهادی است که می تواند ثبات را در سودان حفظ کند؛ لذا گروه های شبه نظامی باید زیر چتر ارتش درآیند.

اندریاس کریگ دانشیار دپارتمان مطالعات دفاعی کینگز کالج لندن می گوید: «قاهره خود را متعهد به حمایت از ارتش های ملی عرب می داند و در مقابلِ شبه نظامیان، ارتش های ملی را پاس می دارد. مصری ها به شدت با حمیدتی مخالف هستند. ما در سال های اخیر شاهد اختلاف نظر مصر و امارات در مورد وقایع لیبی و اتیوپی بودیم و حالا این امر را در سودان می بینیم».

کاخ سفید با درک اینکه هیچ کشور عرب دیگری به اندازه امارات بر حمیدتی نفوذ ندارد، برای ابوظبی نقش مهمی در مهار وی قائل است. اما روشن نیست که امارات در این مرحله برای تأثیرگذاری بر حمیدتی چه کاری می تواند انجام دهد

به گفته کریگ: «اماراتی ها در چند سال گذشته از حمدی و برهان حمایت کرده اند. اکنون متوجه شده اند که این سیاست اشتباه بوده و آنها دو مرد قدرتمند ایجاد کرده اند که حالا باهم وارد رقابت شده اند. اماراتی ها ساده لوح بودند که فکر می کردند می توانند حمیدتی را کنترل کنند»

کریگ افزود: «سالهاست که بین ارتش و نیروهای RSF تنش وجود داشت و ومشکل ایجاد می کرد. ما می دانستیم که یک بحران در حال شکل گیری است ولی همه به خصوص آمریکا چشم خود را بستند. این واقعیت که آمریکا اکنون برای حل مشکل باید به امارات و عربستان نزدیک شود، نشان می دهد که استراتژی ایالات متحده در آفریقا در حال شکست است»

ارتش سودان پس از کودتای اکتبر 2021 بدنبال خلع قدرت غیرنظامیان بود و همین هدف، جناح های مختلف از جمله حمیدتی را با هم متحد کرد. اکنون با حذف غیرنظامیان از گردونه سیاسی، درگیری اجتناب ناپذیر بین حمدی و برهان آغاز شده است

به گفته مشمون، آمریکا در این بحران نقش دارد «آمریکایی ها موضوع سودان را به شریکان منطقه ای خود (عربستان و امارات) سپردند. به همین دلیل است که اکنون هیچ برنامه ای برای کمک به سودان برای گذار این کشور به دموکراسی ندارند. ثبات سودان در گرو تحقق دموکراسی است؛ درست است که غیرنظامیان در همه چیز با هم اختلاف نظر دارند ولی حداقل همدیگر را نمی کشند»

منبع: الجزیره

حفتر و حمیدتی دو روی یک سکه

از 15 آوریل صدها نفر در سودان بدلیل درگیری بین ارتش این کشور و نیروهای شبه نظامی پشتیباتی سریع RSF کشته و بیش از 4000 نفر زخمی شده اند

پس از چند دهه حکومت عمر البشیر اعتراضات دموکراسی خواهانه سرانجام در سال 2019 به بار نشست و اندکی گشایش ایجاد شد اما طولی نکشید که نیروهای قدرتمند نظامی، قدرت را در دست گرفتند

سال 2021 ارتش به رهبری عبدالفتاح برهان کودتا کرد و با کمک نیروهای RSF به ریاست محمد حمدان داگالو معروف به حمیدتی، دولت انتقالی را سرنگون نمود

اکنون این دو ژنرال برای کنترل کشور با یکدیگر می جنگند

موقعیت استراتژیک سودان مورد توجه قدرت های متعدد منطقه ای است و در صورت طولانی شدن جنگ حتی ممکن است کشورهای همسایه با یکدیگر وارد جنگ شوند

باتوجه به روابط نزدیک خلیفه حفتر فرمانده ارتش ملی لیبی و حمیدتی، نقش لیبی در این میان می تواند حیاتی باشد

اما چه ارتباطی بین حفتر و حمیدتی وجود دارد؟ چه کسانی از دو طرف درگیر در سودان حمایت می کنند و این درگیری چه تأثیری در منطقه می تواند داشته باشد؟

از زمان آغاز جنگ در سودان، حفتر به نیروهای RSF کمک نظامی کرده و یک هواپیما حامل تدارکات نظامی به سودان ارسال نموده است اما این چیزی است که ارتش ملی لیبی رد می کند

رابطه بین دو فرمانده به قبل از سقوط رژیم عمرالبشیر بر می گردد و پس از آن هم نیروهای RSF نقش مهمی در حمایت از حفتر در لیبی ایفا کردند

عمادالدین بادی یکی از اعضای ارشد شورای آتلانتیک در گفتگو با ما می گوید که رابطه عمیقی بین حفتر و حمیدتی وجود دارد «این پیوند نتیجه سالها قاچاق و روابط مالی غیرقانونی بین RSF و ارتش خلیفه حفتر است. ولی حمایت نظامی امارات از هر دو شخصیت نیز در نزدیکی آنها با یکدیگر بی تأثیر نیست. علاوه بر همه اینها شباهت هایی بین این دو شخصیت وجود دارد؛ هر دو حاضر به فرمانبری از رهبران غیرنظامی نیستند و به همین دلیل دست به ایجاد ساختاری موازی در لیبی و سودان زده اند و برای خود نقش سیاسی در نظر گرفته اند»

اما به گفته سامی حمدی سردبیر نشنال اینترست، شکل گیری این رابطه بیش از آنکه به حفتر و حمیدتی ربط داشته باشد، به امارات مربوط است «این دو متحدانی قوی برای امارات هستند و نیرویی کلیدی در سیاست خارجی این کشور به شمار می روند. امارات در راستای سیاست خارجی خود اقدام به ایجاد شبکه ای از نیروهای نظامی نزدیک به خود کرده است. در چارچوب فعالیت این شبکه، این نیروها از هم پشتیبانی و به هم کمک می کنند. آموزش حفتر به نیروهای حمیدتی، استفاده او از سربازان حمیدتی برای تقویت موضع خود در لیبی و مسیرهای تجارت غیرقانونی بین این دو گروه در همین راستا بوده است»

به گفته حمدی شاهد این ادعا این است که تا مدتها از لیبی گزارش می شد که شبه نظامیان سودانی در قلمرو حفتر حضور و فعالیت دارند. تصور می شود که این جنگجویان به درخواست امارات و توسط حمیدتی به لیبی فرستاده شده اند

تحلیل حمدی این است که هدف امارات از ساخت چنین شبکه ای، ایجاد همکاری بین شبه نظامیان نزدیک به ابوظبی و پیشبرد اهداف این کشور بوده است

انس الگوماتی مدیر اندیشکده صادق در لیبی نیز ضمن تأیید ایجاد چنین شبکه ای توسط امارات می گوید «حفتر به عنوان بخشی از این شبکه، به حمیدتی اطلاعات و سوخت می دهد»

راه متفاوت مصر و امارات

گرچه مصر رسما در این جنگ بی طرف مانده ولی به طور سنتی از ارتش سودان حمایت می کند و به عنوان حامی اصلی برهان دیده می شود. مصر در لیبی یکی از حامیان اصلی حفتر به شمار می رود ولی در سودان با امارات و حفتر تضاد منافع دارد و این امر می تواند پیامدهای سیاسی داشته باشد

به گفته جلیل هارچاوی از همکاران مؤسسه RUSI مصر به دو دلیل از ائتلاف حامیان حفتر در لیبی خارج نمی شود: نخست اینکه ساختار امنیتی شرق لیبی در دست حفتر است و قاهره از سناریویی که در آن امکان ناامنی و فروریختن این ساختار می رود، استقبال نمی کند؛ دلیل دوم این است که مصر درگیر بحران شدید اقتصادی است و با توجه به چشم امیدی که به کمک ها و سرمایه گذاری های ابوظبی دارد، نمی تواند با این کشور از در ناسازگاری برآید

سامی حمدی فکر می کند که سیسی با احتیاط قدم برخواهد داشت و سعی می کند راهی بیابد تا در آن، ضمن حفظ رابطه با امارات مانع از پیروزی حمیدتی شود

کارشناسان بر این باور هستند که حمایت حفتر از حمیدتی می تواند منجر به درگیری طولانی مدت در سودان شود و در نهایت بر اوضاع لیبی نیز تأثیر منفی بگذارد

به گفته بادی بی ثباتی سودان می تواند گسترش پیدا کند و لیبی را نیز تحت تأثیر قرار دهد. اگر هم حمیدتی شکست بخورد می تواند جنوب شرقی لیبی را به عنوان پایگاهی امن برای خود و نیروهایش استفاده کند. این وضعیت در درازمدت نه تنها سودان که لیبی را که مملو از تسلیحات و جنگجویان خارجی است بی ثبات می کند»

منبع: العربی الجدید

عربستان در تلاش برای کاهش تنش های سودان

در یمن، عربستان زندانیان خود را با حوثی ها مبادله کرده زیرا بدنبال پایان دادن به جنگی است که انتقاد غرب را برانگیخته و در تحقق برنامه های اقتصادی این کشور خلل ایجاد کرده است

امارات و عربستان هر دو روابط خود را با ایران اصلاح کرده اند، از تجهیز مخالفان بشار اسد دست برداشته اند و آغوش خود را به روی او باز کرده اند. حتی در لیبی که همچنان توسط اردوگاههای مسلح رقیب تقسیم شده، شاهد فروکش کردن درگیری ها بوده ایم

به گفته کن کاتزمن مشاور ارشد گروه سوفان «کشورهای خلیج فارس فقط می خواهند موضوع سودان حل شود. انها احساس می کنند می توانند با هرکس که در سودان قدرت را در دست بگیرد، کنار بیایند و تعامل کنند اما چیزی که نمی خواهند تشدید تنش است»

به گفته کارشناسان، درگیری های سودان به ویژه برای عربستان بد است زیرا بسیاری از پروژه های بن سلمان برای تنوع بخشیدن به اقتصاد، در سواحل دریای سرخ پیاده می شود

خط ساحلی شمالی عربستان قرار است در آینده شاهد شهر جدید نئوم (یک ابرشهر آینده نگر 500 میلیارد دلاری) باشد. تنها چند روز قبل از شروع جنگ در سودان، ریاض برنامه های خود را برای ایجاد دو منطقه ویژه اقتصادی در دریای سرخ اعلام کرد

عزیز الغاشیان محقق سیاست خارجی عربستان می گوید: «آخرین چیزی که عربستان در حال حاضر به آن نیاز دارد، وجود سوریه ای دیگر در دریای سرخ است. عربستان می خواهد سودان باثبات باشد؛ سودان بی ثبات موفقیت پروژه های این کشور را در دریای سرخ با تردید مواجه می کند»

تحلیلگران نزدیکی عربستان به سودان را یکی از دلایل اتخاذ رویکرد محتاطانه تر ریاض می دانند ولی در کنار آن اذعان دارند که این رویکرد ناشی از تغییرات عمیقی است که در کاخ سلطنتی جریان دارد

سال 2015 بن سلمان کشورش را وارد جنگی مرگبار علیه حوثی ها کرد اما علیرغم انجام هزاران حمله هوایی به این کشور فقیر، نتوانست این گروه را از قدرت کنار زند

این جنگ باعث شد که ریاض به محدودیت های خود پی ببرد. در کنار جنگ یمن شکست عربستان در مقابله با نفوذ ایران در منطقه، موجب شد که عربستان به سمت اتخاذ موضعی آشتی جویانه تر سوق پیدا کند

برکناری عمر البشیر در سال 2019 به ریاض فرصت داد تا جای پای خود را در همسایه استراتژیک و غنی از منابعش محکم تر کند. سال گذشته عربستان اعلام کرد که قصد دارد 3 میلیارد دلار در بخش های کشاورزی، معدن و زیرساخت های سودان سرمایه گذاری کند

سعودی ها هم با برهان و هم با داگالو ارتباط دارند اما همچون مصر دوست دارند که تمام نیروهای شبه نظامی، تحت کنترل ارتش سودان درآیند. اتخاذ چنین موضعی به نفع برهان است

با شعله ورتر شدن درگیری ها در سودان، سعودی ها خود را در نقش میانجی قرار داده اند. آنها با حمایت آمریکا در تلاش هستند تا برهان و حمیدتی را برای مذاکره در ریاض گردهم آورند

جریان پناهجویان سودانی که در جستجوی ساحلی امن به عربستان فرار می کنند نیز به تقویت چهره بی طرف ریاض کمک کرده است

اما رویکرد محتاطانه عربستان در قبال مناقشه سودان، با جهت گیری امارات تضاد دارد. امارات حامی حمیدتی شناخته می شود و به گزارش وال استریت ژورنال در بحبوحه درگیری های اخیر برای وی مهمات ارسال کرده است

حمیدتی در توئیت های خود این جنگ را با ادعای اینکه نیروهایش با اسلام گرایان تندرو می جنگند توجیه کرد؛ سخنی که یادآور رویکرد امارات در قبال مخالفانش است. پس از بهار عربی سال 2011 امارات و عربستان قطر را به این ادعا محاصره کردند که از اخوان المسلمین حمایت می کند و حامی مالی تروریست هاست

حمیدتی ماه فوریه دو هفته را در امارات گذراند و در آنجا با رهبران ارشد این کشور از جمله شیخ منصور بن زاید آل نهیان معاون رئیس کشور دیدار کرد

اما به گفته جوناس هورنر تحلیلگر سودانی، امارات انتظار بروز جنگ در سودان را نداشته و از این اتفاق شگفت زده شده است «درست است که آنها رابطه خود را با حمیدتی حفظ کردند و به او قدرت مالی و نظامی دادند اما فکر نمی کنم که می خواستند حمیدتی با ارتش سودان وارد جنگ شود»

هم عربستان و هم امارات در سودان سرمایه گذاری کرده اند اما حضور امارات پررنگ تر است. این کشور شبکه ای دریایی از جزیره سقطری یمن تا سومالی لند در شاخ آفریقا ایجاد کرده است. ماه دسامبر گروه بنادر ابوظبی قراردادی 6 میلیارد دلاری برای توسعه یک بندر جدید در 200 مایلی شمال بندر سودان امضا کردند. این پروژه تضمین کننده منافع تجاری و ژئوپلیتیکی امارات در سودان است. گروه بنادر ابوظبی ADQ یک شرکت هلدینگ است که توسط رئیس امنیت ملی امارات شیخ طحنون بن زاید آل نهیان اداره می شود

باید منتظر ماند و دید که نتیجه ریسک پذیری امارات چه خواهد بود. روز پنجشنبه اتش بسی 72 ساعته انجام شد اما بسیاری از تحلیلگران یک جنگ طولانی مدت را پیش بینی می کنند که در آن به پول و منابع نیاز است. در این میان منابع مالی RSF بیشتر است و مردان جوان برای بهره مندی از دستمزد بیشتر به این گروه می پیوندند

به گفته هورنر قدرت های اصلی که می توانند بر ژنرال های رقیب سودانی اعمال فشار کنند عربستان، امارات و مصر هستند. آنها در موقعیتی هستند که می توانند با استفاده از اهرم مالی این ژنرال ها را به پای میز بیاورند تا درگیری را متوقف کنند

منبع: میدل ایست آی

مترجم: فاطمه رادمهر