همین عوامل سبب شدند که ائتلاف نصر به محوریت حیدر عبادی، نخست‌وزیر که به دلیل شکست‌خوردن داعش از نیروهای عراقی و کاستن از احساس تبعیض در میان سنی‌ها، تصور می‌شد که پیروز انتخابات شود در جایگاه سوم قرار گیرد.
البته این مشارکت کم به گونه اى تحت تاثير رهنمودهاى آيت الله سيستانى نیز قرار داشت. ايشان بر تغيير چهره هاى سياسى در عراق تأکید داشت و در يك ماه اخير پيش از انتخابات نیز سخنی از ايشان منتشر شد مبنى بر اینکه «تجربه شده، ديگر جاى آزمون دادن دوباره را ندارد». گرچه آیت الله سیستانی در آخرين پيام خود، به گونه اى از اين سخن بازگشت واختيار را به مردم واگذاشت ليكن اين جمله در ميان مردم عراق نهادينه شد.
شگفتی دوم انتخابات عراق هم همین اکثریتی است که نصیب ائتلاف سائرون به محوریت نیروهای هوادار مقتدا صدر شده که شرکایش از جمله کمونیست‌ها و یک حزب لیبرال کوچک است.
تاکید بر مبارزه با فساد و فقر و قول ملغی‌سازی نظام مبتنی بر تقسیم قدرت در دست اقوام و مذاهب، و در عوض تاکید بر شایسته‌سالاری و معرفی نامزد‌هایی تحصیل‌کرده و تکنوکرات و نیز فرستادن این سیگنال که مصالح ملی عراق فراتر از آن است که بسان ۲۰۰۳ تا کنون قربانی نفوذ و بازی قدرت‌های منطقه‌ای، از جمله ایران، شود همه و همه در موفقیت سائرون دخیل بوده‌اند.
صدر البته سال ۲۰۱۷ سفری به عربستان داشت و دیداری هم با محمد بن سلمان و از قبل از آن تاکیداتی هم بر لزوم روابط برابر عراق با همه کشورها که اشاره‌ای تلویحی به لزوم کاهش نقش ایران در عراق بود.
از دیگر نتایج غافلگیرکننده این انتخابات، پیروزی یک کاندیدای زن از حزب کمونیست عراق در شهر نجف بود. این پیروزی با هیچ گونه مخالفت یا اعتراض شخصیتهای دینی و مذهبی نجف مواجه نبود و کاندیدای مذکور نیز با هیچ گونه تعرض یا محدودیتی در زمان تبلیغات انتخاباتی مواجه نگشت.
ائتلاف نصر به رهبری حیدر عبادی نخست وزیر فعلی که در انتخابات بر خلاف پیش‌بینی‌ها سوم شده، علی‌رغم کاهش آرا در مناطق شیعی، در استان سنینشین نینوا که مرکز آن موصل پایتخت داعش بود بیشترین آرا را کسب کرد و در صدر لیستهای پیروز قرار گرفت. تصور این که یک حزب سیاسی به رهبری چهرهای شیعی در استانی سنینشین آرای قابل توجهی کسب کند در گذشته محال به نظر می‌رسید. این تحول نشانگر ضعف جریان فرقه‌گرایی در عراق و پویایی حرکت سیاسی در آن کشور است. عبادی البته بیشتر به عنوان نیرویی مورد حمایت آمریکا شناخته می‌شود و لزوما نیروی اصلی مورد حمایت ایران نیست.
نیروی اصلی مورد حمایت ایران ائتلاف فتح به رهبری هادی العامری است که عمدتا نیروهای بسیجی عراق (حشد شعبی) را شامل می‌شود، نیروهایی که برای جنگ علیه داعش شکل گرفتند و ایران در تشکیلشان نقشی پررنگ داشت. مشارکت این گروه‌ها در انتخابات با مخالفت جدی آیت‌الله علی سیستانی مواجه شده بود. وی از همه گروههای نظامی شرکت‌کننده در جنگ علیه داعش خواسته بود که از مشارکت در انتخابات پرهیز کرده و سابقه مبارزاتی خود را وسیله کسب منافع سیاسی قرار ندهند.
از این رو اغلب گروههای حشد شعبی از جمله گروههای نزدیک به سیستانی و گروه نظامی مقتدی صدر از مشارکت در انتخابات پرهیز کردند. اما گروههای طرفدار ایران و به طور خاص سازمان بدر، عصایب اهل حق و کتایب حزب الله، توصیه‌های آیت‌الله سیستانی را نادیده گرفته و لیست فتح را تشکیل دادند.
گروههای سنتی در صحنه سیاسی عراق از جمله حزب الدعوه به رهبری نوری مالکی، نخست وزیر سابق و جریان حکمت به رهبری عمار حکیم و مجلس اعلای انقلاب اسلامی عراق افول قابل توجهی داشتند. مجلس اعلا به احتمال بسیار هیچ کرسی‌ای را از آن خود نخواهد کرد و از پارلمان آینده عراق خارج خواهد شد.
ائتلاف دولت قانون به رهبری نوری مالکی که دیگر نیروی متحد ایران در عراق به شمار می رود حدود ۲۵ کرسی را از آن خود خواهد کرد. این ائتلاف در انتخابات ۲۰۱۰ و ۲۰۱۴ در حدود ۱۰۰ کرسی را از آن خود کرده بود. و اما عمار حکیم از کمتر از بیست کرسی برخوردار خواهد شد.
مقتدا صدر زمانی فرمانده سپاه مهدی بود، شبه‌نظامیانی برخاسته از میان اقشار عمدتا فقیرنشین شیعه در بغداد و جنوب کشور و با گرایش هایی به خشونت و ترور که با حضور آمریکا در عراق هم سر سازش نداشتند. حالا ائتلاف تحت رهبری صدر همچنان مخالف‌خوانی خود علیه آمریکا را دارد، ولی حتی حزب کمونیست عضو این ائتلاف هم این حضور را تا زمان برقراری ثبات کامل در عراق قابل تحمل می‌داند.
بنا به نتایج اعلام شده، دو سناریو می‌توان برای تشکیل حکومت آینده تصور کرد: سناریوی نخست ائتلاف جریان صدر با ائتلاف حیدر عبادی و بخشی از سنی‌ها و کردها برای تشکیل حکومت است. سناریوی دوم ائتلاف جریان فتح با دولت قانون نوری مالکی و گروهی از سنی‌ها و کردهای نزدیک به ایران است.
سناریوی نخست به جهت برخورداری طرفهای شریک از آرای بیشتر از شانس بالاتری برخوردار است؛ اما نهایت امر دخالت‌های طرفهای خارجی فعال در عراق و به شکل خاص ایران و آمریکا ممکن است که سرنوشت مذاکرات تشکیل حکومت آینده را تغییر دهد.
توئیتی که مقتدا صدر پس از محرزشدن پیروزی ائتلافش زده و با استقبال عربستان مواجه شده است بیش از همه نشان از آن دارد که در صدد تشکیل یک دولت ائتلافی است که نیروهای هوادار ایران یعنی ائتلافهای فتح و دولت قانون در آن نباشند و عمدتا هم جنبه تکنوکراتی داشته باشد. در توئیت صدر اسم اکثر ائتلاف‌ها به عنوان متحد بالقوه برای تشکیل دولت آمده، به جز دو نیروی یادشده نزدیک به ایران:
«ما (سائرون) با حکمت (الحکمة) و ملی‌گرایی (الوطنیه ائتلاف عمدتا سکولار و مخالف ایران به رهبری ایاد علوی ) اراده ملت (تجمع ارادة الانتخابی) خواهیم بود و برای ایجاد (الجیل الجدید) نسلی جدید تلاش می‌کنیم تا تغییر (جنبش تغییر، گوران در کردستان) به سوی اصلاحات را شاهد باشیم و تصمیم (القرار) ما عراقی خواهد بود تا پرچم‌های (البیارق) پیروزی (النصر) را بالا ببریم و بغداد (بغداد هویتنا) پایتخت ماست و حرکت ما (الدیمقراطی) دموکراتیک خواهد بود و دولتی تکنوکرات بدون حزب‌گرایی تشکیل می‌دهیم.»
البته ترکیب نیروهای راه‌یافته به مجلس تا حدودی این امکان بالقوه را باز می‌گذارد که دولتی با حضور نیروهای نزدیک به ایران هم شکل بگیرد، ولی گزینه محتمل‌تر دولتی است با محوریت سائرون و نیروهایی که اگر مخالف ایران نباشند مثل فتح و دولت قانون، نزدیک به آن هم نیستند.
در چنین صورتی آیا همان چیزی که ایران از آن نگران بود، تحقق یافته است. یحیی رحیم صفوی، مشاور عالی نظامی آیت‌الله خامنه‌ای آذرماه گذشته در یک سخنرانی گفته بود: باید نگران انتخابات ۲۰۱۸ عراق باشیم، با توجه به اینکه به زودی تولید نفت در عراق به بالای ۷میلیون بشکه نفت می‌رسد، چنانچه تغییراتی در ترکیب مجلس و دولت شیعه عراق ایجاد شود، مشکلاتی برای ما پیش خواهد آمد.»
لحن منفی رسانه‌های اصولگرا نسبت به نتایج انتخابات عراق و پیروزی ائتلاف صدر به نوعی تاییدی بر تحقق نگرانی یادشده است. دست به دست شدن نسبی قدرت در عراق و تسلط نیروهایی کمتر نزدیک به تهران در دولت، هم در عمق استراتژیک جمهوری اسلامی در منطقه خلل ایجاد می‌کند و هم نفوذ رقبای ایران، از عربستان تا آمریکا را در عراق فزونتز خواهد کرد، آن هم در هنگامه‌ای که ایران به خاطر خروج آمریکا از برجام در معرض فشارهای کم‌سابقه‌ای است و حضورش در سوریه نیز به دلیل فعالیت‌های نظامی اسرائیل در حمله به نیروهای آن و عدم واکنش منفی روسیه و حتی سکوت نسبی خود سوریه با چالش‌هایی سخت روبرو شده.
در چنین شرایطی آیا تهران تشکیل دولتی غیرهمسو در بغداد را به راحتی تحمل خواهد کرد و به خصوص متحدان ایران مانند شبه نظامیان حشد شعبی که احتمالا دولت جدید پیگیر انحلال آنها خواهد شد دست روی دست خواهند گذاشت و بی‌واکنش خواهند ماند؟ آیا ...
انتخابات جدید عراق شرایط سیاسی و شاید امنیتی این کشور را احتمالا پیچیده‌تر خواهد کرد.
نظر شما