حدود سه هفته قبل، سفیر جدید عمان در سوریه «ترکی بن محمود البوسعیدی» استوارنامه خود را به بشار اسد تقدیم کرد. از نوامبر 2011 که سوریه از اتحادیه عرب بیرون رانده شد، بوسعیدی نخستین سفیر از کشورهای حاشیه خلیج فارس است که در دمشق مشغول به کار می شود. حدود دو سال قبل امارات قطع رابطه دیپلماتیک با سوریه را، با بازگشایی سفارت خود در دمشق به پایان رساند و کارمندی را برای انجام امور مربوطه در آنجا گماشت؛ یک روز بعد بحرین از این اقدام امارات تبعیت کرد. در آن زمان به نظر می رسید که اعراب آغوش خود را به روی سوریه گشوده اند و به زودی اتحادیه عرب در عضویت مجدد آن کشور تجدیدنظر می نماید. حتی رئیس جمهور مصر عبدالفتاح سیسی اعلام کرد که آماده ارسال یک محموله سلاح به آن کشور است، تا به نظام سوریه در جنگ با شورشیان کمک کند.
اما اکنون موضع اتحادیه عرب روشن شده است؛ دبیرکل این اتحادیه «احمد ابوالغیط» اعلام کرد که «عضویت مجدد سوریه در دستورکار این اتحادیه نیست»؛ اما ممکن است شرایط تغییر کند؛ توجهات به سوریه روز به روز بیشتر می شود و دمشق به کانون رقابت دیپلماتیک برخی از کشورها بدل شده است. روسیه بدنبال این است که با پیوستن دوباره سوریه به جامعه بین الملل، نظام اسد مشروعیت یابد و بتواند از سازمان های بین المللی کمک های مالی دریافت کند. خواسته مشترک روسیه، عربستان و امارات این است که از گسترش نفوذ ایران جلوگیری کنند و از آن مهمتر با ایجاد دیواری دفاعی، مانع از حضور ترکیه در سوریه و در کل خاورمیانه شوند. ترکیه هنوز اسد را بدلیل کشتار مردم، فاقد مشروعیت می داند؛ البته اصلی ترین دلیل ترکیه در مخالفت با اسد، آن است که با مشروعیت بخشی به او، خود را مجبور به ترک سوریه خواهد دید و توانش در مبارزه با کردها از بین خواهد رفت.
اصلی ترین مداخله واشنگتن در سوریه، وضع تحریم های سخت بر نظام آن کشور با عنوان قانون سزار می باشد؛ قانونی که هرگونه رابطه بین شرکت، کشور و فردی را با دولت اسد -به جز کمک های بشردوستانه- مشمول مجازات می کند. اما در همان زمانی که ترامپ سوریه را تحریم کرد، مشخص شد که دولتش در پی دستیابی به توافقاتی با دولت سوریه است. به نوشته وال استریت ژورنال، ترامپ ماه مارس نامه ای به اسد فرستاد و پیشنهاد مذاکره برای آزادی دو شهروند آمریکا –یک روزنامه نگار که سال 2012 در سوریه ناپدید گشت و شهروندی دیگر که سال 2017 در پست بازرسی دولت دستگیر شد- را داد. این مذاکرات هنوز هم در جریان است و چند هفته قبل ترامپ مشاور ارشد خود در جنگ با ترور را برای صحبت در این خصوص به دمشق فرستاد که البته این دیدار نتایج زیادی در بر نداشت.
اسد آزادی این دو زندانی را منوط به خروج نیروهای آمریکایی از سوریه و برداشتن تحریم ها کرده است؛ اما همین واقعیت که مذاکراتی بین دو طرف در جریان است، حدس و گمان هایی پیرامون نگرش ترامپ به سوریه ایجاد کرده است. تحلیلگران عرب این سؤال را مطرح کردند که آیا سوریه در راه عادی سازی رابطه با اسرائیل است تا در ازای آن، تحریم ها را بردارد؟ و آیا گفتگو حول آزادی شهروندان آمریکا، اولین گام برای رسیدن به توافق بزرگ تری است که ترامپ در صدد دستیابی بدان می باشد؟ به گفته برخی از تحلیلگران در سوریه، انتصاب سفیر جدید عمان، در ادامه تقویت رابطه سوریه با امارات صورت گرفته و می تواند نشانه ای بر این باشد که عربستان هم از این اقدام استقبال کرده است و به این ترتیب روابط با سوریه به تدریج رو به عادی شدن می رود.
خود اسد به سرعت بدنبال نفی شایعه عادی سازی رابطه با اسرائیل برآمد. وی اوایل اکتبر در گفتگویی با تلویزیون روسیه گفت: «عادی سازی تنها در صورتی انجام خواهد گرفت که اسرائیل زمین های اشغالی سوریه را بازگرداند؛ در شرایط فعلی با اسرائیل مذاکره نمی کنیم». اسد به مسئله فلسطین و شروطی که در طرح صلح عربی گذاشته شده -که از جمله آن خروج اسرائیل از همه مناطق اشغالی است نه فقط بلندی های جولان- اشاره ای نکرد. او توافق عادی سازی اسرائیل و امارات را نیز رسما محکوم ننمود و صرفا بیانیه ای انتقادی توسط حزب بعث صادر شد. سوریه حتی نسبت به مذاکره مستقیم بی سابقه لبنان با اسرائیل در خصوص تعیین مرز دریایی دو کشور واکنش نشان نداد.
اما این اشارات و نشانه ها در کوتاه مدت منجر به تماس مستقیم یا غیرمستقیم بین اسرائیل و سوریه نخواهد شد، زیرا اسرائیل تحت هیچ شرایطی از بلندی های جولان عقب نشینی نمی کند و اجماع در آن کشور حول این موضوع به نحوی است که حتی زمینه گفتگو برای خروج اسرائیل از جولان هم ایجاد نخواهد شد. حتی اگر بایدن رئیس جمهور آمریکا شود، انتظار نمی رود که چارچوب سیاستی که ترامپ در مورد سوریه گذاشته است تغییر کند؛ بایدن از اسرائیل نمی خواهد که جولان را ترک کند و تحریم ها را هم بر نمی دارد. لذا به نظر می رسد که فعلا تغییر روابط با سوریه را تنها از جانب کشورهای عرب شاهد باشیم.
مترجم: فاطمه رادمهر
messages.comments