در شرایطی که برخی از کشورهای عربی روابط خود را با سوریه عادی می‌کنند، ترکیه تنها قدرتی است که همچنان فعالانه از نیروهای مخالف در سوریه حمایت میکند
ولی آنکارا با چالش‌های داخلی و بین‌المللی فزاینده‌ای در مقابل سوریه مواجه است و همین امر احتمال آشتی بین ترکیه و سوریه را در آینده افزایش می‌دهد
در پی بحران اقتصادی ترکیه، موضوع پناهندگان سوری فشار زیادی بر دولت آن کشور وارد کرده است
سال 2011 موضع حزب عدالت و توسعه که حامی برکناری اسد و میزبانی از پناهندگان سوری بود، در میان ترک‌ها هوادار داشت. تفاسیری که دولت از ارزش‌های اسلامی ارائه می‌داد، باعث شده بود که مردم ترکیه پناهجویان را با آغوش باز بپذیرند
اما به مرور زمان بیگانه‌هراسی و تعصبات نژادی و ضد عربی در کنار باری که میزبانی از 3.7 میلیون آواره سوری بر کشور تحمیل می‌کرد، باعث شد که این حمایت کم شود
وخامت شرایط اقتصادی ترکیه که با کاهش 83 درصدی ارزش لیر ترکیه از سال گذشته همراه شد، ضربه شدیدی به مردم وارد کرد
برخی از احزاب اپوزیسیون ترکیه با فرصت طلبی از این نارضایتی‌ها برای تقویت پایگاه خود استفاده کردند
حزب جمهوری‌خواه خلق CHP بزرگ‌ترین حزب اپوزیسیون ترکیه با درک اینکه احساسات ضد پناهجویان ممکن است به آنها در پیروزی در انتخابات سال آینده کمک کند، با سیاست‌های اردوغان در مورد سوریه مخالفت میکند
اگر سال 2023 حزب CHP پیروز شود احتمالا رویکردی کاملا متفاوت در قبال سوریه اتخاذ کند
جاشوا لندیس رئیس مرکز مطالعات خاورمیانه دانشگاه اوکلاهاما در مصاحبه با ما گفت: « CHP منتقد سیاست‌های اردوغان در خصوص سوریه است. از نظر آنها سیاست ترکیه فاجعه بوده و میلیاردها دلار هزینه بر دوش کشور گذاشته است، بدون اینکه چیزی عاید کشور شود. آنها می‌گویند در صورت پیروزی، نیروهای ترکیه را از سوریه خارج می‌کنند و با اسد وارد گفتگو می‌شوند»
در صورتی که CHP دولت را در دست بگیرد، احتمالا تلاش‌ها باری بازگرداندن پناهجویان سوری به مناطق امن را افزایش دهد. این مناطق امن، مناطق حائلی هستند که ترکیه در عملیات چشمه صلح در سال 2019 در شمال سوریه ایجاد کرد
از نظر تئوری مناطق امن مناطقی هستند که سوری‌ها می‌توانند بدون ترس از اقدامات تلافی‌جویانه نظام سوریه به آنجا بازگردند اما در واقعیت آنکارا نمی‌تواند امنیت سوری‌هایی که اخراج میکند را تضمین نماید و نه تنها خطر نظام که خطر تندروها نیز عودت کنندگان را تهدید میکند
با عادی‌سازی روابط برخی از کشورهای عربی با دمشق، فشارها بر آنکارا افزایش می‌یابد اما آنکارا برای عادی سازی روابط خود با سوریه ملاحظات امنیتی و ژئوپلیتیکی دارد
ترکیه چندی است که سیاست خارجی عمل‌گرایانه‌تری در پیش گرفته و تلاش میکند تا روابط خود با بازیگران کلیدی منطقه از جمله امارات، عربستان، مصر و اسرائیل را ترمیم کند
اماراتی‌ها اعلام کرده‌اند که می‌خواهند میلیاردها دلار در ترکیه سرمایه‌گذاری کنند. این گام برای بهبود اقتصاد ترکیه بسیار مهم است. اخبار مشابهی حول گرم شدن رابطه عربستان و ترکیه و توافقات اقتصادی و نظامی متعاقب آن وجود دارد
آنکارا در راستای بهبود رابطه با امارات، گام‌هایی برای تعدیل اقدامات و برنامه‌های اخوان‌المسلمین در استانبول برداشته و انتظار می‌رود که ابوظبی در پرونده سوریه نیز فشارهای مشابهی بر آنکارا وارد نماید. به عبارت دیگر با بهبود رابطه ترکیه با امارات، فشار بر آنکارا برای درنظر گرفتن منافع ابوظبی افزایش می‌یابد و از جمله این منافع پذیرش مشروعیت اسد است
ولی روابط سوریه و ترکیه حتی اگر به سمت عادی‌سازی پیش رود، سرد خواهد بود به ویژه اگر اردوغان در قدرت باقی بماند
وضعیت ادلب که تحت کنترل شورشیان مورد حمایت ترکیه است و وضعیت یگان‌های حفاظت خلق، دو موضوع بحث‌برانگیز بین آنکارا و دمشق است
از نظر نظام سوریه، کنترل تمام خاک سوریه برای اعلام پیروزی بسیار مهم است ولی اگر برای بازپس‌گیری این منطقه دست به خشونت زند، بحران پناهجویان سوری در ترکیه را تشدید میکند و بسیاری از چهار میلیون سوری که اکنون در ادلب هستند به سمت ترکیه فرار می‌کنند
این سناریویی است که ترکیه نیز به دلیل نگرش عمومی نسبت به پناهندگان، خواهان تحقق آن نیست
به گفته لندیس «مادامی که اردوغان رهبری ترکیه را در دست دارد، بعید است شمال حلب یا ادلب را رها کند. بسیاری از ساکنان شمال غرب سوریه مایل هستند که تحت کنترل ترکیه باشند و تابعیت ترکیه بگیرند؛ بسیاری از زیرساخت‌ها در این مناطق وابسته به ترکیه است. ترک‌ها ممکن است امیدوار باشند که شمال غرب سوریه را در آینده ضمیمه خاک خود کنند اما باید در نظر بگیرند که بسیاری از ترک‌ها حضور سه تا چهار میلیون عربِ دیگر را در ترکیه نمی‌خواهند»
برخی دیگر از کارشناسان با نظر لندیس مخالف هستند. برای مثال چابکچو اوغلو می‌گوید: «ترکیه هیچ علاقه‌ای به الحاق ادلب ندارد. حضور نظامی ترکیه موقتی و تنها برای جلوگیری از تشکیل کمربند YPG/PKK در منطقه شمال سوریه است چراکه ترکیه تشکیل منطقه‌ای خودمختار توسط این دو حزب کردی را تهدیدی علیه تمامیت ارضی خود می‌بیند. منفعت ترکیه این است که نگذارد YPG کمربندی در امتداد شمال سوریه تشکیل دهد و به بنادر دریای مدیترانه دسترسی پیدا کند»
اما دو موضوع ادلب و YPG بعید است که در چارچوب روابط دوجانبه آنکارا و دمشق حل شود زیرا به منافع روسیه و آمریکا نیز مربوط است
مسکو شدیدا خواهان آشتی بین آنکارا و دمشق است درحالی‌که واشنگتن تا زمانی که اسد در قدرت است و از دادن امتیازات خواسته شده توسط آمریکا و دیگر مقامات غربی خودداری میکند، قاطعانه با آن مخالفت خواهد کرد
به گفته چابکچو اغولو: «فکر نمی‌کنم آمریکا در شرایط کنونی مایل به آشتی ترکیه با اسد باشد زیرا آشتی این دو به این معنا است که اسد و متعاقب آن روسیه کنترل خود را بر شمال و شمال‌شرق گسترش می‌دهند و گروههای مورد حمایت آمریکا را سرکوب می‌کنند. همچنین خطر درگیری با نیروهای ویژه آمریکا در آن منطقه می‌رود. در نهایت به نفع ترکیه است که با اسد از طریق مذاکره به توافقی دست یابد اما این توافق به این بستگی دارد که سایر بازیگران منطقه به این رابطه چگونه نگاه کنند و چه واکنشی به آن نشان دهند»
برای آنکارا صلح با دمشق مستلزم این است که YPG خلع سلاح شده یا نابود گردد و یا در دولت سوریه ادغام شود. تا زمانی که یکی از این فرجام‌ها برای YPG تحقق پیدا نکند، آنکارا به کارزار نظامی در شمال سوریه ادامه می‌دهد؛ اقدامی که خشم دمشق و تمام پایتخت‌های عربی به جز دوحه را در پی خواهد داشت
در نهایت اینکه رابطه واشنگتن با YPG در تعیین موضع ترکیه در قبال شمال سوریه بسیار مهم است. اگر آمریکا به همکاری با یگان‌های مدافع خلع ادامه دهد –از آنجا که این همکاری زمینه حضور واشنگتن در بخش‌های نفت‌خیز و گاز خیز سوریه را فراهم میکند و همچنین نقشی که YPG در مبارزه با داعش و مقابله با نقش‌آفرینی ایران ایفا میکند ادامه خواهد یافت- سوریه نمی‌تواند به تنهایی و صرفا از طریق مذاکره با ترکیه نگرانی‌های امنیتی آنکارا را رفع کند
از آنجا که نظام اسد به عنوان نماینده روسیه عمل میکند، انحلال یا ادغام YPG در دولت مستلزم معامله‌ای بزرگ با مشارکت مسکو و واشنگتن است. اما با توجه به خصومت آمریکا و روسیه در قبال اوکراین و تحریم‌های غرب علیه مسکو، تنها خوش‌بین‌ترین تحلیل‌گران می‌توانند انتظار چنین معامله بزرگی را در مورد سوریه در آینده نزدیک داشته باشند
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما