بحران یا فرصت

از سال 2003 رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه کوشید که ترکیه نقش پررنگ تری در خاورمیانه و دیگر نقاط جهان ایفا کند. در شش ماه آینده شکست ها یا پیروزی هایی که او در خارج از کشور بدست خواهد آورد، در اینکه آیا وی می تواند همچنان قدرت اول را در ترکیه در دست داشته باشد یا خیر نقش تعیین کننده ای خواهد داشت

در داخل کشور اردوغان با نزدیک شدن به انتخابات ژوئن 2023 با وضعیت اقتصادی ناگواری دست و پنجه نرم می کند. نظر سنجی های اخیر نشان می دهد که اپوزیسیون ترکیه ممکن است در نهایت موفق به پایین کشیدن اردوغان از کرسی ریاست جمهوری شود

آنکارا در منطقه با چند بحران روبرو است که باید به سلامت از آنها به در آید. این کشور با دیگر قدرت های منطقه ای از جمله ایران، اسرائیل، روسیه و آمریکا روابط پیچیده ای دارد و ماحصل این منازعات در سال 2023 در صحنه سیاست ترکیه از اهمیت بالایی برخوردار است  

ایان مک گیلیور تحلیلگر مؤسسه سیاست استراتژیک استرالیا می گوید: «سال آینده یکصدمین سالگرد جمهوری ترکیه است و همین امر سال پیش رو سالی حساس و نمادین برای حزب عدالت و توسعه و برای اردوغان می کند»

به گفته مک گیلیور شش ماه آینده حول محور انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی می گردد. اردوغان خود را مصطفی کمال آتاتورک جدید ترکیه می داند و نتیجه انتخابات تعیین می کند که آیا او می تواند به اهداف و آرزوهایش دست یابد یا خیر

توازن منطقه ای ایران و ترکیه

حمیدرضا عزیزی عضو مؤسسه آلمان برای امور بین الملل و امنیت می گوید: «روابط ایران و ترکیه همیشه آمیزه ای از همکاری و رقابت بوده است. دو کشور همسایه هستند و همین امر ایجاب می کند که با یکدیگر رابطه ای باثبات داشته باشند ولی از سوی دیگر هر دو خود را قدرت های منطقه ای می دانند و در حوزه های مختلف به ویژه در قفقاز جنوبی، آسیای مرکزی و خاورمیانه تضاد منافع و رقابت دارند»

وی افزود: «دو طرف در تلاش هستند تا روابط خود را مدیریت کنند و اجازه ندهند که این رقابت از کنترل خارج شود و به درگیری بینجامد اما این امر روز به روز سخت تر می شود»

هم ترکیه و هم ایران سال گذشته حملات فزاینده ای علیه شبه نظامیان کرد در شمال عراق داشتند و ترکیه در تلاش است تا حمایت کشورهای مختلف را در حمله به کردهای سوریه جلب کند

ایران با بحران های مختلفی در داخل و خارج روبرو است و باید با قدرت های جهانی دست و پنجه نرم کند. عزیزی خاطرنشان می کند: «ایران هرچه بیشتر تحت فشار باشد، بیشتر احساس تهدید خواهد کرد و همین امر می تواند به واکنش هایی بینجامد که منجر به ایجاد تنش با همسایگان از جمله ترکیه شود»

وی افزود: «ایران همچنین نگران احتمال عملیات نظامی جدید ترکیه در سوریه است زیرا این حمله مواضع مورد حمایت ایران در سوریه را به خطر می اندازد. اگر ترکیه روابط خود را با اسد عادی کند این امر به اقتصاد سوریه کمک می کند و به اسد فضای بیشتری برای مانور بین بازیگران می دهد تا کمتر به ایران تکیه کند»

ترکیه و اسرائیل

ترکیه و اسرائیل پس از چند سال تنش روابط خود را ترمیم کردند. مارس 2022 اسحاق هرتزوگ رئیس جمهور اسرائیل از آنکارا بازدید کرد و ماه دسامبر سفیر اسرائیل استوارنامه خود را تسلیم اردوغان نمود

به گفته سها چابک اوغلو استراتژیست و مشاور در مرکز تحقیقات ابوظبی «انگیزه اصلی نزدیک شدن این دو کشور امنیت است. توافق ابراهیم محاسبات را در ذهن بسیاری از سیاست گذاران در منطقه تغییر داده و ترکیه در ایجاد روابط نزدیک تر با اسرائیل، پادشاهی های خلیج فارس و مصر سود بیشتری می بیند تا در کناره گیری از آنها»

یکی از فرصت های اقتصادی که با گرم شدن روابط بین اسرائیل و ترکیه ایجاد شده، تجارت انرژی و افزایش امنیت انرژی ترکیه است. با گسترش میدان گازی کاریش در اسرائیل ترکیه می تواند گاز مایع بیشتری از اسرائیل بخرد و از وابستگی خود به گاز ایران و روسیه بکاهد

گرچه بسیاری از ترک ها از آرمان فلسطین حمایت می کنند اما آنکارا علیرغم روی کار آمدن دولت راست گرای افراطی در اسرائیل، روابط خود را با این کشور رو به جلو خواهد برد

چابک اوغلو افزود: «اردوغان ممکن است در پاسخ به دیدار هرتزوگ، به تل آویو یا اورشلیم سفر کند تا قبل از انتخابات ترکیه با همتای خود دیدار داشته باشد»

اردوغان برای استفاده از کارت های خود در سوریه آماده است

در سال 2022 آنکارا تمایل خود را برای انجام مذاکرات مستقیم با حکومت اسد و همکاری با روسیه برای حل بحران سوریه نشان داد. ترکیه به احتمال زیاد بدون رضایت مسکو به شمال سوریه حمله نظامی جدیدی نخواهد کرد

به گفته چابک اوغلو: «علیرغم لفاظی های ترکیه، آمریکا، روسیه و ایران به دلایل مختلف با حمله زمینی ترکیه به سوریه مخالف هستند. اگر ترکیه ناگهانی و بدون هماهنگی با آمریکا و روسیه عملیاتی را در مناطق تحت کنترل کردها در شمال سوریه انجام دهد خطر درگیری نظامی با هردو کشور را دارد و آنکارا را در وضعیتی نامطمئن قرار می دهد»

اسد مایل است آمریکا به همکاری خود با نیروهای دموکراتیک سوریه پایان دهد و سوریه را ترک کند تا بتواند کنترل خود را بر شرق کشور تحکیم کند. اوایل دسامبر لوید آستین وزیر دفاع آمریکا مخالفت خود را با عملیات نظامی جدید ترکیه در سوریه اعلام کرد

خلوصی آکار وزیر دفاع ترکیه 28 دسامبر با همتایان روسی و سوری خود در مسکو دیدار کرد. این دیدار نشانه ای بود بر اینکه سه کشور در حال عادی سازی روابط خود هستند. علاوه بر این مولود چاووش اوغلو وزیر خارجه ترکیه اعلام کرد وزیران خارجه روسیه، سوریه و ترکیه در نظر دارند اواخر ژانویه با یکدیگر ملاقات کنند

ترکیه، روسیه و سوریه می توانند به یک نقطه مشترک برسند و با استفاده از عملیات نظامی محدود ترکیه، بر کردها فشار آورند تا روابط خود را با آمریکا کاهش دهند

به گفته چابک اوغلو «این طرح از نظر سیاسی هم به نفع پوتین خواهد بود و هم به نفع اردوغان. چنین عملیاتی در مناطقی در غرب فرات انجام شده و خطر تماس مستقیم با نیروهای آمریکایی را که در شرق فرات هستند ندارد. البته آمریکا به انجام این عملیات اعتراض خواهد کرد اما چون با چراغ سبز روسیه انجام شده، نمی تواند مانع از آن شود»

گفته می شود که روسیه و ترکیه بدنبال تشکیل نشستی برای انجام دیدار بین اردوغان و اسد هستند اما اسد در انجام این نشست تأخیر ایجاد کرده است

گیلیور می گوید: «اردوغان در تلاش برای آشتی با اسد است اما اسد نمی خواهد با انجام این دیدار در آستانه انتخابات ترکیه، به اردوغان پیروزی سیاسی دهد. اگر اردوغان در انتخابات پیروز شود آنوقت شاهد آشتی این دو رهبر خواهیم بود»

گیلیور افزود: «از دیگر موانعی که بر سر آشتی اردوغان و اسد وجود دارد این است که نیروهای ترکیه در شمال سوریه در حال اشغال خاک آن کشور هستند و از سوی دیگر نیروهای اسد با نیروهای دموکراتیک سوریه همکاری می کنند. برای انجام این آشتی ممکن است ترکیه مجبور شود مناطق تحت کنترل خود را پس دهد»

ترکیه همچنین باید با واکنشی که مخالفان سوری در ترکیه و در شمال سوریه خواهند داشت مقابله کند. اعتراضات در مناطق تحت کنترل شورشیان مخالف اسد علیه سیاست های ترکیه در حال افزایش است

گیلیور افزود: «اسد اگر پایان کار اردوغان را ببیند و با اپوزیسیون ترکیه آشتی کند، بسیار خوشحال تر خواهد بود به ویژه که احساسات همراهی و دوستی با اسد در بین اپوزیسیون ترکیه بیشتر است»

در سال پیش رو آمریکا، روسیه، اسرائیل، ایران و سوری ها مشتاقانه منتظر هستند تا ببینند که اردوغان در شش ماه آینده چه خواهد کرد و بعد از انتخابات چه نوع ترکیه ای ظهور خواهد نمود

منبع: العربی الجدید

مترجم: فاطمه رادمهر