آقای خامنه ای رهبر ایران 22 اردیبهشت دریادار علی شمخانی دبیرکل شورای عالی امنیت ملی را برکنار کرد.
شمخانی به عنوان چهره ای نسبتا میانه رو شناخته می شد که از سال 2013 این سمت را بر عهده داشت. وی که از سال 1997 تا 2005 در دوران ریاست جمهوری محمد خاتمی وزیر دفاع بود، به عنوان مذاکره کننده ارشد ایران نقشی کلیدی در نزدیکی اخیر ایران و عربستان ایفا کرد.
تندروهایی که اکنون سلسله مراتب قدرت را در کنترل دارند، همیشه به شمخانی مشکوک بودند زیرا او در دولت اصلاح طلب خاتمی و دولت میانه رو حسن روحانی یک شخصیت ارشد امنیتی بود. علاوه بر این دو تن از معاونانش جاسوس بودند؛ یکی از آنها علیرضا عسگری سرتیپ سپاه و معاون شمخانی در وزارت دفاع بود که سال 2005 پست خود را ترک نمود و دو سال بعد به آمریکا فرار کرد.
نفر دوم علیرضا اکبری بود که از سال 2000 تا 2005 معاون شمخانی بود و دی ماه پس از دستگیری و متهم شدن به جاسوسی برای انگلیس اعدام شد. به نظر می رسد بر اساس گزارش اخیر نیویورک تایمز اتهام او تأیید شده باشد.
جانشین شمخانی دریادار علی اکبر احمدیان افسر سپاه است که در غرب چندان شناخته شده نیست اما یکی از استراتژیست های برتر سپاه محسوب می شود. او به سرلشکر قاسم سلیمانی که در ژانویه 2020 در فرودگاه بغداد توسط آمریکا ترور شد بسیار نزدیک بود.
احمدیان متولد 1340 شمسی در شهر بابک کرمان است. وی دانش آموز ممتاز دبیرستان بود و در دانشکده پزشکی دانشگاه تهران پذیرفته شد اما با اغاز جنگ ایران و عراق دانشگاه را رها کرد و به سپاه پیوست و در استان خوزستان جنگید.
سال 1981 و در طول جنگ، یک گروه چریکی چپ به رهبری اشرف دهقانی (از چهره های شناخته شده کمونیستی که علیه شاه می جنگید) شروع به حمله به ساختمان های دولتی در بندرعباس کرد. احمدیان و دو افسر دیگر سپاه برای سرکوب این گروه به بندرعباس اعزام شدند. احمدیان مارس 1982 در عملیات فتح المبین شرکت کرد؛ این عملیات موفقیت آمیز را ارتش و سپاه برای آزادسازی بخش راهبردی خوزستان که تحت اشغال عراق درامده بود انجام دادند و امکان حمله مجدد ارتش عراق را به سه شهرک استراتژیک دیگر در آن استان گرفتند.
احمدیان سپس مسئول هماهنگی نیروهای سپاه در سه استان جنوب و جنوب غرب شد و به عضویت شورای فرماندهی این نیروها ارتقا یافت. پس از آن نیز به سمت رئیس ستاد نیروهای منطقه ارتقای رتبه پیدا کرد. سال 1984 سپاه پنج ناحیه نظامی اطراف ایران ایجاد کرد و احمدیان به عنوان فرمانده منطقه 4 منصوب شد که منطقه وسیعی در جنوب ایران از جمله استان های بوشهر و هرمزگان را شامل می شد.
آنجا بود که احمدیان کار خود را در زمینه جنگ دریایی آغاز کرد و به یکی از چهره های کلیدی نیروی دریایی بدل شد. هنگامی که سال 1985 آقای خمینی به سپاه دستور داد تا نیروی دریایی و هوایی جداگانه برای خود تشکیل دهند،احمدیان مسئولیت نیروی دریایی سپاه را بر عهده گرفت و این سمت را تا پایان جنگ با عراق حفظ کرد. پس از جنگ وی به سمت افسر نیروی دریایی منصوب شد و پست معاونت نیروی دریایی ارتش به فرماندهی شمخانی را بر عهده گرفت.
او همچنین به دانشگاه تهران بازگشت و در رشته دندانپزشکی فارغ التحصیل شد؛ در رشته علوم دفاعی فوق لیسانس گرفت و موفق به اخذ مدرک دکتری در رشته مدیریت استراتژیک از دانشگاه دفاع ملی شد.
آقای خامنه ای سال 2000 احمدیان را به عنوان رئیس ستاد کل نیروهای سپاه منصوب کرد؛ به این ترتیب او جانشین سردار حسین علایی قهرمان جنگ و افسر مردمی منتقد نظام شد. احمدیان در دوران تصدی این پست موفق به نوسازی سازمان سپاه و توسعه برنامه ده ساله آن شد. وی همچنین به مدت دو سال به عنوان رئیس دانشگاه امام حسین –نهادی تحت کنترل سپاه- فعالیت کرد.
سال 2007 آقای خامنه ای احمدیان را به عنوان رئیس مرکز مطالعات راهبردی سپاه منصوب کرد و او تا زمانی که به ریاست شورای عالی امنیت ملی رسید، در این پست بود. همان سال پس از تصویب قطعنامه 1737 توسط شورای امنیت سازمان ملل که تحریم هایی را علیه برنامه هسته ای ایران وضع کرد، آمریکا و متحدان اروپایی اش احمدیان را تحریم کردند. احمدیان سپتامبر 2022 از سوی رهبر به عضویت مجمع تشخیص مصلحت منصوب شد.
او یکی از نخستین افسران ارشدی است که استراتژی جنگ نامتقارن را در دکترین نظامی ایران نهادینه کرد. تحت فرمان احمدیان بود که نیروی دریایی سپاه استراتژی جنگ نامتقارن خود را برای مقابله با ناوگان پنجم نیروی دریایی آمریکا در خلیج فارس توسعه داد.
این استراتژی در پاسخ به مداخله نیروی دریایی آمریکا و ناتو در جنگ ایران و عراق در حمایت از عراق و به بهانه حفاظت از نفتکش های کشورهای عرب خلیج فارس تدوین شد. این کشورها در عملیات آخوندک یک چهارم ناوگان دریایی ایران را در آوریل 1988 منهدم کردند. از ان زمان نیروی دریایی سپاه برای دفاع از منافع خود در خلیج فارس از شناورهای سریع و موشک استفاده می کند.
کارایی و موفقیت این استراتژی در جنگ اسرائیل و حزب الله در تابستان 2006 آشکار شد. در گزارش پنتاگون آمده است: «نیروهای ایران که بر اساس دکترین جنگ نامتقارن آموزش دیده اند، قدرتی هولناک در دفاع از خاک ایران دارند»
احمدیان فردی تندرو شناخته می شود. او بر این اعتقاد است که سپاه برای حفاظت از انقلاب می تواند در تمام امور کشور مداخله کند و از اینکه به تهدید نرم غرب علیه جمهوری اسلامی از طریق تهاجم فرهنگی و وسایل ارتباطی مدرن همچون اینترنت و شبکه های اجتماعی توجه کافی صورت نگرفته، شاکی است. او در این زمینه چندین سخنرانی دارد و کتابی نیز منتشر کرده است.
احمدیان وفاداری شدیدی به آقای خامنه ای و پسرش مجتبی دارد. تصدی او در پست جدید در زمانی صورت می گیرد که پشت پرده مانورهایی برای جانشینی رهبری در جریان است و بسیاری معتقدند که رهبر دوست دارد پسرش به جانشینی انتخاب شود.
آقای خامنه ای اخیرا در مورد سیاست خارجی انعطاف پذیری نشان داده است. ایران در حال ترمیم شکاف خود با کشورهای عرب خلیج فارس است و سفر شاه عمان به تهران نشانه ای از این انعطاف پذیری است زیرا عمان همواره به عنوان رابط گفتگوی غرب و تهران عمل کرده است.
در عین حال بسیاری از افسران ارشد سپاه همیشه با برجام مخالف بوده اند. مارس 2016 اندکی پس از اجرایی شدن برجام، سپاه موشک جدیدی را برای نشان دادن ناراحتی خود آزمایش کرد. اخیرا در بحبوحه انتشار گزارش هایی مبنی بر مذاکرات غیرمستقیم ایران و آمریکا در مورد برجام و حل و نفصل مناقشه بین ایران و آژانس بین المللی انرژی اتمی، سپاه آخرین موشک خود را به نام خرمشهر4 به نمایش گذاشت.
به نظر می رسد که رهبر انقلاب با انتصاب احمدیان در پست ریاست شورای عالی امنیت ملی می خواهد با فشار سپاه به دستگاه سیاست خارجی برای جلوگیری از اتخاذ رویه ای سازشکارانه تر مقابله کند و از سوی دیگر با توجه به عنوان تندرو که به احمدیان اطلاق می شود، انتظار می رود که وی با اعتراضات احتمالی آینده در ایران قاطعانه تر از سلف خود برخورد کند.
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما