علیرغم عقب نشینی یوگنی پریگوژین و رفتن او به بلاروس، شورش او نشان داد که پوتین در داخل سلطه گذشته را ندارد، قادر به کنترل گروههای مسلحی که خود ساخته، نیست و تصویر مرد قدرتمندی که از خود نشان داده بود، خدشه دار شده است
نیروی 25000 نفری از مزدوران مسلحی که مرکز فرماندهی عملیاتی روسیه در جنگ اوکراین را تصرف کرده و به سمت مسکو پیشروی می کردند، بزرگترین تهدید وجودی علیه پوتین در بیش از 20 سال دوران حکومت او بودند. الکساندر ویندمن مدیر سابق امور اروپا در شورای امنیت ملی ایالات متحده این شورش را «یک کودتای تمام عیار» دانست و گفت: «بزرگترین سودی که این شورش داشت، پرت شدن حواس پوتین از جنگ اوکراین و بازشدن جبهه دومی در خاک روسیه بود»
البته پریگوژین نیز شخصیتی محترم نبود؛ او را نباید با دیگر منتقدان کاریزماتیک پوتین مانند الکسی ناوالنی یا بوریس نمتسوف، یکی دانست. پریگوژین در شمار اراذل و اوباش و قاتلان بود؛ او شخصا دستور اعدام افرادی را که احساس می کرد به او خیانت کرده اند، می داد. وی از دوستان قدیمی پوتین بود که کار خود را به عنوان سرآشپز شخصی رئیس جمهور روسیه آغاز نمود و در پی این دوستی، یک امپراتوری تجاری پرسود برای خود ایجاد کرد. گروه واگنر که پریگوژین رهبری ان را بر عهده دارد، بدنام ترین سازمان مزدور خصوصی روسیه است و برخی از زبده ترین سربازان روسی را در استخدام خود دارد. پریگوژین سالها تحت تحریم های آمریکا بوده است که یکی از دلایل آن مداخله در انتخابات ایالات متحده می باشد
صرف نظر از پیشینه ناخوشایند پریگوژین، شورش او آنچه را که بسیاری از کارشناسان غیرممکن می دانستند، محقق کرد «چالشی بزرگ برای حکومت پوتین از داخل روسیه». گروه واگنر کنترل شهر بزرگ روستوف-ان-دون در جنوب روسیه را بدست گرفت و به این ترتیب شریان حیاتی خطوط تدارکاتی روسیه در جنگ اوکراین، بدون هیچ مقاومتی از سوی سربازان کرملین، بدست واگنر افتاد. برای نخستین بار از زمان روی کار آمدن پوتین، بخش هایی از خاک روسیه توسط نیروهای مسلحی به تصرف درآمد که به صراحت بدنبال سرنگونی او بودند
پوتین کوشش فراوانی برای قدرت نمایی کرد و گفت این شورش را به هر قیمتی فرو می خواباند اما تصویری که از او در روسیه و جهان مخابره شد، چهره ای ضعیف بود که کنترل خود را بر هیوولایی که خود ساخته، از دست داده است
پوتین واگنر را به عنوان موازنه ای در برابر ساختار نظامی رسمی روسیه ساخت و اختیارات نظامی زیادی به پریگوژین داد. یکی از تکنیک های او «تفرقه بینداز و حکومت کن» در بین مراکز مختلف قدرت –همچون قدیروف در چچن، الیگارش ها و مافیاهای محلی- در روسیه است اما این تکنیک زمانی کار می کند که رهبر، قدرت و جایگاه و ظرفیت زیادی در بازی کردن با جناح های رقیب داشته باشد تا هیچ مرکز قدرتی بیش از حد مستقل نشود. این مسئله که گروه واگنر (به عنوان یکی از این مراکز قدرت) اکنون در برابر پوتین برخاسته، نشان می دهد که چگونه قدرت رئیس جمهور کاهش یافته است. باندهای مسلح که زمانی از پوتین می ترسیدند، حالا بوی ضعف او را استشمام کرده و فرصت را برای هجوم مناسب دیده اند
این ضعف مطمئنا از دید همتایان پوتین –در بلاروس و چین و..- پنهان نمی ماند. سلطه اقتدارگرایانه پوتین در داخل الگویی برای دیگر کشورها بود. او با سرکوب قیام های مردمی در کشورهایی که سابقا جزء شوروی بودند –از بلاروس تا قزاقستان- قدرت خود را به رخ دیگر کشورها می کشید. در چنین شرایطی بدترین اتفاقی که ممکن بود برای پوتین رخ دهد، این بود که گروهی خودساخته، اقتدارش را به چالش بکشد. همگان دیدند که او در عرض چند ساعت پس از اینکه پریگوژین را خائن نامید، با او سازش کرد؛ پس طبیعی است که دیگر کسی در عرصه بین الملل پوتین را جدی نگیرد
اکنون چه بسا اوکراین در جنگ دست برتر را پیدا کند. خود پوتین در سخنرانی دیروز خود به این تهدید اشاره کرد و وضعیت را به سال 1917 تشبیه نمود. آن زمان روسیه در جنگ جهانی اول در آستانه پیروزی بود که ناگهان شاهد اختلافات داخلی و فروپاشی روسیه تزاری بدست ولادیمیر لنین شد
اکنون سؤال این است که این شورش بی فرجام چه تأثیری بر تضعیف روحیه روسها، وفاداری نیروهای روسیه، الیگارش های متزلزل و رهبران چچن دارد؟ در چنین شرایطی نمی توان این احتمال را رد کرد که در روزهای آینده شاهد فروپاشی سریع تر اقتدار پوشالی پوتین باشیم
آمریکا از عملیات پریگوژین اطلاع داشت؟
مقامات اطلاعاتی آمریکا روز چهارشنبه به مقامات ارشد نظامی و اداری کشور اطلاع دادند که یوگنی پریگوژین رهبر گروه واگنر در حال آماده شدن برای اقدام نظامی علیه مقامات ارشد دفاعی روسیه است
به گفته مقامات آمریکا، آژانس های جاسوسی این کشور چند روز قبل نشانه هایی دیده بودند مبنی بر اینکه پریگوژین در حال برنامه ریزی اقدامی است
این اطلاعات نشان می دهد که آمریکا از رویدادهای قریب الوقوع روسیه آگاه بوده است. اواخر سال 2021 نیز سازمان های اطلاعاتی آمریکا هشدار داده بودند که پوتین در حال برنامه ریزی برای حمله به اوکراین است
اما برخلاف سال 2021 که مقامات آمریکا اطلاعات را از حالت طبقه بندی خارج کرده و برای جلوگیری از حمله پوتین به اوکراین، آن را منتشر کردند، در مورد برنامه پریگوژین سکوت نمودند. مقامات آمریکایی احساس کردند که اگر چیزی بگویند پوتین می تواند انها را به سازماندهی کودتا متهم کند؛ ضمن اینکه علاقه چندانی نیز برای کمک به پوتین و جلوگیری از شکست شدید و شرم آور او نداشتند
داده های اطلاعاتی آمریکا، دشمنی طولانی مدت بین پریگوژین و مقامات دفاعی روسیه را قوی و هشدار دهنده نشان می داد. پریگوژین که به وحشی گری معروف است، اگر در برکناری پوتین موفق می شد، یک رهبر غیرقابل پیش بینی بود و با توجه به اینکه روسیه دارای سلاح هسته ای است، بروز هرج و مرج در این کشور خطرات جدی به همراه داشت
به گفته مقامات آمریکایی، پریگوژین سالها از سرگئی شویگو وزیر دفاع و ژنرال والری گراسیموف رئیس ستاد کل نیروهای مسلح روسیه تنفر داشت و این احساس، متقابل بود اما طول کشید تا این خصومت در جنگ اوکراین آشکار شود
در ماههای اخیر مقامات اطلاعاتی آمریکا دشمنی فزاینده بین پریگوژین و رهبران وزارت دفاع روسیه را دنبال کرده و مورد تحلیل قرار دادند. انها به این نتیجه رسیدند که نشانه های آشکاری از تنش داخلی وجود دارد. این تنش ناشی از ناتوانی روسیه از تأمین ملزومات نیروهایش در جنگ اوکراین است و نشان می دهد که جنگ اوکراین برای واگنر و ارتش روسیه خوب پیش نمی رود
قبل از بروز بحران اخیر، مقامات آمریکایی در مصاحبه های خود می گفتند که نه تنها گروه واگنر بلکه کل ارتش روسیه با کمبود تجهیزات مواجه هستند. این مشکلات چند ماه است که روسیه را آزار می دهد و با شروع ضد حمله اوکراین، بیشتر هم شده است
اما علاوه بر اینها، حمایت بی چون و چرای پوتین از پریگوژین ممکن است این باور غلط را در او ایجاد کرده باشد که می تواند از انتقاد علیه دیگر نیروهای روسی فراتر رفته و علیه متحدان خود اقدام نظامی کند. در جریان نبرد بر سر شهر باخموت، پوتین به واحدهای روسی دستور داده بود تا نیروهای واگنر را تقویت کنند
اما بعد از تصرف باخموت، روسیه جلوی قدرت گیری بیشتر واگنر را گرفت و قانون جدیدی وضع کرد که مطابق آن هرکسی که داوطلب جنگ می شود، باید با وزارت دفاع قرارداد امضا کند. این قانون باعث می شد که گروه واگنر نتواند مستقلا نیرو استخدام کند و باید تابع وزارت دفاع باشد
اینکه گروه واگنر تحت کنترل وزارت دفاع به رهبری شویگو درآید، برای پریگوژین قابل قبول نبود؛ بنابراین تنش بالا گرفت. پریگوژین در مصاحبه ها و پست های تلگرامی، شویگو و ژنرال گراسیموف را سرزنش کرد، آنها را بی کفایت خواند و ادعا کرد که انها در مورد پیشرفت جنگ در اوکراین به پوتین اطلاعات غلط می دهند
دعوای پریگوژین با وزارت دفاع واقعی بود نه نمایشی و از آنجا ناشی می شد که روسیه در باخموت تلفات سنگینی متحمل شده بود. انتقادات پریگوژین فراتر از بحث بر سر تدارکات مورد نیاز بود؛ او مدعی شد که رهبری نظامی روسیه فاسد و بی کفایت است. در سوی مقابل نیز برخی از رهبران نظامی روسیه نسبت به نفوذ او بر پوتین حسادت می کردند
اما با وجود تمام این نشانه ها، تنها در روزهای اخیر بود که مقامات اطلاعاتی آمریکا هشدارهایی مبنی بر احتمال اقدام نظامی توسط پریگوژین دریافت کردند و به دلیل سرعت تحولات و از انجا که نمی خواستند پوتین آن را نتیجه توطئه غرب بداند، سکوت کردند
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما