کمتر کسی مانند طالبان می داند که داعش خراسان می تواند چه دشمن خطرناکی باشد. بسیاری در غرب، طالبان را –که سال 2021 قدرت را در افغانستان بازپس گرفت- یک جنبش اسلامی افراطی می دانند ولی داعش خراسان -که مسئولیت حمله تروریستی روز جمعه در مسکو را بر عهده گرفت- طالبان را مورد انتقاد قرار می دهد که چرا به اندازه کافی تندرو نیست
داعش خراسان در افغانستان می کوشد تا با طالبان مقابله کرده و این گروه را تضعیف کند؛ لذا در همین راستا در سالهای اخیر حملات خونینی را در سراسر کشور انجام داده و تلاش کرده است تا با استفاده از خشونت، دولت طالبان را در تأمین امنیت افغانستان ناتوان جلوه دهد و روابطش را با متحدانی که در منطقه دارد تضعیف کند
در ماههای پس از بدست گرفتن قدرت توسط طالبان، داعش خراسان تقریبا هر روز حملاتی را علیه سربازان طالبان در ایست های کنار جاده ای و نیز مناطق زندگی اقلیت هزاره انجام می داد. یک سال بعد، این گروه به سفارت روسیه در کابل حمله کرد، سعی نمود دیپلمات ارشد پاکستان را در افغانستان ترور کند، افراد مسلح خود را به یک هتل مهم در کابل –که محل اقامت اتباع چین بود- فرستاد و کوشید تا از این راهها مانع از تحقق وعده طالبان برای بازگرداندن صلح به کشور شود
اخیرا داعش خراسان جسورتر هم شده و عملیات خود را به خارج از مرزهای افغانستان گسترش داده است. این گروه در حمله به یک تجمع سیاسی در شمال پاکستان در ماه جولای حداقل 43 نفر را کشت، در دو حمله انتحاری در ماه ژانویه در ایران جان دست کم 84 نفر را گرفت و اکنون هم به گفته مقامات آمریکایی پشت حمله مسکو بوده است. در این حمله حداقل 133 تن کشته شدند
در ماههای اخیر داعش خراسان تهدید کرده است که به سفارت خانه های چین، هند و ایران حمله خواهد کرد؛ همچنین تبلیغات ضد روسی این گروه افزایش یافته، کرملین را به دلیل مداخله در سوریه تهدید کرده و طالبان را به دلیل تعامل با مقامات روسیه دهه ها بعد از حمله اتحاد جماهیر شوروی به افغانستان، محکوم کرده است
اسفندیار میر کارشناس ارشد مؤسسه صلح در ایالات متحده می گوید: «داعش خراسان بدنبال این است تا با انجام حملات جسورانه، از گروههای جهادی رقیب پیشی گیرد، برند خود را متمایز کند و خود را رهبر گروههای جهادی معرفی نماید»
داعش خراسان سال 2015 توسط جنگجویان ناراضی طالبان پاکستانی –که متحد طالبان افغانستان بودند- تأسیس شد. یکی از دلایل گسترش ایدئولوژی داعش در این منطقه، این بوده که بسیاری از روستاها در شرق افغانستان و پاکستان محل سکونت مسلمانان سلفی هستند و این درحالی است که بیشتر نیروهای طالبان از مکتب حنفی پیروی می کنند
داعش خراسان از همان روزهای اولیه تشکیل خود، با طالبان در تنش بود و بر سر کنترل زمین های شرق افغانستان با این گروه می جنگید. پس از حکومت طالبان نیز، داعش، طالبان را به دلیل برقرار نکردن شریعت واقعی محکوم کرد. داعش خراسان از طالبان به دلیل تلاش برای برقراری روابط دیپلماتیک با کشورهای غیراسلامی از جمله آمریکا و روسیه به شدت انتقاد می کرد و این تلاش ها را خیانت به مبارزات مجاهدین توصیف می نمود
قبل از پایان جنگ ائتلاف به رهبری آمریکا در افغانستان در سال 2021 کماندوهای افغان با کمک حملات هوایی آمریکا، توانسته بودند داعش خراسان را در شرق افغانستان مهار کنند؛ ولی پس از خروج نیروهای غربی، دامنه نفوذ داعش به 34 استان کشور گسترش یافت
طالبان بعد از بدست گرفتن قدرت، کارزار شدیدی را برای سرکوب داعش خراسان به راه انداخت. به گفته کارشناسان، این کارزار، داعش خراسان را به داخل پاکستان عقب راند. مقامات آمریکایی می گویند نیروهای امنیتی طالبان سال گذشته حداقل هشت تن از رهبران داعش را در افغانستان کشتند
این کارزار با محکومیت گروههای حقوق بشری مواجه شد؛ آنها مدعی بودند که نیروهای امنیتی طالبان هر فردی را که متهم به وابستگی به داعش در شرق افغانستان است، اعدام می کنند
همچنین ناظران سازمان ملل هشدار دادند که عملیات ضد تروریستی طالبان علیه داعش خراسان، بیشتر بر تهدیدات داخلی داعش متمرکز است تا عملیات خارجی این گروه
ولی با وجود اینکه داعش خراسان زیر فشار شدید نیروهای امنیتی طالبان قرار گرفته، همچنان در سراسر افغانستان، پاکستان و ایران فعال است. درست یک روز قبل از حمله مسکو، این گروه در قندهار –زادگاه جنبش طالبان- یک حمله انتحاری انجام داد و این پیام را ارسال کرد که سربازان طالب حتی در زادگاه خود در امان نیستند
به گفته ریکاردو واله مدیر یک مرکز تحقیقاتی در پاکستان: «کارزار طالبان علیه داعش، خطر این گروه را کم نکرده است؛ داعش صرفا تاکتیک نظامی خود را تغییر داده است»
آنگونه که کارشناسان می گویند اکنون داعش خراسان به جای انجام حملات کوچک روی سربازان و افسران سطح پایین پلیس طالبان، تمرکز خود را روی حملات بزرگ در افغانستان و دیگر کشورها گذاشته است
آقای واله با اشاره به روسیه گفت که داعش در تبلیغات خود، طالبان را متهم به «خیانت به افغانستان و دین از طریق دوستی با دشمنان سابق کشور» می کند. چنین تبلیغاتی می تواند سبب انجام حملات از سوی کسانی شود که مستقیما با داعش خراسان مرتبط نیستند ولی از این گروه الهام می گیرند
داعش بدنبال ایجاد شکاف بین طالبان و قدرت های بزرگی مانند روسیه، چین و ایران است. اخیرا روابط این کشورها با طالبان گرمتر شده است. درحالی که هیچ کشوری رسما طالبان را به رسمیت نشناخته، روسیه ماه جاری میزبان یکی از شخصیت های نظامی طالبان در مسکو بود و چین نیز سفیر طالبان را پذیرفت. هر دو حرکت به عنوان اقداماتی اعتمادساز تلقی شد
پس از حمله تروریستی مسکو، عبدالقهار بلخی سخنگوی وزارت خارجه افغانستان در بیانیه ای که در شبکه های اجتماعی منتشر شد، گفت این کشور «حمله تروریستی اخیر در مسکو را به شدت محکوم می کند و آن را نقض آشکار معیارهای انسانی می داند». وی افزود: «کشورهای منطقه باید موضعی هماهنگ، روشن و قاطع در برابر چنین حوادثی که منطقه را بی ثبات می کند، اتخاذ کنند»
تروریسم، تهدیدی جهانی
دیگر می توان مطمئن بود که حمله وحشیانه جمعه شب به تالاری در مسکو که جان دست کم 133 نفر را گرفت، کار داعش خراسان بوده است
داعش خود مسئولیت این حمله را بر عهده گرفته؛ ضمن اینکه شیوه این عملیات با حملات قبلی این گروه مطابقت دارد
داعش خراسان شاخه ای از دولت اسلامی است که بارها حملاتی را در سراسر اروپا و از جمله در روسیه انجام داده است. این گروه سال گذشته 21 حمله را در 9 کشور برنامه ریزی کرد
داعش خراسان قبل از خروج آمریکا از افغانستان تحت فشار شدید نیروهای ویژه افغان و نیروهای آمریکایی قرار داشت. این فشارها تحت حاکمیت طالبان ادامه یافت، با این وجود تعداد نیروهای این گروه افزایش پیدا کرد و هزاران عضو داعش خراسان در تمام 34 ولایت افغانستان فعال هستند
حمله مسکو نشان داد که ما باید برای حملات بیشتر این گروه –نه فقط در روسیه بلکه در سراسر اروپا- آماده باشیم. مقامات اروپایی تاکنون بارها عوامل داعش خراسان را در کشورهای خود دستگیر کرده اند. حالا پس از سالها هشدار مبنی بر اینکه دولت اسلامی درحال بازسازی خود و ازسرگیری حملات تروریستی در کشورهای مختلف است، حمله روز جمعه نشان داد که تهدید این گروه فوری است
اوایل این ماه ایالات متحده به همراه پنج کشور دیگر، اطلاعاتی را مبنی بر برنامه ریزی داعش خراسان برای حملات در مسکو در اختیار مقامات روسیه گذاشت ولی کرملین این هشدارها را جدی نگرفت
این حمله در بدترین زمان ممکن برای پوتین رخ داد. او به تازگی موفق شد در انتخابات برای شش سال دیگر پیروز شود و قدرت خود را به رخ رقیبانش بکشد. شاید به همین دلیل بود که سخنرانی او بعد از حمله، دیر انجام شد و وی تلاش کرد اوکراین را مقصر جلوه دهد
ما نمی دانیم که آیا کرملین همچنان اوکراین و غرب را مقصر می داند یا مسئولیت داعش را پذیرفته است؛ در هر صورت احتمالا با موجی از خشونت به این حمله پاسخ خواهد داد و اقلیت مسلمان روسیه در منطقه قفقاز شمالی و دیگر مناطق را سرکوب خواهد کرد
دولت اسلامی و به ویژه داعش خراسان، مدتهاست قصد خود را برای حمله به روسیه اعلام کرده اند. آنها به اشغال نظامی افغانستان توسط روسیه در دهه 1980، سابقه طولانی سرکوب جوامع مسلمان روسیه به ویژه در قفقاز شمالی و نقش روسیه در نجات بشار اسد در سوریه اشاره می کنند
داعش از سال 2016 تا 2019 حملات متعددی را در روسیه انجام داده و چندین توطئه این گروه از سال 2021 تا 2023 خنثی شده است
بسیاری از نیروهای داعش خراسان که در سراسر اروپا از جمله در روسیه در دو سال گذشته دستگیر شده اند، اتباع روسیه و آسیای مرکزی بوده اند که براحتی در روسیه رفت و آمد می کنند
آخرین دستگیری ها ماه جاری رخ داد و مقامات روس ادعا کردند که از حمله برنامه ریزی شده به کنیسه ای در مسکو جلوگیری کرده اند
ماه گذشته یک تبعه روس که متهم به ارتباط داشتن با داعش در لهستان بود، دستگیر شد و یکی دیگر از دستگیر شدگان، در تأسیسات هسته ایِ درحال ساختِ ترکیه کار می کرد
در سالهای اخیر اکثر حملات موفق داعش خراسان، در افغانستان بوده و این گروه اقلیت شیعه هزاره را هدف گرفته است
برای مثال در ماه اوت 2021 در بحبوحه خروج آمریکا و آشفتگی کابل، انجام یک بمب گذاری انتحاری در بیرون فرودگاه کابل، منجر به کشته شدن 170 غیرنظامی و 13 پرسنل نظامی آمریکا شد
داعش خراسان سپتامبر 2022 در سفارت روسیه در کابل بمب گذاری انجام داد و حداقل 6 نفر را کشت
در ژانویه سال جاری در مراسمی که به مناسبت چهارمین سالگرد ترور سردار سلیمانی در کرمان برگزار شد، بمب گذاری انتحاری جان نزدیک به 100 نفر را گرفت
حملات تروریستی در ایران و روسیه، حمله علیه مردم عادی است که در سیاست دولت های خود هیچ نقشی ندارند و مقصر نیستند
وقتی یک حمله تروریستی رخ می دهد، نظام های خودکامه می کوشند با اقدامات تلافی جویانه و وحشیانه پاسخ دهند که این کار تنها منجر به ایجاد چرخه خشونت می شود
حمله جمعه شب در مسکو احتمالا آغاز دور تازه ای از خشونت و وحشت است. صرف نظر از اینکه کرملین چه واکنشی نشان دهد، این حمله یاداور می شود که تهدید ترویسم توسط گروههایی مانند داعش و القاعده درحال افزایش است
رشد داعش خراسان و القاعده در افغانستانِ تحت حاکمیت طالبان، باید مایه نگرانی عمیق ما باشد. ما باید به تلاش برای بهبود وضعیت افغانستان ادامه دهیم؛ دور نشستن و هیچ کاری انجام ندادن فقط وضع را بدتر می کند
وعده های پوشالی پوتین برای برقراری امنیت
کمتر از یک هفته پیش پوتین در انتخاباتی مدیریت شده، برای پنجمین بار به ریاست جمهوری انتخاب شد و به جهان نشان داد که کنترل کشور را کاملا در دست دارد
ولی چند روز بعد دستگاه امنیتی او نتوانست از مرگبارترین حمله تروریستی روسیه در 20 سال اخیر جلوگیری کند
حمله روز جمعه که منجر به کشته شدن حداقل 133 نفر در یک سالن کنسرت شد، ضربه ای به اقتدار پوتین به عنوان رهبری بود که همیشه امنیت ملی را در اولویت برنامه های خود قرار می دهد
این حمله از آنجا که چند روز بعد از انتخابات یکشنبه و در بحبوحه جنگ اوکراین به وقوع پیوست، اهمیت مضاعفی یافت. به گفته الکساندر کینف استاد علوم سیاسی: «انتخابات، سلطه کامل پوتین بر کشور را نشان داد ولی با وقوع حمله، پوتین تحقیر شد»
به نظر می رسید که رئیس جمهور از این حمله در شوک فرورفته است. بیش از 19 ساعت طول کشید تا او در خصوص این حمله –که مرگبارترین حمله بعد از محاصره مدرسه بسلان در سال 2004 بود- اظهار نظر کند؛ به هنگام صحبت نیز هیچ اشاره ای به داعش نکرد و اوکراین را پشت این تراژدی دانست
پوتین در پایان یک سخنرانی پنج دقیقه ای گفت: «اکنون وظیفه مشترک همه ما این است که در جنگ اوکراین پشت هم باشیم»
سؤال این است که چند درصد از مردم روسیه سخنان وی را قبول دارند؟ آیا آنها از خود نمی پرسند که پوتین با حمله به اوکراین و درگیری با غرب واقعا بدنبال تأمین منافع امنیتی کشور است یا برعکس، وضع امنیتی را رها کرده؟
این واقعیت که پوتین ظاهرا هشدار آمریکا را در مورد وقوع یک حمله تروریستی احتمالی نادیده گرفته، این تردیدها را عمیق تر می کند. او به جای جدی گرفتن هشدارها و تشدید تدابیر امنیتی، هشدار آمریکا را «اظهاراتی تحریک آمیز» خواند و آن را رد کرد
وی قبل از وقوع حمله در سخنرانی که برای آژانس اطلاعات داخلی روسیه انجام داد، با اشاره به هشدارهای غرب گفته بود: «این هشدارها شبیه به باج گیری است؛ آنها قصد ترساندن و بی ثبات کردن کشور ما را دارند».
بعد از حمله، منتقدان پوتین سخنان وی در آژانس اطلاعات داخلی روسیه را شاهدی بر دوری و بی خبری او از نگرانی های امنیتی واقعی روسیه دانستند
به گفته منتقدان، پوتین به جای ایمن نگه داشتن کشور از تروریست های واقعی، سرویس های امنیتی خود را به کار تعقیب مخالفان، روزنامه نگاران و هرکسی که تهدیدی علیه کرملین می داند، گماشته است
برای نمونه تنها چند ساعت قبل از حمله، رسانه های دولتی گزارش دادند که مقامات روسیه فعالان حقوق دگرباشان جنسی را به فهرست تروریست ها و افراط گرایان افزوده اند. روسیه سال گذشته نیز جنبش حقوق همجنسگرایان را غیرقانونی اعلام کرده بود. همچنین یکی از اتهاماتی که دادستان ها علیه الکسی ناوالنی رهبر اپوزیسیون روسیه که ماه گذشته درگذشت مطرح کردند، تروریسم بود
روسلان لویف تحلیلگر نظامی و تبعیدی روسیه روز شنبه در شبکه های اجتماعی نوشت: «در کشوری که نیروهای ویژه ضد تروریسم در تعقیب کسانی هستند که در شبکه های اجتماعی اظهار نظر می کنند، تروریست ها همیشه احساس آزادی خواهند کرد»
بعد از حمله نیز با وجودی که داعش مسئولیت حمله را برعهده گرفت و اوکراین هرگونه دخالت در حمله را رد کرد، کرملین کوشید افکار عمومی روسیه را متقاعد کند که این حمله کار اوکراین بوده است
الکساندر دوگین معروف ترین ایدئولوگ محافظه کار روسیه، در یک برنامه تلویزیونی اعلام کرد که «رهبران اوکراین و اربابان غربی آنها این حمله را سازماندهی کرده اند»
این دیدگاه توسط برخی دیگر از مجریان تلویزیونی و سردبیران شبکه های خبری تکرار شد. دوگین هدف کشورهای غربی را از این حمله «کاهش اعتماد مردم روسیه به رئیس جمهور» دانست و خطاب به روس ها گفت که «چاره ای جز اتحاد پشت پوتین علیه اوکراین» ندارند
دختر دوگین سال 2022 در یک خودروی بمب گذاری شده در نزدیکی مسکو کشته شد. طبق گزارش ها این حادثه توسط اوکراین و بدون دخالت آمریکا سازماندهی شده بود
مقامات آمریکایی می گویند که هیچ مدرکی دال بر دخالت اوکراین در حمله به سالن کنسرت وجود ندارد و مقامات اوکراین نیز ادعای پوتین را به سخره گرفتند
در ماههای اخیر وضع جبهه جنگ اوکراین به نفع روسیه پیش رفته و سبب افزایش اعتماد به نفس پوتین شده است. نیروهای روسی ابتکار عمل را در خط مقدم بازپس گرفته اند و این درحالی است که اوکراین علیرغم حمایت های غرب، با مشکل کمبود نیرو مواجه شده است
سالهای نخستین قدرت گیری پوتین نیز با حملات تروریستی همراه بود. آن حملات با محاصره مدرسه بسلان در سال 2004 به اوج خود رسید و موجب شد که پوتین مستمسکی برای عقب نشینی از آزادی های سیاسی وعده داده شده، بیابد
به گفته کینف اگر حمله خشونت باری همچون حمله روز جمعه تکرار نشود، پیامدهای سیاسی حمله به سالن کنسرت گسترده نخواهد بود «راستش را بخواهید مردم ما به سکوت در موضوعات ناخوشایند عادت کرده اند»
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما