اخوان المسلیمن و ترکیه؛ از دوستی به دشمنی

پس از تقریبا یک دهه بن بست دیپلماتیک در روابط مصر و ترکیه، دو کشور بر سر احیای روابط دیپلماتیک به توافق رسیده اند و بازدیدهایی در سطح بالا بین آنکارا و قاهره انجام شده است. اخیرا وزیر بازرگانی مصر در ترکیه حضور یافت و توافق شد دو طرف سطح تجارت فیمابین را تا سال 2030 به 15 میلیارد دلار برسانند

این نزدیکی از اوایل سال 2021 آغاز شد اما مهمترین تحول در مراسم افتتاحیه جام جهانی 2022 قطر رخ داد که طی آن اردوغان وهمتای مصری اش عبدالفتاح سیسی، در حضور تمیم بن حمد آل ثانی حاکم قطر با یکدیگر دست دادند

روابط دو کشور پس از آنکه ترکیه برکناری محمد مرسی رئیس جمهور سابق مصر را در ژوئیه 2013 محکوم کرد، تیره شد. اردوغان نخستین رهبری بود که پس از انتخاب مرسی به ریاست جمهوری مصر، برای نشان دادن نزدیکی ایدئولوژیک بین اخوان المسلمین و حزب عدالت و توسعه، به مصر سفر کرد. حتی پس از اینکه سیسی کودتای مصر را سازماندهی کرد و دو کشور سفرای یکدیگر را اخراج کردند، ترکیه به شورای امنیت سازمان ملل رسما درخواست داد تا سیسی را جنایتکار جنگی بخواند

پس از اینکه اخوان المسلمین در دسامبر 2013 توسط مصر گروهی تروریستی اعلام شد، ترکیه به پناهگاهی امن برای رهبران در تبعید اخوان، روزنامه نگاران ضد نظام و سایر گروههای اسلام گرا بدل شد. حضور نیروهای اخوان در ترکیه دلیل اصلی نزاع و اختلاف بین قاهره و آنکارا بوده است و در تمام مذاکراتی که بین مقامات دو کشور صورت گرفته، اخراج آنها مورد درخواست مصر قرار گرفته است. بر اساس یک گزارش حدود 8000 عضو اخوان و 3000 اسلام گرا از گروههای مصری دیگر در ترکیه فعال هستند که از این تعداد به 2000 نفر از آنها تابعیت داده شده است؛ مابقی به شکل غیررسمی اقامت دارند و در زمره مهاجران غیرقانونی طبقه بندی می شوند

مصر اصرار دارد همه کسانی که در ترکیه پناه گرفته اند، به این کشور تحویل داده شوند. طبق گزارش ها در هفته های اخیر قاهره فهرستی از افرادی را که در مصر به اتهام تروریسم تحت تعقیب هستند، به مقامات ترکیه تحویل داده است که بسیاری از آنها غیابی محکوم به اعدام شده اند

نزدیکی بین دو کشور با کاهش جنگ لفظی علیه مصر در رسانه های ترکیه همراه بوده است. سال 2021 آنکارا به بسیاری از رسانه ها به ویژه آنها که توسط تبعیدی های اخوان اداره می شوند -همچون تلویزیون الشرق و وطن تی وی- دستور داد از پخش برنامه های سیاسی در انتقاد از نظام مصر خودداری کنند و انها را تحت فشار گذاشت تا برنامه های خود را صرفا به برنامه های غیرسیاسی محدود کنند. بعدها وب سایت تلویزیون الشرق به دلیل رعایت نکردن دستورات دولت بسته شد. بسیاری از اعضای اخوان نیز سال 2021 به دلیل استفاده از شبکه های اجتماعی برای فراخواندن مردم به اعتراضات علیه دولت مصر، دستگیر شدند

در آن روزها مصر هیچ شور و شوقی نیست به اقدامات ضد اخوانی دولت ترکیه نشان نمی داد و آن اقدامات را صرفا نمایشی می دانست؛ البته ترکیه نیز همچنان از اخوان با عنوان جنبشی سیاسی یاد می کرد اما بدنبال از سرگیری روابط کامل دیپلماتیک، ترکیه گام های محکمتری برای سرکوب اخوان برداشته است. اکنون پلیس دهها تن از رهبران ارشد اخوان را دستگیر کرده است؛ هفت تن از اعضای این گروه به کشورهای همسایه اخراج شده اند و طبق گزارش ها بسیاری از آنها از ترس مقامات ترکیه به بریتانیا، آمریکا، اندونزی و مالزی رفته اند. از دیگر اعضای این گروه که یک دهه است در ترکیه اقامت دارند، خواسته شده ظرف پنج ماه کشور را ترک کنند. همچنین گزارش شده است که از تمدید کارت اقامت بسیاری از آنها خودداری شده است و آنها راهی جز خروج از کشور ندارند. حزب عدالت و توسعه همچنین عضویت در این حزب را برای کسانی که با اخوان المسلمین مصر مرتبط هستند و اقامت ترکیه را دارند، لغو کرده است

این اقدامات سختگیرانه با محرومیت از تابعیت بسیاری از رهبران اخوان المسلمین از جمله واعظ غنیم که در سال 2018 در دادگاه مصر غیابی به اعدام محکوم شد، همزمان شده است. غنیم از این تصمیم ترکیه ابراز ناامیدی کرد و گفت اکنون باید بدنبال محل اقامت جدیدی باشد. غنیم در امارات و عربستان در لیست گروههای تروریستی قرار دارد و ورودش به بریتانیا ممنوع است

ترکیه احتمالا روند اعطای تابعیت و اقامت بشردوستانه را که پس از برکناری مرسی آغاز کرده بود، متوقف خواهد کرد

تغییر ناگهانی جهت گیری سیاسی ترکیه نسبت به اخوان از این رو است که آنکارا به این درک رسیده است که نمی تواند با میزبانی از اعضای اخوان المسلمین بر سیاست مصر تأثیر بگذارد و از سوی دیگر حضور این گروه در ترکیه به باری بر اقتصاد این کشور بدل شده و مخالفان سیاسی اردوغان از حضور آنها، علیه او سوء استفاده می کنند

منبع: میدل ایست مانیتور

مترجم: فاطمه رادمهر

در خصوص اخوان المسلمین و پیشینه این گروه در ترکیه همچنین بخوانید ترکیه چگونه به خانه اعراب تبعیدی بدل شد، تأثیر استانبول بر مهاجران عرب و فرجام اخوان المسلمین چه می شود؟