مردم لبنان در مورد حزب الله چه دیدگاهی دارند؟

بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل اخیرا اعلام کرد که با پایان یافتن عملیات نظامی کشورش در غزه، اسرائیل توجه خود را به سمت شمال و حزب الله لبنان معطوف خواهد کرد. جنگ و درگیری بین دو طرف سابقه ای طولانی دارد؛ ریشه این نزاع به تهاجم اسرائیل به لبنان در سال 1982 و اشغال بخش هایی از جنوب لبنان از سال 1985 تا 2000 برمی گردد. در سال های اخیر اسرائیل و حزب الله حملاتی را با مقیاس پایین به یکدیگر انجام داده اند ولی فراوانی و گستردگی این حملات پس از حمله حماس به اسرائیل در 7 اکتبر و حمله نظامی اسرائیل به غزه افزایش یافت.

در هفته های اخیر نگرانی از وقوع جنگی بزرگ بین دو طرف افزایش یافته است. اگر چنین شود لبنان در شرایطی وارد جنگ می گردد که اقتصادش از سال 2019 با فروپاشی مواجه شده و مردم این کشور با چالش های بزرگی دست و پنجه نرم می کنند. عمق ناامیدی لبنانی ها در نتایج نظرسنجی فشارسنج عرب که بین فوریه و آوریل 2024 صورت گرفته، مشخص است؛ این ناامیدی تمام مناطق شهری و روستایی و تمام جوامع و مذاهب را در بر می گیرد

لبنان در گذشته یکی از ثروتمندترین و توسعه یافته ترین کشورهای غیرنفتی عرب بود ولی شرایط این کشور به ویژه در سالهای اخیر روبه وخامت گذاشته و به ناامیدی و خشم شدید در بین مردم این کشور دامن زده است. حدود 80% از شهروندان لبنانی می گویند که دسترسی آنها به غذای ارزان با مشکل مواجه شده است و 68% می گویند که گاهی پیش از آنکه حقوق ماه بعد خود را بگیرند، غذایشان تمام می شود. در میان هفت کشور عربی که از سپتامبر 2023 تاکنون مورد نظرسنجی قرار گرفته اند، پاسخ دهندگان لبنانی کمترین رضایت را از نظر تأمین آب، برق، اینترنت و مراقبت های بهداشتی دارند؛ 92% از لبنانی ها هر هفته با قطعی برق مواجه می شوند و 65% هر هفته با کمبود اب دست و پنجه نرم می کنند (از حیث دسترسی به برق و آب لبنان تنها یک پله بالاتر از فلسطین قرار دارد)

همچنین امید به آینده در بین لبنانی ها بسیار کم است؛ تنها 13% از شهروندان فکر می کنند که وضعیت، دو تا سه سال آینده بهتر خواهد شد. در بین کشورهای عرب، پاسخ دهندگان لبنانی بیش از همه معتقدند که وضعیتی به مراتب بدتر از والدین خود دارند (بیش از 50%) و تنها 28% فکر می کنند که کیفیت زندگی فرزندان از والدین بهتر است

لبنان از دیرباز درگیر چالش های فرقه ای بوده است؛ این کشور درگیر جنگی داخلی شد که در نهایت با توافق صلحی ضعیف خاتمه پیدا کرد. در پی این توافق صلح، قدرت بین مسیحیان، سنی ها و شیعیان تقسیم شد؛ ولی ظهور حزب الله در سه دهه اخیر توازن قدرت را در این کشور به طور اساسی تغییر داده است. حزب الله به عنوان مسلح ترین بازیگر غیردولتی در جهان، از سوی اکثر کشورهای غربی در فهرست سازمان های تروریستی قرار گرفته است ولی در داخل لبنان به عنوان یک حزب سیاسی قانونی و یک نیروی امنیتی عمل می کند و عملا بر بسیاری از مناطق کشور به ویژه در جنوب و شرق حاکم است. حزب الله به کسانی که در مناطق تحت کنترل این گروه زندگی می کنند خدماتی ارائه می دهد که معمولا توسط دولت های ملی ارائه می شود. درواقع این گروه به عنوان یک دولت در دولت عمل می کند. دولت ملی و نیروهای مسلح لبنانی، توانایی مقابله با حزب الله را ندارند و بنابراین این گروه می تواند به تنهایی لبنان را به جنگ با اسرائیل بکشاند

بررسی های فشارسنج عرب نشان می دهد که علیرغم حمایت بالای شیعیان لبنان از حزب الله، این گروه در بین سایر فرقه ها پایگاه حمایتی چندانی ندارد. البته بعد از جنگ غزه به دلیل مقاومت این گروه در برابر اسرائیل، حمایت از نقش حزب الله در منطقه در بین لبنانی های غیرشیعه افزایش یافته است و اگر اسرائیل با حزب الله وارد جنگ شود و به لبنان حمله کند، احتمالا حمایت از این گروه در بین دیگر فرقه ها بیشتر هم خواهد شد؛ چراکه لبنانی ها اکثرا حامی حقوق فلسطینیان هستند و اسرائیل را به خاطر اقداماتش در غزه محکوم می کنند

بررسی فشارسنج عرب نشان می دهد که علیرغم نفوذ قابل توجه حزب الله در لبنان، تنها 30% از پاسخ دهندگان می گویند که به این گروه اعتماد زیادی دارند و 55% دیگر می گویند اصلا اعتماد ندارند. سطح اعتماد به حزب الله، برحسب فرقه متفاوت است؛ در بین شیعیان 85% به این گروه اعتماد زیادی دارند ولی این میزان در بین سنی ها و دروزی ها تنها 9% و در بین مسیحیان 6% است. نظرسنجی قبلی فشارسنج عرب سال 2022 انجام گرفته بود؛ از ان زمان تاکنون اعتماد شیعیان به حزب الله 7 نمره افزایش یافته و در بین مسیحیان، سنی ها و دروزی ها بدون تغییر مانده است

لبنانی ها از نقش حزب الله در سیاست منطقه حمایت زیادی نمی کنند؛ تنها یک سوم پاسخ دهندگان می گویند که با دخالت حزب الله در سیاست منطقه موافق هستند و آن را برای جهان عرب مفید می دانند و درمقابل 42% به شدت با این مسئله مخالف می باشند. در این زمینه نیز شکاف فرقه ای زیادی وجود دارد به طوری که 78% شیعیان لبنان، نقش حزب الله را در امور منطقه مثبت ارزیابی می کنند و تنها 13% از سنی ها، 12% از مسیحیان و 16% از دروزی ها نقش آفرینی حزب الله را مفید می دانند

درکل این تصور که نقش حزب الله در سیاست منطقه مثبت بوده است، از سال 2022 تاکنون 9 نمره افزایش یافته است. جالب آنکه این افزایش نمره به خاطر افزایش حمایت شیعیان نبوده و بر اساس نظرسنجی ها، دیدگاه انها بدون تغییر باقی مانده است؛ بلکه این افزایش محصول حمایت اعضای فرقه های دیگر بوده است (10% در بین دروزی ها، 8% بین اهل سنت و 7% در بین مسیحیان)

این افزایش حمایت احتمالا به خاطر همدلی با موضع حزب الله در قبال اسرائیل بوده است. شهروندان لبنانی از هر فرقه ای که باشند از هجوم بی رحمانه اسرائیل به غزه خشمگین شده اند و از این رو شاهد هستیم که 36% از آنها از واژه نسل کشی و 25% از واژه قتل عام برای اشاره به عملیات اسرائیل در غزه استفاده می کنند. همچنین 78% از لبنانی ها بمباران غزه توسط اسرائیل را اقدامی تروریستی می دانند

حامی اصلی حزب الله، ایران است؛ بنابراین دیدگاه لبنانی ها نسبت به حزب الله، منعکس کننده نگاه آنها نسبت به ایران نیز می باشد. در کل 36% از مردم لبنان نگاه خوبی نسبت به ایران دارند ولی در این زمینه نیز شکاف فرقه ای را می توان دید؛ به طوری که 80% شیعیان دیدگاهشان نسبت به ایران مثبت است ولی این درصد در بین دروزی ها 26%، سنی ها 15% و مسیحیان 15% می باشد. لازم به ذکر است که دیدگاه مثبت نسبت به ایران، از سال 2022 تابه حال هشت درصد بیشتر شده و این تغییر عمدتا ناشی از تغییر دیدگاه غیرشیعیان بوده است. وجه ایران در بین دروزی ها 9 امتیاز، مسیحیان 5 امتیاز و در بین سنی ها 4 امتیاز بهبود پیدا کرده است

این تغییر نگاه غیرشیعیان نسبت به ایران، با کاهش حمایت آنها از آمریکا همراه شده است. در سال 2024 تنها 27% از لبنانی ها نگاه خوبی نسبت به ایالات متحده دارند، حال انکه این نسبت سال 2022، 42% بوده است. مسیحیان در بین دیگر فرقه ها، مثبت ترین نگاه را نسبت به آمریکا دارند (49%) و پس از آنها دروزی ها با 32% و سنی ها با 25% قرار گرفته اند. در بین شیعیان این نسبت بسیار پایین است و تنها 5% نگاه خوبی به آمریکا دارند. بیشترین تغییر نگاه نسبت به آمریکا را در بین فرقه دروزی می توان دید، به طوری که دیدگاه مطلوب آنها نسبت به ایالات متحده 31% کاهش یافته است؛ این کاهش در بین مسیحیان 13 امتیاز، اهل سنت 11امتیاز و شیعیان 8 امتیاز بوده است

گرچه اکثر لبنانی ها همدلی زیادی با فلسطینیان دارند ولی یک نکته در این نظرسنجی وجود دارد که بسیار تعجب آور است و آن اینکه از بین هفت کشور عرب که در نظرسنجی فشارسنج عرب شرکت کرده اند، تنها لبنانی ها بودند که معتقدند آمریکا باید توسعه اقتصادی در خاورمیانه را بر مسئله فلسطین اولویت دهد. این یافته شاید گویای وضعیت اسفبار اقتصادی و ناامیدی عمیق در لبنان باشد؛ 62% از مردم لبنان از توافق دولت با صندوق بین المللی پول در سال 2022 حمایت کردند و این درحالی است که برخی از شروط توافق را بسیار سختگیرانه می دانند. آنها از نقش آفرینی بازیگران خارجی برای حل بحران سیاسی و مالی لبنان استقبال می کنند زیرا دیگر امیدی به دولت و رهبران مذهبی خود ندارند. در این نظرسنجی شهروندان لبنانی کمترین سطح اعتماد را در بین دیگر کشورهای عرب، نسبت به رهبران و نهادهای سیاسی خود دارند؛ به طوری که از هر ده نفر 9 نفر گفتند به دولت، پارلمان، رئیس جمهور و نخست وزیر کشور بی اعتماد هستند. 94% از شهروندان لبنانی از عملکرد دولت ناراضی هستند و از هر چهار نفر، سه نفر گفتند که به رهبران مذهبی اعتماد ندارند. به عقیده 65% از پاسخ دهندگان، رهبران مذهبی به اندازه مقامات غیرمذهبی کشور فاسد هستند

تنها نهاد دولتی که هنوز بین مردم اعتبار زیادی دارد، نیروهای مسلح لبنان است. 85% از پاسخ دهندگان گفتند به این نهاد اعتماد دارند و جالب آنکه در این خصوص بین فرقه های مختلف، شکاف وجود ندارد. شاید دلیل این امر این باشد که نیروهای مسلح لبنان را اعضای تمام فرقه ها تشکیل می دهند

اگر اسرائیل می خواهد به لبنان حمله کند، باید شرایط را به خوبی در نظر بگیرد. شهروندان لبنانی گرچه نسبت به ایران بی اعتماد هستند ولی اگر اسرائیل تصمیم به جنگ بگیرد، با منطق دشمن دشمن من دوست من است، پیش می روند. حمله اسرائیل، بی ثباتی در لبنان را تشدید کرده و وضعیت مردم را دشوارتر می کند؛ در چنین شرایطی بسیاری از لبنانی ها حمایت از حزب الله را راهی برای دفاع از میهن خود می بینند و این امر، راه اسرائیل را برای دستیابی به اهدافش دشوارتر می کند

منبع: فارین افرز

 مترجم: فاطمه رادمهر