روز دوشنبه ارتش آزادیبخش بلوچستان BLA که یک سازمان تروریستی شناخته می شود، سلسله حملاتی را در سراسر استان بلوچستان پاکستان انجام داد و بیش از 70 شهروند و پرنسل نظامی را کشت. این حملات که در پی اعتراضات چند هفته اخیر در استان بلوچستان پاکستان صورت می گیرد، نشان دهنده سطح جدیدی از فعالیت های BLA در هدف قرار دادن زیرساخت های حیاتی مانند خطوط راه آهن منتهی به کویته و ادامه کارزار خشونت آمیز این گروه در استان بلوچستان است.
اما این کارزار و حملات صرفا به پاکستان محدود نمی شود و ما آن را در آنسوی مرز، در ایران نیز می بینیم. سال گذشته این گروه تروریستی چندین حمله را در داخل ایران انجام دادند؛ ارتش ایران در واکنش، مجموعه حملاتی را به پاکستان انجام داد و مدعی شد تروریست هایی را که در مرز تردد می کردند، هدف قرار داده است. در ادامه نیز پاکستان در اقدامی تلافی جویانه، به تعدادی از شبه نظامیان BLA که در ایران سکونت داشتند، حمله کرد. گرچه هر دو کشور روابط دیپلماتیک خود را ادامه دادند و با تلاش های هماهنگ برای مقابله با تروریسم موافقت کردند؛ ولی این حوادث نشان داد که هر دو کشور بیشتر متمایل به استفاده از نیروی یکجانبه برای مقابله با جدایی طلبان بلوچ هستند و نسبت به حسن نیت کشور مقابل تردید دارند؛ چونکه می بینند تروریست ها در آن سوی مرز رفت و آمد کرده و اقدام به تجهیز و آماده سازی خود می کنند.
یکی از پیامدهای حملات 26 اوت، افزایش سوء ظن پاکستان نسبت به ایران است؛ چراکه اسلام آباد فکر می کند ایران تمام تلاش خود را برای تعقیب شبه نظامیان BLA نمی کند. در هفته های منتهی به حملاتِ روز دوشنبه، چند رویداد اتفاق افتاد که نشان می داد شورشیان در دو طرف مرز فعال هستند.
از جمله این رویدادها این بود که 19 ژوئیه، رهبر جبهه آزادیبخش بلوچستان توسط نیروهای امنیتی پاکستان دستگیر شد و گزارش هایی منتشر شد مبنی بر اینکه نیروهای امنیتی پاکستان او را در خاک ایران ربوده اند. این مسئله در صورت صحت نشان می دهد که شبه نظامیان بلوچ براحتی از ایران وارد پاکستان می شوند و در آنجا دست به عملیات می زنند. همچنین اینکه نیروهای پاکستانی خود مستقیما وارد عمل شده اند، نشان دهنده بی اعتمادی اسلام آباد به همکاری ایران در تلاش های ضد تروریسم است.
رویداد دیگر در 16 اوت در کویته رخ داد؛ در این شهر پنج جسد گلوله باران شده که از تیرهای برق آویزان شده بودند، پیدا شد. آن پنج نفر اتباع افغانستان بودند که 20 روز قبل در ویدئویی که جیش العدل منتشر کرد، به عنوان گروگان های این گروه معرفی شدند. پیامی که جیش العدل با این اقدام خود می خواست بفرستد، این بود که ما می توانیم در سراسر بلوچستان عملیات انجام دهیم و نیروهای امنیتی پاکستان نمی توانند ما را متوقف کنند.
باتوجه به این حوادث، برای هردو کشور پاکستان و ایران سخت است که باور کنند کشور مقابل در براه انداختن یک کارزار مقابله با تروریسم در مرزهای خود، جدی است. اما روابط فرامرزی که بین دو گروه تروریستی BLA و جیش العدل وجود دارد، لزوما به معنای افزایش تنش بین ایران و پاکستان نیست. شبه نظامیان سالهای طولانی است که در دو طرف مرز فعالیت دارند و توافقنامه ای که بین ایران و پاکستان در اوایل سال جاری بسته شد، نشان می دهد که هر دو کشور متوجه ضرورت همکاری در این زمینه هستند.
اما تاریخچه بلندمدت فعالیت فرامرزی شورشیان نشان می دهد که توافقات و تعهدات تهران و اسلام آباد لزوما به موفقیت پایدار نمی رسد. دو کشور مدتهاست که از مشکل تروریست های فرامرزی آگاه هستند ولی بیشتر یکدیگر را متهم می کنند، تا اینکه بخواهند وارد همکاری مؤثر و مداوم شوند.
سال 2009 پس از آنکه شبه نظامیان بلوچِ پاکستانی حملاتی را در ایران انجام دادند، تهران اسلام آباد را به حمایت از این ستیزه جویان متهم کرد. پس از سلسله حملات مرگباری که سال 2013 منجر به کشته شدن 13 عضو سپاه شد، ایران تا آنجا پیش رفت که به پاکستان حمله موشکی انجام داد. همچنین پس از ربوده شدن چهار سرباز ایرانی توسط شبه نظامیان بلوچ در سال 2014 ایران تهدید کرد که نیروهای خود را به پاکستان اعزام می کند.
تنش میان دو کشور بر سر تروریست های بلوچ، در سالهای اخیر نیز ادامه یافته است. حملات راکتی ایران به پاکستان در سال 2017، سرنگونی پهپادهای ایران توسط پاکستان در سال های 2017 و 2019 و اتهامات پاکستان به ایران در سال 2023 مبنی بر اینکه ایران از شبه نظامیان بلوچ حمایت می کند، همگی تأکیدی است بر میزان بی اعتمادی حاکم بین دو کشور.
شواهدی وجود دارد که نشان می دهد دستگاه اطلاعاتی پاکستان مشکل افزایش فعالیت های تروریستی مرزی در چند ماه گذشته را، مشکلی داخلی نمی داند. مقامات دفاعی این کشور به «سازمان های اطلاعاتی متخاصم» اشاره می کنند که در تلاش هستند تا زیرساخت های پاکستان در استان بلوچستان در اطراف بندر گوادر را مختل کنند. بندر گوادر جزئی از کریدور اقتصادی چین و پاکستان است. 27 اوت شهباز شریف نخست وزیر پاکستان گمانه هایی مطرح کرد مبنی بر اینکه ستیزه جویان زیرساخت های مورد نیاز کریدور اقتصادی چین و پاکستان را هدف قرار می دهند.
گرچه چنین اظهارنظرهایی لزوما انگشت اتهام را به سوی ایران نشانه نمی گیرد، ولی نشان می دهد که پاکستان بر این باور است که بازیگران بین المللی تاحدی مسئول این حملات هستند و این بازیگران بین المللی تمایلی به موفقیت کریدور اقتصادی چین و پاکستان ندارند.
ایران در چند دهه گذشته درحال توسعه بندر چابهار بوده که رقیب بندر گوادر محسوب می شود و برای این منظور اوایل سال جاری، چند قرارداد برای توسعه این بندر با رقیب اصلی پاکستان (هند) امضا کرده است. توسعه چابهار در راستای طرح کریدور حمل و نقل بین المللی شمال-جنوب است؛ این طرح را هند در رقابت با طرح کمربند و جاده چین پایه ریزی کرده است. این بدان معنا نیست که ایران واقعا در حملات 26 اوت نقش داشته است ولی نشان می دهد که اگر پاکستان بدنبال متهم کردن یک بازیگر خارجی است، ایران کشوری است که می تواند انگیزه و ابزار لازم را داشته باشد.
کوتاه سخن اینکه حملات ماه اوت ضربه ای سنگین به تلاش های پاکستان برای توسعه و آرام کردن بلوچستان است. با افزایش بی اعتمادی اسلام آباد به همسایگانش، این احتمال وجود دارد که پاکستان در همکاری ضد تروریسم با ایران با تردید بیشتری نگاه کند و تصمیم بگیرد که در قبال شورشیان بلوچستان رویکرد یکجانبه تری اتخاذ نماید.
مترجم: فاطمه رادمهر
برای مطالعه بشتر در خصوص جدایی طلبان بلوچ و مشکلی که برای ایران و پاکستان ایجاد کرده اند رجوع کنید به:
نظر شما