چگونه جنگ سوریه چهره حزب الله را تغییر داد؟

خبر کشته شدن سیدحسن نصرالله رهبر کاریزماتیک حزب الله در ماه گذشته، مردم لبنان و منطقه را شوکه کرد؛ به ویژه که به نظر می رسید دست اسرائیل به این زودی ها به او نخواهد رسید

حامیان او در لبنان، فلسطین و دیگر بخش هایی از منطقه اندوه خود را از این خبر ابراز نموده و وی را قهرمان مبارزه با اسرائیل معرفی کردند. کریم شاهین سردبیر مجله نیولاینز نوشت: «او آرزو داشت که در جنگ در کنار فلسطینیان به شهادت برسد و در نهایت نیز به ارزوی خود رسید»

حزب الله از 8 اکتبر 2023 وارد نبرد با اسرائیل شد و اعلام کرد که این کار را برای همبستگی با حماس در غزه انجام می دهد

اما تشدید تنش با اسرائیل در هفته های اخیر منجر به کشته شدن بیش از 2100 نفر در لبنان، چندین مقام ارشد حزب الله و اواره شدن صدها هزار نفر شد

کارشناسان معتقدند شهرت حزب الله بر اثر دخالت در جنگ سوریه آسیب دیده بود ولی حالا نبرد این گروه با اسرائیل می تواند این شهرت آسیب دیده را ترمیم کند

جنگ داخلی سوریه که طی ان صدها هزار غیرنظامی کشته و میلیون ها نفر اواره شدند، نقش و تصویر حزب الله را برای همیشه در منطقه تغییر داد

شکوه حزب الله در دهه 2000

حزب الله در پاسخ به حمله اسرائیل به لبنان در سال 1982 تأسیس شد و با حمایت ایران به یک گروه چریکی قدرتمند بدل گشت. تلاش حزب الله معطوف به آزادسازی جنوب لبنان از اشغال اسرائیل در سال 2000 بود

جنگ دیگر این گروه با اسرائیل در سال 2006 که یک ماه طول کشید با شکست اسرائیل در رسیدن به اهداف خود پایان یافت و به این ترتیب حزب الله در کل جهان عرب به قهرمان تبدیل شد

جوزف ظاهر که کتابی درباره حزب الله نوشته است، می گوید: «شما می توانید تصاویر حسن نصرالله را در سراسر منطقه از حلب گرفته تا قاهره ببینید. «احبائی» اهنگ معروف جولیا پطروس خواننده لبنانی، بر اساس نامه ای که نصرالله به مبارزان خود نوشته بود، سروده شد و در بسیاری از کشورهای منطقه، مردم این اهنگ را پخش می کردند»

بسیاری از مردم عرب، حزب الله را جنبشی آزادی بخش و ضد استعماری می دانند؛ اما در لبنان اقدامات حزب الله آن را به گروهی تبدیل کرد که محبوب یک بخش از مردم کشور و منفور بخشی دیگر بود

گرچه همگان اذعان دارند که این گروه سبب آزادی جنوب از اشغال اسرائیل شد، ولی اتحاد حزب الله با نظام سوریه در طول دوران اشغال لبنان، با انتقادات شدیدی همراه بود و این انتقادات با ترور رفیق حریری نخست وزیر لبنان در سال 2005 به اوج خود رسید

بسیاری انگشت اتهام را به سمت حزب الله نشانه رفتند ولی حزب الله اسرائیل را به عنوان عامل ترور معرفی می کرد. سال 2008 درگیری مسلحانه ای بین حزب الله و مخالفان سیاسی اش رخ داد و به این ترتیب تنش داخلی افزایش یافت

به مرور زمان، تثبیت و تعمیق حضور حزب الله در سیاست لبنان، باعث شد که این گروه نیز همچون دیگر احزاب سیاسی لبنان، شهرتی بد در بین مردم پیدا کند و متهم به فساد و سوء مدیریت و.. شود

با این حال همچنان در بین شیعیان لبنان و دیگر کشورهای منطقه، به عنوان نیروی مقاومت شناخته می شد و مشروعیت مردمی داشت

مداخله در جنگ داخلی سوریه

جنگ داخلی سوریه در اوایل دهه 2010 با مداخله کشورهای دیگر همراه شد. حزب الله که در ابتدای بهار عربی از اعتراضات مردم در کشورهایی مانند مصر حمایت می کرد، تصمیم گرفت به جنگ داخلی سوریه پیوسته و از بشار اسد حمایت کند

حزب الله جنگ سوریه را طرحی اسرائیلی برای از بین بردن اتحاد خود با اسد می دانست. شیخ صبحی طفیلی که بین سالهای 1989 تا 1991 رهبری حزب الله را برعهده داشت، سال 2013 به رویترز گفت: «حضور حزب الله در جنگ سوریه تصمیم ایران بود و حزب الله نمی توانست در مقابل این تصمیم بایستد»

طفیلی که دهه 1990 با ایران و حزب الله درگیری پیدا کرد، ادامه داد: «می دانم که حزب الله و از همه بیشتر نصرالله برای جنگیدن در سوریه متقاعد نشده بودند». شاهین نیز تأکید دارد که «در آن مقطع حزب الله بر اساس منافع ایران عمل می کرد. حزب الله نقش مهمی در حفظ اسد ایفا کرد و در برخی از بدترین جنایاتی که در آن دوران اتفاق افتاد دست داشت»

ظاهر موافق است که جنگ سوریه تصویری که از حزب الله به عنوان «جنبش مقاومت متعهد به آزادی فلسطین» وجود داشت را، درهم شکست. با ظهور داعش تردید اولیه حزب الله از دخالت در جنگ سوریه از بین رفت. سال 2013 نصرالله در سخنانی اعلام کرد «سوریه در منطقه دوستانی دارد که اجازه نمی دهند این کشور به دست آمریکا، اسرائیل و گروههای تکفیری بیفتد». ژوئن همان سال حزب الله به پیروزی بزرگی در منقطه قصیر در مرز لبنان و سوریه دست یافت و نقش خود را به عنوان حامی اصلی اسد تثبیت کرد

درحالی که حزب الله به دلیل نقش آفرینی در سوریه به شدت مورد انتقاد بود، نبردهای این گروه علیه داعش باعث شد که بخشی از جهان عرب حزب الله را به عنوان نیرویی بشناسند که از اقلیت ها محافظت می کند. به اعتقاد کارشناسان، تصاویر هولناکی که اقدامات داعش را در عراق و سوریه نشان می داد، ترس زیادی را در بین مسیحیان لبنان ایجاد کرده بود و به مبارزه حزب الله علیه تکفیری ها –حتی در بین مخالفان حزب الله- تاحدی مشروعیت بخشیده بود

اما به گفته شاهین، حزب الله همچنان مورد نفرت بخش های بزرگی از سوری ها و دیگر اعراب است زیرا در رویدادهای تلخی که در سوریه اتفاق افتاد، از جمله محاصره مضایا در سال 2015 که به گفته پزشکان بدون مرز منجر به کشته شدن 23 نفر از گرسنگی شد، شرکت کرد

یک دهه بعد از پیوستن رسمی حزب الله به جنگ سوریه، این گروه در همبستگی با مردم غزه هر روز به تقابل اتش با اسرائیل پرداخت. درگیری مستقیم این گروه با اسرائیل در کنار حملات وحشیانه اسرائیل که باعث مرگ بسیاری از غیرنظامیان شده، به این معنی است که حزب الله ممکن است بتواند بخشی از شهرت و اعتبار آسیب دیده خود را بدست آورد

اما تحولات اخیر که طی آن اسرائیل اکثر رهبران ارشد حزب الله را کشت و هزاران نفر از اعضای آن را از طریق انفجار دستگاههای ارتباطی زخمی کرد، سؤالات زیادی را در مورد میزان نفوذ اسرائیل در این گروه ایجاد کرده است

براساس گزارش فایننشال تایمز، جنگ سوریه در آسیب پذیری حزب الله و نفوذ جاسوسان اسرائیلی در این گروه نقش داشته است. با گسترش جنگ سوریه، حزب الله از طریق اقدامات ساده ای همچون اعلامیه های ترحیم و مراسم تشییع جنازه دست به افشاسازی اطلاعات بیشتری از خود زد. (در گزارش فایننشال تایمز آمده است: آگهی های ترحیم حاوی اطلاعاتی از شهر محل تولد فرد، محل کشته شدن و حلقه دوستانی بود که خبر را در رسانه های اجتماعی منتشر می کردند. مراسم خاکسپاری نیز موجب می شد که گاهی مقام های ارشد سازمان از سایه بیرون بیایند)

به گفته شاهین: «جنگ سوریه برای حزب الله تنها به قیمت لکه دار شدن شهرت و اعتبارشان تمام نشد، بلکه سبب تضعیف توان عملیاتی و هماهنگی این گروه شد»

میراث مورد اختلاف

کشته شدن نصرالله با واکنش های مختلفی در سوریه همراه بود. در ادلب از مناطق اصلی تحت کنترل مخالفان در شمال غرب سوریه، مردم در خیابان ها به شادی پرداختند زیرا شاهد جنگ حزب الله علیه خود بودند. شاهین واکنش سوری های مخالف اسد را قابل درک می داند ولی ظاهر معتقد است نباید به اهدافی که پشت این ترور قرار داشت، بی توجه بود

به گفته وی: «این ترور به خاطر حمایت از حقوق مردم سوریه و پیشبرد دموکراسی خواهی آنها انجام نشد. شما نمی توانید ترور نصرالله را از بمباران ضاحیه و دیگر مناطق لبنان جدا کنید. در هفته ای که نصرالله ترور شد، بیش از 800 غیرنظامی جان خود را در حملات اسرائیل از دست دادند. این ترور در جریان نسل کشی فلسطینیان، درهم شکستن لبنان و ترویج تنش های فرقه ای رخ داد»

در پایان اینکه ترور نصرالله به مردم یادآوری کرد که در گذشته برای چه به او احترام می گذاشتند؛ همچنین یادآوری کرد که در شرایطی که جهان عرب منفعلانه نظاره گر اقدامات اسرائیل هستند، حزب الله تنها گروهی است که در مقابل اسرائیل می ایستد

منبع: میدل ایست ای

مترجم: فاطمه رادمهر