تأثیر رد پیشنهاد ترامپ بر روابط مصر و آمریکا

دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا روز شنبه برای نخستین بار از زمان تحلیف خود، با همتای مصری خود عبدالفتاح سیسی تلفنی گفتگو کرد. این گفتگو درحالی صورت گرفت که سه روز پیش، سیسی پیشنهاد آمریکا مبنی بر اخراج فلسطینیان از غزه به مصر را رد نمود

بیانیه رسمی که دو کشور در مورد این گفتگو منتشر کردند، اشاره ای به طرح آمریکا نداشت؛ با این وجود احتمال می رود که رد پیشنهاد ترامپ توسط مصر، پیامدهایی داشته باشد و بر روابط قاهره و واشنگتن تأثیر بگذارد

بعد از کودتای نظامی سیسی علیه محمد مرسی در سال 2013 روابط مصر و آمریکا در دوران ریاست جمهوری اوباما پرتنش شد؛ ولی با روی کار آمدن ترامپ، این رابطه بهبود پیدا کرد

ترامپ سال 2016 به رابطه خوب خود با سیسی اشاره کرد و از او به عنوان «دیکتاتور مورد علاقه خود» یاد نمود. هفته گذشته نیز او رهبر مصر را دوست خود توصیف کرد و ابراز امیدواری نمود که سیسی کاری برای کمک به فلسطینیان غزه انجام دهد، تا در امنیت و به دور از خشونت زندگی کنند

رئیس جمهور آمریکا روز پنجشنبه در پاسخ به این سؤال که آیا در صورت خودداری مصر و اردن از پذیرش آوارگان غزه، آمریکا بر این دو کشور تعرفه وضع خواهد کرد، بار دیگر از طرح خود دفاع نمود و گفت مصر و اردن این پیشنهاد را می پذیرند زیرا آمریکا در گذشته به آنها کمک کرده است

این امر رئیس جمهور مصر را در موقعیت سختی قرار می دهد؛ از یک طرف سیسی نمی خواهد ترامپ را عصبانی کند و از سوی دیگر از زمان آغاز جنگ حماس و اسرائیل، مصر قاطعانه از عدم پذیرش آوارگان فلسطینی و مخالفت با جابه جایی انها از غزه به سینا سخن گفته و آن را خط قرمز خود دانسته است؛ این قطعیت حالا تغییر رویه را برای حاکمان مصر دشوار می کند.

سیسی 29 ژانویه تأکید کرد که جابه جایی اجباری فلسطینی ها از غزه، نوعی بی عدالتی است و کشورش نمی خواهد بخشی از این بی عدالتی باشد. یکی از دلایل مخالفت سیسی با این طرح، مخالفت شدید مردم مصر است. اگر سیسی با پذیرش آوارگان فلسطینی موافقت کند، نمی تواند تضمین کند که مردم مصر یا ارتش این کشور، در مقابل این تصمیم سکوت نمایند

با این وجود تحلیلگران معتقدند که رد این تصمیم، پیامدهایی برای سیسی دارد؛ به ویژه که هیچ نشانه ای مبنی بر تغییر موضع ترامپ دیده نمی شود. مصر به شدت به سپرده های ارزی کشورهای عرب منطقه و وام هایی که از مؤسسات اعتباری بین المللی می گیرد، وابسته است؛ این همان نقطه ضعفی است که آمریکا می تواند از طریق آن بر مصر فشار وارد آورد

این کشور پرجمعیت تقریبا یک دهه است که با مشکلات اقتصادی بسیاری دست و پنجه نرم می کند. تروریسم، کووید 19، حمله روسیه به اوکراین و جنگ اسرائیل در غزه، بر اقتصاد مصر تأثیر گذاشته است. در کنار اینها حملات حوثی ها به کشتی هایی که از دریای سرخ به سمت کانال سوئز و بالعکس حرکت می کنند، تنها در سال 2024 به مصر هفت میلیارد دلار خسارت زده است

اگر ترامپ موفق شود سرمایه گذاران خارجی و کشورهای عربی را متقاعد کند که پول خود را از بانک مرکزی مصر خارج کنند، می تواند فشار زیادی بر قاهره وارد آورد و مشکلات اقتصادی این کشور را تشدید کند. با وخیم شدن شرایط اقتصادی، قاهره ممکن است مجبور شود که حداقل بخشی از پناهندگان غزه را بپذیرد

اما وخیم تر شدن اقتصاد مصر می تواند پیامدهای شدید سیاسی، امنیتی و اجتماعی –هم برای مصر و هم برای منطقه- داشته باشد

اهمیت استراتژیک مصر موجب شده است که کشورهای خارجی از جمله اتحادیه اروپا ،این کشور را سنگ بنای ثبات منطقه ببینند و طی سال های متمادی از آن حمایت اقتصادی کنند. به همین دلیل است که برخی از تحلیلگران از جمله علیا مهدی رئیس سابق دانشکده اقتصاد قاهره ،انتظار ندارند که ترامپ در آینده نقشی در تضعیف اقتصادی مصر ایفا کند. به گفته مهدی: «مصر متحد دیرینه آمریکا است و بی ثباتی اقتصادی آن برای کل منطقه خطرناک خواهد بود»

در استراتژی امنیتی آمریکا در خاورمیانه، مصر نقش مهمی ایفا می کند و ارتش قدرتمندی دارد که از دید واشنگتن به حفظ ثبات در منطقه کمک می کند. مصر نخستین کشور عربی است که با اسرائیل صلح کرد و از نظر آمریکا شریکی مهم در برنامه های ضد تروریسم این کشور تلقی می شود. مصر همچنین در میانجیگری مذاکرات صلح بین فلسطینیان و اسرائیلی ها در طول دهه های گذشته، نقش مهمی ایفا کرده است

تصمیم اخیر وزارت خارجه آمریکا مبنی بر معافیت مصر –و اسرائیل- از دستور ترامپ مبنی بر توقف 90 روزه کمک های خارجی این کشور، نشانه ای از اهمیت مصر برای ایالات متحده است

مصر از زمان امضای پیمان صلح با اسرائیل در سال 1979 تقریبا 1.5 میلیارد دلار کمک نظامی و اقتصادی از واشنگتن دریافت کرده است. بیشتر این کمک ها صرف ارتقای نظامی مصر، خرید سلاح و تعمیر و نگهداری تجهیزات نظامی می شود و در نهایت به تأمین امنیت این کشور کمک می کند

اینکه آیا رد پیشنهاد ترامپ، بر کمک های ایالات متحده به مصر در چهار سال آینده تأثیر خواهد گذاشت، باید منتظر ماند و دید

اما به غیر از کمک های مالی، گمانه زنی هایی وجود دارد که این تصمیم ممکن است بر سایر موضوعات دیپلماتیک از جمله مناقشه مصر و اتیوپی بر سر ساخت سدی روی رود نیل، تأثیرگذار باشد

ترامپ قبل از پایان دوره اول ریاست جمهوری خود در سال 2020 در شرف این بود که به توافقی بین مصر و اتیوپی در مورد ساخت و بهره برداری از این سد برسد. اما مذاکرات شکست خورد؛ پس از آن رئیس جمهور آمریکا از حق مصر برای دفاع از خود در برابر اثرات این پروژه حمایت کرد و در سخنانی به این موضوع اشاره کرد که مصر ممکن است در راستای دفاع از منافع خود، حتی اقدام به انفجار سد کند  

ترامپ و سیسی روز شنبه در مورد موضوع سد گفتگو کردند. گزارش های تأیید نشده ای وجود دارد مبنی بر اینکه ترامپ از موضوع سد برای تحت فشار گذاشتن مصر برای پذیرش پیشنهاد جابه جایی استفاده کرده است

اما مونا عمر دستیار سابق وزیر امور خارجه مصر معتقد است که ترامپ در موضوع سد همچنان به حمایت از مصر ادامه می دهد. «از آنجا که ترامپ خود را فردی صلح طلب می داند، سعی خواهد کرد به مصر و اتیوپی کمک کند تا در مورد سد به توافق برسند»

سیسی پیشتر هشدار داده بود که کوچ اجباری فلسطینیان از غزه به سینا، صلح با اسرائیل را به خطر میندازد؛ ولی در نهایت، پیشنهاد ترامپ، رئیس جمهور مصر را مجبور می کند تا بین خشنود کردن رهبر آمریکا از یکسو و به خطر انداختن امنیت کشور و زدن مهر پایان بر آرمان فلسطین از سوی دیگر، یکی را انتخاب کند

سیسی برای اینکه به خواست ترامپ تن ندهد و در عین حال خشم او را نیز برانگیخته نکند، توپ را در زمین افکار عمومی انداخته و رد این درخواست را به مخالفت گسترده مردمی نسبت داده است

او هفته گذشته گفت که اگر با تصمیم ترامپ موافقت کند، جمعیت صد میلیونی مصر برای اعتراض به خیابان ها می روند. پارلمان مصر، اتحادیه های صنفی، نهادهای مذهبی و احزاب سیاسی نیز مخالفت خود را با این پیشنهاد اعلام کرده اند. تظاهراتی در قاهره، سینا و شهرهای دیگر انجام شده و روز جمعه هزاران نفر در نزدیکی گذرگاه رفح در مرز با غزه تظاهرات کردند

منبع: العربی الجدید

مترجم: فاطمه رادمهر