آیا خاورمیانه برای مواجهه با موج گرمای شدید آماده است؟

خلود العامری مؤسس شبکه روزنامه نگاران زن در بغداد که در زمینه تغییرات اقلیمی کار می کند می گوید: «زمانی که دماسنج ها در عراق دمای بیش از 50 درجه را نشان می دهد همه جای تعطیل شده و به مردم گفته می شود که در خانه بمانند. ما معمولا اطلاعات آب و هوایی را از شبکه العراقیه بدست می آوریم. دولت می گوید سرکار نروید و افراد آسیب پذیر در خانه بمانند؛ همچنین گفته می شود که زیر درختان برای پرندگان و حیوانات کاسه آب بگذارید»

عامری افزود: «بیشتر عراقی ها خود را در مواجهه با موج گرما تنها می بینند. آنها یاد گرفته اند با گرما زندگی کنند و همیشه خود را با شرایط وفق می دهند؛ برای مثال کولر می گذارند یا به طبقات بالای خانه نمی روند. عراقی ها تلاش می کنند مشکلات خود را خودشان حل کنند چون فکر نمی کنند که دولت برای آنها کاری انجام دهد»

غفلت و کوتاهی دولت در شرایطی است که مردم خاورمیانه بیشتر از هر نقطه دیگر از کره زمین در معرض خطر گرمای شدید هستند.

افزایش میزبان مرگ و میر ناشی از گرما در خاورمیانه

تحقیقات جدیدی که ماه می در مجله علمی نیچر منتشر شد تأثیر گرمای شدید در سراسر جهان را مورد بررسی قرار می داد. در این مقاله آمده بود که اکثر مردم خاورمیانه تا سال 2050 در معرض گرمای شدید قرار خواهند گرفت.

ماه آوریل پژوهش دیگری در مجله پزشکی لنست منتشر شد که به بررسی تعداد مرگ و میرهای ناشی از گرما در خاورمیانه می پرداخت. در این گزارش امده بود که تعداد افرادی که هر ساله در منطقه جان خود را بر اثر گرما از دست می دهند از میانگین فعلی دو مورد در هر 100000 نفر به حدود 123 مورد در هر 100000 نفر در دو دهه آخر قرن خواهد رسید. این بدان معناست که تا سال 2100 احتمالا حدود 138000 نفر هر ساله جان خود را در اثر گرما در عراق از دست خواهند داد.

افراد مسن و شهرنشینان بیشتر در معرض خطر گرما هستند

پژوهش لنست همچنین اشاره دارد که پیر شدن جمعیت و افزایش مهاجرت از روستا به شهر در خاورمیانه، تأثیر گرما بر ساکنان را افزایش خواهد داد. پیش بینی می شود تا دهه 2050 تقریبا 70% از جمعیت منطقه در شهرهای بزرگ زندگی کنند و تا سال 2100 تعداد افراد مسن از جوانان منطقه بیشتر شود.

نویسندگان مقاله که از دانشکده بهداشت و پزشکی لندن هستند معتقدند: «سن بالا و تراکم جمعیت دو عامل اصلی افزایش بیماری و مرگ و میر ناشی از گرما خواهند بود»

افراد مسن از نظر فیزیکی آسیب پذیرتر هستند همچنین دمای هوا در شهرها بدلیل ساختمان های متراکم تر، جذب گرما توسط آسفالت خیابان و کمبود درخت، بیشتر از روستاها است به طوری که شهرها بین 2 تا 9 درجه گرمتر از حومه هستند.

النی میریولی کارشناس ارشد جهانی گرما در UN Habitat می گوید: «گرچه گرمای شدید مرگبارترین خطر در حوزه آب و هوا است اما اغلب دست کم گرفته می شود. برای پاسخگویی مؤثر به این تهدید، دولت ها باید گام های روشنی برای افزایش آگاهی، آمادگی و انعطاف پذیری بردارند»

برای مقابله با گرما برنامه ریزی بهتر لازم است

دولت ها می توانند با انجام اقداماتی، به شهروندان عادی برای مقابله با گرمای شدید کمک کنند. این اقدامات می تواند شامل ساخت فضاهای عمومی باشد که مردم برای فرار از گرما و نوشیدن آب به آنجا بروند یا برگزاری برنامه های اموزشی در مورد نحوه خنگ نگه داشتن هوا و کاشت درختان بیشتر در شهرها.

بسیاری از کشورهای اروپایی در حال حاضر چنین طرح هایی را در دست اقدام دارند اما اکثر کشورهای خاورمیانه با اینکه آسیب پذیرترین منطقه در برابر خطر گرمای هوا هستند، کاری نمی کنند.

کارشناسان بهداشت عمومی در قطر معتقد هستند گرچه اکثر کشورهای خاورمیانه قوانینی را در زمینه توسعه پایدار و حفظ محیط زیست تصویب کرده اند ولی بسیاری از آنها هنوز دیدگاه روشنی در مورد چگونگی رسیدگی به اثرات بلندمدت تغییرات اقلیمی بر سلامت عمومی ندارند. در مقاله ای که سال 2021 در مجله قانون و سیاست تغییرات اقلیمی در خاورمیانه آمده بود، کارشناسان نوشته بودند: «متأسفانه سیاست های مربوط به تغییرات اقلیمی تحت تأثیر منافع اقتصادی است؛ ضمن اینکه درگیری های سیاسی موضوع تغییرات اقلیمی را از اولویت خارج کرده است»

در کشورهای ثروتمندتر منطقه همچون کشورهای حاشیه خلیج فارس با نصب دستگاههای تهویه مطبوع سعی در حفاظت از جمعیت آسیب پذیر در برابر گرما شده است ولی در کشورهای فقیرتر و برای خانواده هایی که توان پرداخت هزینه چنین دستگاه هایی را ندارند، این راه حل مناسب نیست.

همچنین در یمن علیرغم اینکه پیشتر برنامه هایی برای حفاظت اجتماعی و نظارت بر تغییرات اقلیمی و گرمای هوا وجود داشت، با آغاز درگیری ارائه خدمات در این زمینه ها متوقف شد.

انچه خاورمیانه می تواند به جهان یاد دهد

می توان از خاورمیانه راهکارهایی برای مقابله با افزایش گرمای شدید آموخت.

به گفته سیلویا برگ استاد مدیریت توسعه در دانشگاه اراسموس روتردام: «خاورمیانه طی قرن ها با کمبود آب و هوای گرم روبرو بوده و یاد گرفته است از راهکارهای مختلفی برای مقابله با این شرایط استفاده کند؛ ساخت بادگیر از جمله این راهکارهاست. دانشمندان این منطقه در طول تاریخ از فناوری های شگرفی برای انطباق خود با این شرایط آب و هوایی استفاده کرده اند که ما باید از آنها یاد بگیریم»

به گفته میریولی مقامات شهری باید سه گام اصلی برای مقابله با گرمای شدید بردارند: «افزایش آگاهی، افزایش آمادگی و طراحی مجدد محیط شهری»

عامری نیز پیشنهادهای متعددی برای مقابله با گرما دارد. به گفته وی «ما به کلینیک اختصاصی برای رسیدگی به بیماران اورژانسی نیاز داریم. همچنین هواشناسی باید اطلاعات بهتری در اختیار شهروندان بگذارد؛ ما معمولا تنها یک روز قبل از موج گرما باخبر می شویم. از دیگر نیازمندی های ما درختان و کمربند سبز بیشتر است؛ کربلا تنها شهر عراق است که می کوشد در اطراف خود یک کمربند سبز ایجاد کند. این کار به دستور شورای محلی و با کمک مقامات مذهبی در حال انجام است»

اما محققانی که پژوهش لنست را انجام داده اند، یک پیشنهاد در ظاهر ساده و در عمل دشوار دارند. به گفته آنها بیش از 80% از مرگ و میرهای ناشی از گرما در خاورمیانه قابل پیشگیری است؛ چگونه؟ فقط با محدود کردن گرمایش زمین به 2 درجه سانتیگراد نسبت به دمای قبل از دوران صنعتی شدن.

منبع: دویچه وله

مترجم: فاطمه رادمهر