در اواخر سال 2019 که بحران مالی لبنان آغاز شد، بانک ها میزان خروج پول از حساب ها را محدود کردند و به این ترتیب «حسن شومر» همچون سایر لبنانی ها نتوانست به دلارهایی که در بانک پس انداز کرده بود، دسترسی پیدا کند.
اما این مهندس جوان گزینه دیگری پیش رو داشت و آن استفاده از پولی بود که در مؤسسه قرض الحسنه حزب الله داشت.
آقای شومر از زمانی که دانشجو بود و از این مؤسسه برای پرداخت هزینه های دانشگاه خود وام گرفته بود، در مؤسسه قرض الحسنه حساب پس انداز داشت. برخلاف بانک های تجاری لبنان، در این مؤسسه به صاحبان حساب سودی تعلق نمی گیرد؛ اما این موضوع برای شومر مهم نیست «آنچه برایم اهمیت دارد این است که هروقت می خواهم می توانم پولم را بگیرم»
با توجه به ورشکستگی دولت و مؤسسات مالی لبنان، حزب الله نقشی حیاتی در زندگی برخی از لبنانی ها ایفا می کند و این در شرایطی است که این گروه در کنار سایر نخبگان و گروههای سیاسی، از سال گذشته از جانب لبنانی های خشمگین زیر انتقادات شدید قرار گرفته است.
در پی سقوط اقتصادی کشور و سقوط ارزش پول ملی، ناامیدی شدیدی بر مردم حاکم شده است. در بانک های تجاری، سپرده گذاران ساعت های طولانی در صف می ایستند، برای دریافت دلارهای خود با مدیران بانک ها کلنجار می روند و در آخر هم به نتیجه نمی رسند؛ اغلب بانک ها پرداخت وام را متوقف کرده اند.
اما در مؤسسه قرض الحسنه ی حزب الله، مردم می توانند حساب پس انداز باز کنند یا وام های کوچک و بی بهره به دلار بگیرند و هزینه مدرسه، ازدواج، خرید ماشین دست دوم یا آغاز کسب و کارهای کوچک خود را پرداخت کنند.
این مؤسسه یک خیریه غیرانتفاعی بوده و ابزاری است که از طریق آن حزب الله می تواند حمایت مردم شیعه کشور را به سمت خود جلب کند.
در شرایطی که فقر در سراسر لبنان رو به گسترش گذاشته، حزب الله با مدارس و بیمارستان های ارزان قیمتی که دارد، به مردم خدمت رسانی کرده و سوخت لازم برای تأمین وسایل گرمایشی خانوارهای فقیر را در اختیار آنان قرار می دهد. این گروه همچنان حقوق رزمندگان و کارکنان مؤسسات خود را به دلار پرداخت می کند و این درحالی است که کارکنان سایر ادارات و بخش ها، حقوق خود را به پوند لبنان می گیرند؛ پوندی که طی بحران اقتصادی اخیر 80% ارزش خود را از دست داده است.
گرچه مؤسسه قرض الحسنه از سال 2007 تحت تحریم آمریکا است، اما در یک سال گذشته مشتریانش افزایش چشمگیری داشته است.
به گفته «بتول طحینی» سخنگوی مؤسسه «مردم اعتماد خود را به بخش بانکی از دست داده اند و همین امر آنان را مجبور کرده است به دنبال جایگزین بگردند»
وی افزود شمار سپرده گذاران نسبت به سال 2019 افزایش بسیاری یافته، البته در میزان وام های دریافتی توسط مردم تغییر چندانی حاصل نشده است.
سید حسن نصرالله در سخنرانی اخیر خود گفت که در حال حاضر 300,000 نفر از مؤسسه وام گرفته اند. وی گفت که در سال 2006 اسرائیل محل ذخیره پول و طلای مؤسسه را هدف حمله قرار داد اما مؤسسه با افتخار توانست پول مشتریان را تأمین نموده و به آنان بازگرداند.
مسئولان مؤسسه مدعی هستند که مشتریانِ مؤسسه را پیروان فرقه های مختلف تشکیل می دهند اما اعتقاد بر این است که اکثر مشتریان از شیعیان می باشند.
وام هایی که این مؤسسه می دهد تا سقف 5000 دلار و بدون بهره است و آنچه در وام هایی که مؤسسه می دهد مهم است این است که به متقاضیان دلار داده می شود. این مؤسسه بیش از سه دهه فعال است و بزرگترین مؤسسه مالی غیربانکی لبنان می باشد که وام های کوچک می دهد.
مشتریان یا باید طلا به عنوان وثیقه بسپارند یا ضامن بیاورند؛ پس از آنکه اقساط وام را طی سی ماه دادند، وثیقه به آنان برگشت داده می شود. آنان همچنین می توانند اقدام به افتتاح حساب پس انداز کنند که در آن صورت برای تأمین اعتبار وامشان مورد استفاده قرار می گیرد. از انجا که مؤسسه تحت قوانین اسلام فعالیت می کند، بهره را ممنوع کرده است.
بحران اقتصادی لبنان بدترین بحران این کشور در دوران معاصر است؛ اقتصاد لبنان در سال 2020، 19% کوچک شده و دهها هزار نفر در سراسر کشور شغل خود را از دست داده اند. نزدیک به نیمی از جمعیت 6 میلیون نفری لبنان نیز در فقر زندگی می کنند.
این بحران اعتماد مردم را به سیستم بانکداری لبنان که یکی از بهترین سیستم ها در منطقه بود از بین برد و بسیاری تصمیم گرفتند پول خود را در منازل نگه دارند. آنگونه که «ریاض سلامه» رئیس بانک مرکزی لبنان می گوید میزان پولی که در دست مردم است و از سپردن آن به بانک ها اجتناب می کنند، به بیش از ده میلیارد دلار می رسد.
مزیت هایی که صندوق قرض الحسنه نسبت به بانک های تجاری دارد، باعث شده است که برخی برای سپردن پولهای نقد خود به این صندوق روی آورند. البته حزب الله با این ریسک مواجه است که با افزایش فقر و بدتر شدن شرایط اقتصادی، بسیاری از مردم اقساط وام خود را نپردازند و حزب الله مجبور شود از بودجه خودش برای تأمین سپرده ها استفاده کند.
امتیاز و برتری مؤسسه بر سایر بانک ها و مؤسسات مالی، آن را هدف حمله برخی افراد و گروهها نیز قرار داده است. یک گروه هکری که نام Spiderz را بر خود گذاشته است، ادعا کرد که به سیستم مؤسسه نفوذ کرده است. این گروه هویت برخی از مشتریان بانک و تصاویر دوربین امنیتی برخی از شعبات آن را منتشر کرد و به مشتریان هشدار داد که سپرده های خود را خارج کنند وگرنه ممکن است تحت تحریم های آمریکا قرار بگیرند.
مؤسسه قرض الحسنه تأیید کرد که در اواخر دسامبر هدف حمله ای سایبری قرار گرفته است اما این حمله را محدود و جزئی خواند و از مشتریانش خواست نگران افشای هویت خود نباشند.
این مسئله که مشتریان مؤسسه بدون هیچ مشکلی می توانند دلارهای خود را بگیرند، خشم و رنجش برخی را نسبت به قدرت حزب الله در لبنان برانگیخته است. به گفته «ولید جنبلاط» رهبر سیاسی جامعه دروزی های لبنان و منتقد حزب الله «این امر نشان می دهد در شرایطی که ما گرفتار چنین وضعیت دشواری شده ایم، حزب الله در امنیت و آرامش است».
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما