نگاهی به رسانه های جهان

افزایش شکاف بین حاکمان عرب و شهروندان در پی جنگ غزه

با تاریک شدن هوا مردی جلوی جمعیت 200 نفری در منامه پایتخت بحرین امد و شروع به شعار دادن کرد

تظاهرکنندگان با به اهتزاز دراوردن پرچم فلسطین، شعارهای او را تکرار کردند و از دولت خود خواستند تا سفیر اسرائیل را که دو سال پیش پس از برقراری روابط دیپلماتیک بین بحرین و اسرائیل منصوب شده بود، اخراج کند

آنها فریاد می زدند: «سفارت رژیم صهیونیستی در بحرین نمی خواهیم؛ پایگاههای آمریکایی در بحرین نمی خواهیم»

کمتر از چهار مایل دورتر، هیأت هایی از آمریکا و اروپا برای شرکت در کنفرانس سالانه ای که درباره امنیت منطقه با حضور مقامات ارشد خاورمیانه برگزار می شود، دور هم جمع شده بودند و حتی از برگزاری چنین تظاهراتی خبر نداشتند

وقتی سلمان بن حمد آل خلیفه روی سن رفت، سخنرانی خود را با محکوم کردن حمله حماس به اسرائیل در 7 اکتبر و کشتار 1200 غیرنظامی آغاز کرد؛ این سخنان خشنودی حضار را در پی داشت

جنگ در غزه که در پی این حمله آغاز شد، شکاف بین بسیاری از مردم عرب و رهبرانشان را بیشتر کرده است

بحرین از زمان جنگ شاهد موج حمایت مردمی از فلسطینیان و افزایش دشمنی با اسرائیل بوده است. به گفته مقامات غزه، تاکنون بیش از 16000 غیرنظامی در حمله ارتش اسرائیل کشته شده اند

مدتهاست که بین بسیاری از شهروندان و دولت های عرب بر سر رویکرد این دولت ها نسبت به موضوع فلسطین، اختلاف است و حالا جنگ اخیر این شکاف را بیشتر کرده است. در بسیاری از اعتراضات در سراسر منطقه، مردم از محکوم کردن اسرائیل فراتر رفته و شعارهایی را در حمایت از حماس و انتقاد از دولت های خود سرداده اند

هزاران نفر در مراکش و اردن تظاهرات کردند و از کشورهای خود خواستند تا روابطشان را با اسرائیل قطع کنند. در قاهره معترضان طرفدار فلسطین، در میدان تحریر تجمع نمودند و شعار «نان، آزادی، عدالت اجتماعی» را زنده کردند

در بحرین معترضان گفتند که علاوه بر هویت مشترک عربی-اسلامی، آنچه انها را تشویق به حمایت از فلسطینیان می کند، ارتباطی است که بین آزادی فلسطین و رهایی خود از سرکوب سیاسی می بینند

فاطمه جمعه زن 22 ساله بحرینی که در تظاهرات منامه شرکت کرده بود، گفت: «مشتاقانه منتظر آزادی هستم؛ آزادی ما با آزادی فلسطین مرتبط است»

اکثر دولت های عربی برای دهه ها از برقراری روابط با اسرائیل پیش از تشکیل کشور فلسطین، خودداری کرده بودند اما این رویه در سالهای قبل از جنگ تغییر کرد. علیرغم مخالفت افکار عمومی عرب، منافع اقتصادی و امنیتیِ رابطه با اسرائیل و امتیازاتی که ممکن بود بابت این رابطه از آمریکا بگیرند، کفه ترازو را به نفع برقراری رابطه سنگین کرد

الهام فخر از کارشناسان اندیشکده چاتم هاوس می گوید: «دولت بحرین می خواهد به عنوان کشوری میانه رو در آمریکا دیده شود؛ بنابراین از روابط با اسرائیل برای ایجاد این تصویر استفاده می کند. ولی کاربرد این اهرم در خانه تأثیر متفاوتی دارد»

سال 2020 بحرین، امارات و مراکش با میانجیگری دولت ترامپ، با اسرائیل روابط برقرار کردند و به مصر و اردن –که چندین دهه است با اسرائیل قرارداد صلح دارند- پیوستند

قرارداد ابراهیم مورد استقبال کشورهای غربی قرار گرفت و متعاقب آن، ماه سپتامبر دولت بحرین یک پیمان امنیتی جامع با دولت بایدن امضا کرد

اما نظرسنجی ها نشان می دهد که اکثر شهروندان عرب به طور فزاینده ای به برقراری رابطه با اسرائیل نگاه منفی پیدا می کنند

در بحرین –کشوری با اکثریت شیعه و حاکمان سنی- مقامات مدعی بودند که توافق ابراهیم به ترویج همزیستی و تساهل کمک می کند؛ اما با ادامه سرکوب مخالفان داخلی توسط دولت، بسیاری از شهروندان این موضع دولت را باور نکردند

آرمان فلسطین و مخالفت با اسرائیل باعث اتحاد سنی و شیعه، چپ سکولار و اسلامگرای محافظ کار و پیر و جوان در بحرین شده است. در یک نظرسنجی که قبل از جنگ برگزار شد، 76% مردم بحرین به این سؤال که توافق ابراهیم چه تأثیری بر منطقه خواهد داشت، پاسخ منفی دادند

عبدالنبی الکری فعال حقوق بشر بحرینی می گوید: «این توافقنامه ها برخلاف میل مردم بسته می شود»

به گفته خانم فخر، بحرین سالهاست که به دلیل تنش بین دولت و جنبش های اپوزیسیون، در وضعیت بحرانی قرار دارد «بحران اخیر غزه این شکاف را بیشتر می کند»

معترضان بحرینی می گویند اسرائیل یک قدرت اشغالگر تحت حمایت غرب است که برای تسلط بر منطقه طراحی شده است. برخی معتقدند که اسرائیل باید از روی زمین پاک شود

به گفته خانم جمعه، فلسطینیان و سایر مردم منطقه تحت سیطره قدرت های غربی زندگی می کنند «ما نمی توانیم بدون تأیید آمریکا هیچ حرکتی بکنیم»

در نشست بحرین که با حضور مقامات غربی و عربی برگزار شد، برت مک گورک از مقامات ارشد کاخ سفید در خاورمیانه، در پاسخ به سؤالی درباره افکار عمومی منفی در کشورهای عرب نسبت به توافق ابراهیم، گفت که واشنگتن بحران کنونی را زیر نظر دارد ولی سیاستگذاران امریکایی همچنان به ادغام اسرائیل و همسایگانش متعهد هستند

قبل از جنگ کاخ سفید درحال مذاکره با عربستان درباره یک توافق بود که در آن سعودی اسرائیل را به رسمیت بشناسد. به گفته مک گورک: «نمی توانیم اجازه دهیم کاری که حماس در 7 اکتبر انجام داد، این توافق را برای همیشه از مسیر خارج کند»

برخی از فلسطینیان نگران بودند که توافق عربستان و اسرائیل مبارزه آنها را برای ایجاد کشوری مستقل بی اثر کند

یک مقام ارشد بحرینی گفت که دولتش معتقد است اسرائیل باقی خواهد ماند و مردم منطقه باید این واقعیت را بپذیرند و با ان زندگی کنند. بحرین نگران جنگی است که به خشم و افراط گرایی دامن می زند، بنابراین توافق ابراهیم باید به عنوان ابزاری برای ایجاد صلح مورد حفاظت قرار گیرد

هنگامی که از این مقام در مورد شکاف بین رهبران عرب و افکار عمومی پرسیده شد، این مقام مستقیما به این سؤال پاسخ نداد؛ در عوض گفت که بحرین بر این باور است که وضعیت غزه فاجعه بار است و هرکاری که می تواند برای تقویت صلح انجام می دهد

شدیدترین اتهامات علیه اسرائیل در این کنفرانس از سوی وزیر امور خارجه اردن و شاهزاده ترکی فیصل از مقامات ارشد سعودی وارد شد. شاهزاده ترکی –رئیس سابق اطلاعات سعودی- این تصور را که ایجاد روابط بین کشورهای عربی و اسرائیل به صلح می انجامد رد کرد و ان را «توهم اسرائیلی، آمریکایی و اروپایی» خواند

همزمان با سخنرانی شاهزاده ترکی، تظاهرات دیگری شش مایل دورتر درحال برگزاری بود و مردم در آن شعار مرگ بر اسرائیل سر دادند. آزادی تجمع و اعتراض در بحرین به شدت محدود شده ولی بسیاری از اعتراضات اخیر مجوز دولتی داشته است

ولیعهد بحرین در سخنرانی خود در این نشست از بمباران مداوم غزه ابراز تأسف کرده و ان را غیرقابل تحمل دانست. وی با ارائه فهرستی از خط قرمزها از جمله جابه جایی اجباری مردم غزه یا اشغال مجدد ان سرزمین، افزود که از طرف دیگر هیچ تروریسمی نباید از غزه علیه مردم اسرائیل هدایت شود. او از تهدید به قطع رابطه با اسرائیل خودداری کرد و حضور و حمایت آمریکا را برای هر فرآیند صلحی ضروری خواند

منبع: نیویورک تایمز 

دوقطبی جامعه، دموکراسی را در معرض تهدید قرار می دهد

باتوجه به رقابت تنگاتنگی که در انتخابات ریاست جمهوری و پارلمانی ترکیه در ماه مه 2023 وجود داشت، امری بدیهی بود که ملت ترکیه به دو دسته تقسیم شده است. ولی شکاف در جامعه فقط بین سکولارها و حامیان لائیسیته از یکسو و هواداران اردوغان و حزب عدالت و توسعه از سوی دیگر نیست

صد سال پس از استقرار جمهوری، کل جامعه ترکیه با شکاف های عمیقی روبرو شده است. برای مثال بین مردم شهرهای ساحلی و مردمی که در داخل کشور زندگی می کنند، دوپارگی وجود دارد. جامعه ترکیه نه تنها بر اساس سطح تحصیلات از هم جدا شده، که قومیت، مذهب و اعتقاد نیز بین آنها گسل ایجاد کرده است

تحقیقات انجام شده توسط دانشگاه بیلگی، میزان بی اعتمادی را بین گروههای مختلف اجتماعی نشان می دهد. در نظرسنجی هایی که در سالهای 2015، 2017 و 2020 انجام شده، اکثر پاسخ دهندگان از اینکه با افرادی متفاوت از خود همسایه باشند یا آنها را به عنوان همبازی فرزندان خود بپذیرند، ابا داشتند و نسبت به دیگران احساس برتری می کردند

دوقطبی به دموکراسی آسیب می زند

یکی از افرادی که در این نظرسنجی ها شرکت داشت، پروفسور امره اردوغان اندیشمند علوم اجتماعی و سیاسی بود. او در کنار پروفسور پینار اویان از بنیانگذاران TurkuazLab است؛ این پروژه با برگزاری دوره های آنلاین، تلاش می کند تا مردم را در مواجهه با اطلاعات نادرست و دوقطبی اجتماعی، توانمند سازد

به گفته امره اردوغان: «سال 2015 وجود دوقطبی در جامعه انکار می شد. ما توضیح می دادیم که مشکل، داشتن نظرات متفاوت با یک طیف سیاسی نیست؛ مشکلی که به طور فزاینده در حال ایجاد می باشد، این است که حمایت از یک حزب سیاسی به تدریج بخشی از هویت فرد می شود و او را به سمت قضاوت درباره دیگران سوق می دهد. اخیرا پذیرش اینکه جامعه قطبی شده و این به دموکراسی آسیب می زند افزایش پیدا کرده است ولی مردم همچنان دیگری را منشا دوقطبی سازی می بینند و خود را از این امر مبرا می دانند»

یافتن زمینه مشترک

سازمان ملل دوقطبی را مشکلی جهانی می داند. به گفته امره اردوغان قطبی شدن روی زندگی روزمره آثاری دارد؛ برای مثال روی تفکر فرد در مورد اینکه آپارتمان خود را به چه کسی اجاره دهد یا فرزندش مجاز به بازی با چه کسی باشد، نقش ایفا می کند. رسانه ها و شبکه های اجتماعی نیز از این مسئله سود می برند؛ حتی سیاستمداران، رسیدگی به این امر را در اولویت برنامه های خود قرار نمی دهند زیرا انها نیز از قطبی شدن منتفع می شوند

برای آنکه مردم را تشویق به تغییر الگوی رفتاری شان کنیم، باید زمینه ای را فراهم کنیم که آنها متوجه اشتراکات خود با دیگران بشوند. در بیشتر مناطق ترکیه مردم محدود به معاشرت و تعامل با هم محله ای های خود هستند؛ این به معنای تماس کمتر با دیگران و تعمیق دوقطبی است. وقتی مردم با افرادی خارج از دایره دوستان و نزدیکانشان معاشرت می کنند، انوقت است که متوجه می شوند چقدر شبیه هم هستند

فرهاد کنتل، بنیاد آموزشی و تحقیقاتی BAYETAV را سال 2020 در ازمیر تأسیس کرد. به گفته وی «مردم هرچه بیشتر با یکدیگر برخورد و تعامل داشته باشند، نقاط اختلاف خود را کم اهمیت تر می بینند و به جای اختلاف، نگرانی ها و شادی های مشترک و آنچه که انها را با یکدیگر متحد می کند، برایشان پررنگ می شود». این بنیاد برنامه کاری گسترده ای دارد که شامل کار در مدارس، سخنرانی در موضوعات مرتبط با جامعه، تحقیقات جامعه شناختی، پروژه های اجتماعی و هنری و برگزاری نمایشگاه می شود

همزیستی علیرغم تفاوت ها

هدف این بنیاد این است که مردم را تشویق کند تا نگاهی فراتر از ساختارهای هویتی و تفاوت های فرهنگی و سیاسی داشته باشند؛ نقاط مشترک خود را برای مثال در موضوعات زیست محیطی، اجتماعی، زنان و جوانان پیدا کنند و بر اساس این اشتراکات، با دیگران همزیستی داشته باشند. به گفته کنتل «بسیاری از افراد به دلیل تجربیات تلخی که بابت قومیت، مذهب، طبقه اجتماعی یا جنسیت خود داشته اند، زخم های روانی و عاطفی دارند. طبیعی است که این افراد نسبت به خود و دیگران احساس ناامنی کنند

این بنیاد از طریق فعالیت های خود می خواهد آنچه را که مردم را به یکدیگر وصل می کند، به انها یادآوری نماید و این نقاط اشتراک را تقویت کند. یکی از اصول آموزشی بنیاد این است: «همزیستی بدون نادیده گرفتن اختلافات، بر اساس اصول برابری، عدالت و آزادی»

منبع: قنطره

روس ها چقدر مسئول جنگ اوکراین هستند؟

آیا مردم عادی روسیه در جنگ اوکراین مقصر هستند؟ آیا مسئولیتی متوجه آنها می شود؟ گزارش اخیر دو کارشناس روسی در بنیاد کارنگی با نام «چگونه جامعه روسیه یاد گرفت نگرانی از جنگ را کنار بگذارد»، واقعیات غم انگیزی را نشان می دهد

دنیس ولکوف و آندره کولسنیکوف می نویسند: با گذشت نزدیک به دو سال از زمانی که روسیه عملیات نظامی ویژه خود را علیه اوکراین آغاز کرد، جامعه روسیه به زندگی در پس زمینه جنگ و درگیری عادت کرده است. البته جای تعجب نیست زیرا حتی اوکراینی ها نیز که در وسط خشونت زندگی می کنند، به جنگ عادت کرده اند

برخی از روس ها فعالانه با جنگ و با حکومت پوتین مخالفت می کنند ولی برخی دیگر حامی پروپاقرص پوتین هستند. در این میان متأسفانه اکثر مردم بی تفاوت هستند؛ آنها از آنچه حکومت پوتین انجام می دهد حمایت می کنند و منفعلانه انتظار پایان درگیری را می کشند. وضعیت این گروه را می توان «بی تفاوتی آموخته شده» نامید. پوتین از نظر آنان یک رهبر قانونی است، بنابراین «عملیات ویژه نظامی» او نیز اقدامی قانونی می باشد

تأسف بار این است که این بخش از مردم، بی تفاوت بودن را انتخاب کرده اند. وقتی انتخاب می کنید که چند گزینه پیش رو دارید؛ ولی آگاهانه و عمدا یک گزینه را بر سایرین ترجیح می دهید. وقتی روس ها تصمیم می گیرند نسبت به جنایاتی که به نام آنها در اوکراین انجام می شود بی تفاوت باشند، کاملا از این جنایات آگاه هستند ولی همچنان ترجیح می دهند از پوتین و جنگ او حمایت کنند

توجه داشته باشد که ما انتظار مخالفت فعال از روس ها را نداریم. باتوجه به ماهیت سرکوبگر حکومت پوتین و مجازات های شدیدی که او حتی بر اظهار مخالفت های جزئی اعمال می کند، قابل درک و بخشش است که روس ها با توجه به خطر از دست دادن همه چیز خود، از اعتراضات خیابانی اجتناب کنند

اما روس هایی که بی تفاوتی را انتخاب کرده اند، این کار را در نظرسنجی ها انجام داده اند نه در تظاهرات. اگر آنها در پاسخ به سؤالات ما، «نمی دانم» یا «نمی توانم بگویم» را بیان می کردند، خطر چندانی تهدیدشان نمی کرد ولی ترجیح دادند از پوتین و جنگ اوکراین حمایت کنند

حداقل واضح است که یک پنجم از جمعیت روسیه که حامیان فعال و سازش ناپذیر جنگ هستند، قطعا به خاطر جنایاتی که روسیه در اوکراین مرتکب شده مقصر می باشند

بر اساس مطالعات ولکوف و کولسنیکوف تنها حدود 20% از مردم روسیه با جنگ مخالف هستند و از این بابت هیچ تقصیر و مسئولیتی بابت اتفاقات اوکراین ندارند؛ ولی باقی جمعیت روسیه در این جنگ مسئولیت دارند

وقتی سه چهارم یا بیشتر از جمعیت کشوری جنگ و نسل کشی را تأیید می کنند، موضوع دیگر از سنجش افکار عمومی خارج می شود و برای یافتن علت این امر باید فرهنگ آن کشور را مورد بررسی قرار داد. روس ها تندخو نیستند ولی به نظر می رسد که آمادگی زیادی برای پذیرش مشروعیت و اقتدار حاکمانی تندخو و مستبد دارند. تاریخ روسیه را نیز که مورد بررسی قرار می دهیم، می بینیم که به جز چند مورد استثنایی، امپراتوران و حاکمانی ظالم، خونخوار، بی رحم و متکبر بر این کشور مسلط بوده اند

البته در برخی از برهه ها شاهد شورش مردم روسیه بوده ایم و این امر فرض ولکوف و کولسنیکوف را مبنی بر اینکه حکومت پوتین هرگز با اعتراض و مخالفت های مردمی روبرو نمی شود، زیر سؤال می برد. ولی اصل بر فرمانبرداری مردم روسیه از حاکمان خود بوده است و مطالبه آزادی، امری استثنایی قلمداد می شده است

پوتین به عنوان افسر ک.گ.ب  زمانی که سال 1999 قدرت را بدست گرفت، این اصل کلی را می دانست. او کوشید تا با استفاده از رسانه ها و دستگاه تبلیغاتی و با دادن این شعار که روسیه دوباره ابرقدرت جهان خواهد شد و پوتین کسی است که این کار را انجام می دهد، باور مردم را نسبت به حاکمیت تقویت کند و قدرت خود را تحکیم بخشد

نتیجه این تبلیغات، مردمانی نوکرمأب است که بین دو گزینه جنایت و عدالت، جنایت را انتخاب می کنند؛ البته اگر شرایط را مساعد دیدند، ممکن است به اربابان خود حمله کنند. پژوهش ولکوف و کولسنیکوف ممکن است سبب دلگرمی کرملین شود، ولی این دلگرمی موقتی خواهد بود. پوتین و اطرافیانش به خوبی می دانند که همچون پیشینیان خود، در برابر خشم و خروش مردم آسیب پذیر هستند

منبع: هیل

مترجم: فاطمه رادمهر