«تجاوز پوتین به اکراین از نظر اقتصادی و استراتژیک هزینه گزافی برای روسیه خواهد داشت». این سخنانی است که جو بایدن رئیس جمهور آمریکا 24 فوریه بر زبان راند و افزود آمریکا تحریم‌های اقتصادی گسترده‌ای علیه روسیه به دلیل تهاجم به اوکراین اعمال می‌کند. بر این اساس دارایی‌های بزرگترین بانک‌های روسیه مسدود گشته، واردات کالاهای با فناوری پیشرفته محدود می‌شود و ثروت چند تن از شخصیت‌های این کشور مصادره می‌شود. بریتانیا و اتحادیه اروپا نیز انجام اقدامات مشابهی را اعلام کردند
اما کسانی که تصور می‌کنند تحریم‌ها، یک شبه اقتصاد روسیه را فلج می‌کند، ناامید خواهند شد. صرفا یک دلیل برای ایجاد این ناامیدی کافی است و آن اینکه جهان همچنان نیازمند نفت و گاز است. همچنین غرب نشان داده است که علیرغم ترسی که از تهاجم پوتین دارد، علیه یک قدرت هسته‌ای اقدام نظامی نمی‌کند. در حقیقت آمریکا و اروپا امیدوار هستند که فشارهای اقتصادی، جنگ، و نارضایتی داخلی، در نهایت پوتین را متقاعد به عقب‌نشینی –و حداقل توقف و عدم پیشرفت بیشتر- کند
گرچه بایدن تجاوز و جنگ بی دلیل روسیه را محکوم کرد و از اتحاد غرب در حمایت از دموکراسی و مقابله با خودکامگی ستایش نمود؛ اما با مانعی جدی مواجه است: اینکه تحریم به عنوان ابزاری در سیاست خارجی، تأثیر محدودی دارد و یکی از دلایل این تأثیر محدود، این است که تحریم برای کشورهایی که از ان به عنوان سلاح استفاده می‌کنند نیز گاهی مشکل ساز و دردآور است
حالا بایدن پس از آنکه روسیه را ماهها با اعمال تحریم‌های شدید تهدید کرد، از این می‌گوید که هرگز وانمود نکرده تحریم می‌تواند پوتین را از جنگ بازدارد؛ بلکه هدف این است که در درازمدت روسیه تضعیف شده و به قدرتی ثانویه بدل گردد. «اقداماتی که در دست داریم از جمله محدود کردن دسترسی روسیه به منابع مالی و فناوری، برای بخش‌های استراتژیک اقتصادی‌اش تأثیراتی دارد که به مرور زمان آشکار می‌شود. با اقدامات ما و شریکانمان تخمین می‌زنیم که بیش از نیمی از واردات فناوری پیشرفته روسیه کاهش یابد»
بایدن در تلاش بود تا در سخنرانی خود، سقوط ارزش پول روسیه و بازارهای سهام این کشور را برجسته کند؛ اما در عین حال نتوانست ناراحتی خود را از افزایش قیمت انرژی مخفی کند. قیمت نفت خام برنت برای اولین بار از سال 2014 به بالای صد دلار در هر بشکه رسید؛ لذا شرکت‌های بزرگ انرژی روسیه از تحریم‌ها مستثنی شدند. بایدن به شرکت‌های نفت و گاز آمریکایی هشدار داد که از تحولات پیش آمده سوء استفاده نکرده و قیمت‌ها را بالا نبرند «دولت من از هر ابزاری که در اختیار دارد برای محافظت از خانواده‌های آمریکایی در برابر افزایش قیمت بنزین استفاده می‌کند». وی از تحریم‌های شخصی علیه ولادیمیر پوتین نیز سخن گفت ولی تاکنون اثری از اعمال این تحریم‌ها دیده نمی‌شود
در این میان، درخواست‌های اکراین برای اقدامات شدیدتر علیه روسیه، بی‌پاسخ مانده است. از جمله این درخواست‌ها، جدا کردن روسیه از سیستم تراکنش‌های مالی سوئیفت، ایجاد منطقه پرواز ممنوع بر فراز اکراین، و بستن تنگه‌های بسفر و داردانل توسط ترکیه به روی کشتی‌های روسی است که بین دریای سیاه و مدیترانه در حال تردد هستند. ولادیمیر زلنسکی همچنین از جهان درخواست کرد که در برابر روسیه قاطعانه عمل کنند: «اگر شما رهبران اروپایی، رهبران جهان آزاد امروز، به ما کمک نکنید، فردا جنگ درب کشورهای شما را خواهد زد»
اما آمریکا علیرغم حمایت از اکراین در قالب پول و تسلیحات، بین کشورهای عضو ناتو به عنوان کشورهایی که باید از آنها دفاع کرد و کشورهای خارج از آن همچون اکراین که خود باید دفاع از خود را بر عهده بگیرند، مرز قائل شده است و همین امر به کشورهایی همچون سوئد و فنلاند انگیزه داده تا به اتحاد با ناتو فکر کنند
بایدن گفت که آمریکا نیروهای بیشتری به اروپا می‌فرستد و به دفاع از خاک ناتو کمک می‌کند؛ اما به جنگ اکراین کشیده نخواهد شد «بگذارید دوباره بگویم: نیروهای ما درگیر جنگ روسیه با اکراین نیستند و نخواهند بود. نیروهای ما برای جنگیدن در اکراین به اروپا نمی‌روند؛ بلکه برای دفاع از متحدان ناتو و اطمینان بخشی به آنها در شرق اروپا هستند»
ینس استولتنبرگ دبیرکل ناتو نیز بر اهمیت اجتناب از خطر درگیری غیرعمدی بین ناتو و نیروهای روسیه تأکید کرد و گفت «کاری که ما انجام می‌دهیم تدافعی است؛ ما بدنبال رویارویی نیستیم»
جان بولتون مشاور امنیت ملی در دوران ترامپ، وقوع جنگ را بدلیل ضعف بایدن می‌داند. از نظر او این ضعف به زمان جورج دبلیو بوش بر می‌گردد که سال 2008 مانع از ورود پوتین به جنگ در گرجستان نشد. وی گفت: «گفتگوهای سختی در بروکسل در جریان است اما این صحبت‌ها هیچ ارزشی ندارد. آمریکا باید ماهها پیش نیروهای خود را به اکراین اعزام می‌کرد تا به عنوان عاملی بازدارنده عمل کند. الان خیلی دیر است»
رهبران 27 کشور اتحادیه اروپا در نشستی در بروکسل، روسیه را به دلیل اقدام نظامی غیرقابل توجیه و غیرموجه محکوم کردند و توافق نمودند که هزینه‌های شدیدی بر روسیه تحمیل کنند. همچنین قرار است تحریم‌هایی علیه بلاروس اعمال شود؛ زیرا این کشور به روسیه در حمله به اکراین کمک کرده است
جزئیات برنامه اروپایی‌ها هنوز فاش نشده اما به طور کلی هدف انها ضربه زدن به بخش‌های مالی و فناوری روسیه است. نکته اینجاست که برای مثال تحریم‌های بانکی، روسیه را فلج نمی‌کند؛ این کشور ذخایر زیادی دارد، به دنبال کاهش وابستگی خود به دلار است و احتمالا می‌تواند برای دور زدن تحریم‌ها به چین تکیه کند. ضمن اینکه این شوک مالی، با درآمد ناشی از افزایش قیمت نفت و گاز جبران می‌شود. درخواست برای قطع ارتباط روسیه با سوئیفت، با مقاومت چند کشور اروپایی مواجه شده است. جزئیات تحریم‌ها بر صادرات فناوری به روسیه روشن نیست، اما تأثیر آن نه در کوتاه مدت که در بلند مدت احساس می‌شود.
در شرایطی که بسیاری از کشورهای جهان تجاوز روسیه به اکراین را محکوم کردند، سخنگوی ارشد وزارت خارجه چین از توصیف این اقدام به عنوان تهاجم خودداری کرد و در عوض آمریکا را مقصر دانست: «آنها آتش به راه انداختند و آن را شعله‌ور کردند؛ حالا چطور می‌خواهند آتش را خاموش کنند؟»
کوتاه سخن اینکه در حال حاضر غرب گزینه‌های خوبی برای توقف جنگ‌طلبی پوتین ندارد
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما