اتحاد ایران و ترکیه علیه کردها

یازده اوت ترکیه با پهپاد به اهداف ادعایی حزب کارگران کردستان در کردستان عراق حمله کرد

حملات اخیر نشان دهنده صفحه جدیدی در روابط بین آنکارا و تهران است و این گمان را تقویت می کند که توافقی محرمانه بین دو کشور برای تضعیف خودمختاری کردها در عراق شکل گرفته است

برای اینکه بفهمیم چرا ترکیه حملات پهپادی فرامرزی خود را در منطقه سلیمانیه و در نزدیکی مرز ایران تشدید کرده است، لازم است تحولات سیاسی اخیر منطقه را مورد بررسی قرار دهیم

در آوریل 2023 آنکارا فرودگاه بین المللی سلیمانیه را در یک حمله پهپادی بی سابقه هدف قرار داد و در حملات اخیر هم مکان هایی را هدف قرار می دهد که بیشتر مورد استفاده غیرنظامیان است

کردستان عراق از زمان تأسیس خود از نظر سیاسی بین دو حزب حاکم رقیب –حزب دموکرات کردستان و اتحادیه میهنی- تقسیم شده است. حزب دموکرات به منظور حفظ قدرت خود به ویژه در طول جنگ داخلی کردها –از سال 1994 تا 1998- روابط نزدیکی با آنکارا برقرار کرده است؛ در مقابل اتحادیه میهنی با تهران همراه است

در نتیجه جنگ داخلی، آنکارا و تهران نفوذ قابل توجهی در صحنه سیاست کردستان در عراق پیدا کردند. تهران مدتهاست که تلاش می کند با نفوذ و قدرت گیری آنکارا در سلیمانیه که تحت کنترل اتحادیه میهنی است، مقابله کند و همین کار را آنکارا در استان های دهوک و اربیل که تحت کنترل حزب دموکرات کردستان است، انجام می دهد

علیرغم اینکه تهران و آنکارا رقیب هم هستند ولی این رقابت هیچوقت به رویارویی مستقیم منجر نشده است و دو کشور همیشه از طریق نیروهای نیابتی و به شکل غیرمستقیم با یکدیگر درگیر بوده اند. 

آنکارا به عنوان بخشی از جنگ نیابتی خود در کردستان عراق، با نیروهای پ.ک.ک می جنگد و تلاش می کند با اعمال فشار بر حزب دموکرات کردستان، از نیروهای نظامی این حزب در جنگ علیه حزب کارگران استفاده کند. جدیدترین نمونه این سیاست را 13 اوت شاهد بودیم که طی ان نیروهای پیشمرگه وابسته به حزب دموکرات کردستان، در مناطق مرزی استان دهوک با شبه نظامیان پ.ک.ک درگیر شدند. حزب دموکرات بلافاصله پ.ک.ک را مسئول این درگیری دانست

اما حملات فزاینده آنکارا در مناطقی همچون سلیمانیه که حوزه نفوذ تهران محسوب می شود، نشان دهنده افزایش همکاری بین ترکیه و ایران در دهه اخیر است. نیاز ترکیه به انرژی –به ویژه گاز طبیعی- آنکارا را به تهران وابسته کرده و باعث تشویق دو کشور به همکاری شده است. نفع ترکیه در این است که مانع از بدتر شدن روابط خود با ایران گردد و اقداماتی نکند که دستاویزی برای حمایت تهران از پ.ک.ک شود

اما همانگونه که شاهد افزایش حملات ترکیه در حوزه نفوذ ایران هستیم، ایران نیز اخیرا حملاتی را با موشک و پهپاد به استان اربیل –که حوزه نفوذ آنکارا است- انجام داده است. اینکه دو قدرت منطقه ای آشکارا در منطقه مورد مناقشه ای همچون کردستان عراق مداخله کنند، تنها با توافقی که بین آنها صورت گرفته امکانپذیر است

به گزارش رسانه رسمی ایران، مارس 2022 سپاه پاسداران یک حمله موشکی به اربیل انجام داد و مقر ادعایی موساد در این استان را هدف گرفت. نوامبر همان سال سپاه بار دیگر چندین بار با پهپاد و موشک های کامیکازه به مقر حزب دموکرات کرد ایران در اربیل حمله کرد که منجر به تلفات متعدد شد

مقامات ایران بارها به دولت عراق و اقلیم کردستان هشدار داده اند که گروههای کرد ایرانی را خلع سلاح کنند و تهدید کرده اند که در صورت عدم اقدام، به عمق خاک اقلیم حمله خواهند کرد

در خاورمیانه چند پاره، اکثر کشورهای رقیب منطقه بر سر یک چیز توافق دارند: کردستان مستقل ایده خوبی نیست. به ویژه ترکیه که 15 تا 20 درصد جمعیتش را کردها تشکیل می دهند، با استقلال کردستان عراق مخالف است

آنکارا و تهران به این نتیجه رسیده اند که تشکیل یک منطقه خودمختار کرد در هر جای جهان به ویژه جایی همچون عراق، جنبش های استقلال طلب کرد را در دیگر نقاط تشویق می کند.

در حال حاضر ترکیه و ایران در خاک خود با جنبش های ملی گرای کرد روبرو هستند؛ برخی از آنها همچون پ.ک.ک و حزب دموکرات کرد ایران مسلح هستند و پایگاه های زیادی در خاک کردستان عراق دارند. تهران حزب دموکرات کرد ایران را به دامن زدن به اعتراضات سراسری سال گذشته در پی فوت مهسا امینی متهم کرد

سال گذشته جان بولتون مشاور سابق امنیت ملی آمریکا ادعا کرد که از اقلیم کردستان عراق به احزاب مخالف کرد در ایران سلاح قاچاق می شود؛ ادعایی که توسط دولت اقلیم کردستان رد شد

منطقه خودمختار کردستان برای کسانی که برای آزادسازی بخش های باقی مانده کردستان –که بین ایران، عراق، سوریه و ترکیه تقسیم شده است- تلاش می کنند، الگو است. این کشورها نگران هستند که هر امتیازی به کردها دهند و هر خواسته ای از آنها را اجابت کنند، منجر به طرح خواسته های بیشتر از جمله درخواست استقلال شود؛ بنابراین از منظر انکارا و تهران، باید منطقه کردستان عراق، منطقه ای مطیع و ضعیف نگه داشته شود

*منبع: نشنال اینترست

مترجم: فاطمه رادمهر