عاصم منیر، فرمانده ارتش پاکستان، هفته جاری در حالی که بازویش را دور شانه یک ژنرال ارشد آمریکایی انداخته بود، مقابل دوربین لبخند زد. این دومین استقبال گرم از او در تابستان امسال در قلب ساختار قدرت ایالات متحده. بود
منیر برای شرکت در مراسم بازنشستگی ژنرال مایکل کوریلا، فرمانده نیروهای نظامی آمریکا در خاورمیانه، به فلوریدا سفر کرده بود؛ کسی که پیشتر به خاطر «شراکت فوقالعاده» در مبارزه با تروریسم، مورد تمجید ژنرال منیر قرار گرفته بود. منیر همچنین یک لوح تقدیر و دعوتنامه سفر به پاکستان را، به ژنرال دن کِین، عالیترین مقام نظامی آمریکا، تقدیم کرد.
شگفتانگیزتر آنکه، در ماه ژوئن، تنها یک ماه پس از آنکه پاکستان و رقیب دیرینهاش، هند، خونینترین رویارویی نظامی چند دهه اخیر خود را تجربه کردند، منیر در واشنگتن یک ناهار خصوصی دو ساعته با دونالد ترامپ داشت.
این استقبال برای فردی که با وجود در اختیار داشتن قدرتمندترین مقام کشور، رئیس دولت نیست، واقعاً خارقالعاده بود. تصور میشد روابط با واشنگتن پس از انتخاب مجدد ترامپ به سمت تیرگی پیش برود؛ چراکه ترامپ زمانی این کشور ۲۴۰ میلیونی دارای سلاح هستهای را به «هیچ چیز جز دروغ و فریب» متهم کرده بود.
اما به جای آن، روابط دولت ترامپ با اسلامآباد ظاهراً در حال شکوفایی است، در حالی که هند — که از استقبال کاخ سفید از منیر به خشم آمده بود — با بیاعتنایی و حتی تمسخر روبهرو شده است؛ شگفت آنکه نارندرا مودی پیشتر رابطه دوستانهای با رئیسجمهور آمریکا داشت.
مایکل کوگلمن، عضو ارشد غیرمقیم در بنیاد آسیا پاسیفیک، گفت: «آنچه در روابط آمریکا و پاکستان در حال رخ دادن است، شگفتآور است. من این رابطه را، یک رنسانس، توصیف میکنم. پاکستان با موفقیت به این فهم رسیده است که چگونه با چنین رئیسجمهور غیرمتعارفی تعامل کند.»
تفاوت در وضعیت دیپلماتیک هند و پاکستان، بر تجارت نیز اثر گذاشته است. چنانکه آمریکا تعرفه نسبتاً سبک ۱۹ درصدی برای اسلامآباد در نظر گرفت، اما دهلی نو را با تعرفه سنگین ۵۰ درصدی مجازات کرد.
ترامپ همچنین وعده یک توافق برای توسعه آنچه «ذخایر عظیم نفت» پاکستان مینامید را داد. از سوی دیگر اسلامآباد به امید احیای اقتصاد خود که وابسته به کمکهای مالی است، فرصتهای سرمایهگذاری دیگری را هم به آمریکا پیشنهاد کرده است.
این علاقه تازه واشنگتن به پاکستان تا حدی حاصل برنامه ای است که توسط ژنرالهای ارشد پاکستان طراحی شده است؛ ترکیبی از همکاری ضدتروریسم، ارتباطگیری با بازرگانان نزدیک به ترامپ، و قراردادهایی در حوزه انرژی، مواد معدنی و ارزهای دیجیتال که همگی با سیلی از تمجید و چاپلوسی از کاخ سفید همراه بوده است.
رهبران اسلامآباد بر این باور بودند که باید خود را در دل رئیسجمهور غیرقابل پیشبینی آمریکا و برخی متحدانش جا کنند؛ کسانی که به شدت از پاکستان به خاطر حمایت ادعایی از طالبان در جریان جنگ ناتو در افغانستان انتقاد کرده بودند.
«پروژه ۲۰۲۵»، طرحی که پیش از انتخابات آمریکا تدوین شده و الهامبخش بسیاری از اقدامات اولیه دولت ترامپ بود، رژیم نظامی پاکستان را به دلیل وابستگی به چین و رفتار ضدآمریکایی و فاسد مورد انتقاد شدید قرار داده بود. اعضای حلقه نزدیک ترامپ همچنین به رفتار روزافزون استبدادی پاکستان نسبت به عمران خان، نخستوزیر سابق زندانی، حمله کرده بودند. یک گروه دوحزبی در کنگره نیز شروع به تهیه پیشنویس قانونی برای اعمال تحریم علیه منیر به خاطر زندانی کردن خان کرد.
یک دیپلمات ارشد پاکستانی گفت: «ما هیچ ایدهای نداشتیم که با ریاست جمهوری ترامپ چه پیش خواهد آمد، اما اجماع کلی این بود که احتمالاً اوضاع سخت خواهد بود.»
چرخش اوضاع برای پاکستان خیلی زود با اقدامی که آمریکا آن را مهم میدانست، آغاز شد. در ماه مارس، عاصم مالک، رئیس سازمان اطلاعات ارتش پاکستان (ISI)، یک عامل ارشد داعش خراسان را که آمریکا او را مسئول بمبگذاری سال ۲۰۲۱ کابل میدانست — حادثهای که بیش از ۱۸۰ نفر، از جمله ۱۳ سرباز آمریکایی را کشت — تحویل داد. این دستگیری برای پاکستان تمجید ترامپ را در پی داشت؛ او در سخنرانی خود در ماه مارس، ضمن انتقاد از هند بابت تعرفههای بالا، این اقدام را ستود.
عامل کلیدی دیگر، استفاده پاکستان از نوعی «دیپلماسی رمزارزی» برای نفوذ به حلقه نزدیک ترامپ بود.
در آوریل، شرکت «ورلد لیبرتی فایننشال» — یک شرکت رمزارز مورد حمایت ترامپ در سفری که بنیان گذارانش به پاکستان داشتند— یادداشت تفاهمی با شورای رمزارز پاکستان امضا کرد. زک ویتکاف، پسر استیو ویتکاف، فرستاده ویژه آمریکا، در این سفر گفت که پاکستان «تریلیونها دلار» ثروت معدنی دارد که میتوان آنها را به توکنهای دیجیتال قابل معامله تبدیل کرد.
از آن زمان، بلال بن ثاقب، وزیر رمزارز و بلاکچین پاکستان، به یک دیپلمات در سایه تبدیل شده، در مذاکرات تجاری با واشنگتن شرکت داشته و ظرفیت رمزارزی پاکستان را به چهرههای نزدیک به خانواده و مشاوران ترامپ معرفی کرده است.
مقامات پاکستانی همچنین عملکرد خود در جریان درگیری ماه مه با هند را عاملی برای تقویت اعتبارشان نزد ترامپ میدانند. به روایت آنها، پاکستان ترکیبی از قدرت و خویشتنداری نشان داد: چند هواپیمای هندی را سرنگون کرد، اما از تشدید گسترده درگیری پرهیز نمود، در حالی که آمریکا و کشورهای خلیج فارس تلفنی برای برقراری آتشبس تلاش میکردند.
اسلامآباد حتی اعتبار برقراری این آتشبس را به ترامپ داد، تا جایی که او را برای جایزه صلح نوبل نامزد کرد. منیر این هفته با کنار گذاشتن لباس نظامی و پوشیدن کت و شلوار، در جمع پاکستانی-آمریکاییها، بار دیگر از ترامپ تمجید نمود.
به گفته یک مقام پاکستانی، منیر گفت «رهبری استراتژیک» رئیسجمهور ترامپ از «بسیاری جنگها در جهان» جلوگیری کرده است.
حسین حقانی، سفیر پیشین پاکستان در آمریکا و عضو اندیشکده هادسن در واشنگتن، گفت: «ترامپ به داستانهای موفقیت نیاز دارد تا آنها را به رخ بکشد و پاکستان خوشحال است که این داستانها را به او بدهد.»
در مقابل، مودی رویکردی سختگیرانهتر در پیش گرفته است. روز قبل از ناهار منیر در ژوئن، نخستوزیر هند یک تماس تلفنی پرتنش با رئیسجمهور آمریکا درباره نقش او در آتشبس داشت. مودی سپس علناً گفته ترامپ را رد کرد و گفت توافق با پاکستان به دلیل مداخله آمریکا نبوده، بلکه به ابتکار پاکستان و از طریق کانالهای موجود ارتباطی میان نیروهای مسلح دو کشور انجام شده است.
هند در بیانیه خلاصه این تماس گفت: «نخستوزیر مودی قاطعانه اعلام کرد که هند هرگز میانجیگری را نپذیرفته و نخواهد پذیرفت.»
سفر منیر برای دیدار با رئیسجمهور، که همزمان با آماده شدن آمریکا برای حملات نظامی علیه ایران بود، همچنین به فرمانده ارتش پاکستان کمک کرد تا بُعد دیگری از روابطشان را برجسته کند: همکاری نظامی و اطلاعاتی.
منیر عملاً پاکستان را بهعنوان یک کانال پشتپرده قابل اعتماد بین آمریکا و دشمنانش، ایران و چین، پیشنهاد داد؛ راهبردی که یادآور نقش پاکستان دهه ۱۹۷۰ در تسهیل گشایش روابط آمریکا با چین کمونیست در زمان ریچارد نیکسون است.
با وجود انتقاد پاکستان از واشنگتن به خاطر حملات علیه ایران، این کشور همچنان تلاش کرد خود را بهعنوان میانجی میان آمریکا و دشمنانش معرفی کند. در اواخر ژوئیه، منیر به پکن رفت، از ستاد ارتش آزادیبخش خلق چین بازدید کرد و به وانگ یی، وزیر خارجه چین، وعده داد که از کارگران چینی در برابر حملات شورشیان در پاکستان حفاظت کند.
در فاصله دیدارهای گرم با فرمانده سنتکام، ژنرال کوریلا — که در اواخر ژوئیه از دولت پاکستان نشان افتخار دریافت کرده بود — منیر همچنین میزبان مسعود پزشکیان، رئیسجمهور ایران، در اسلامآباد بود.
ماروین وینبام، عضو ارشد مؤسسه خاورمیانه در واشنگتن، گفت: «پاکستان از معدود کشورهای جهان است که با چین، ایران، کشورهای خلیج فارس، تا حدی با روسیه، و اکنون دوباره با آمریکا دوست است. آمریکا منیر را فردی میبیند که میتواند نقش راهبردی مفیدی ایفا کند، و پاکستانیها روابطشان را با همه باز نگه میدارند، اما میدانند که وقتی یک رابطه با دیگری در تضاد است، چه زمانی باید عقب بکشند.»
اما رابطه رو به گسترش ترامپ با رقیب دیرینه هند، باعث خشم شدید دهلی نو شده است؛ بهویژه که دولت مودی در جلوگیری از وضع تعرفههای سنگین آمریکا بر اقتصاد هند ناتوان نشان داده است. رئیسجمهور آمریکا ابتدا تعرفهای ۲۵ درصدی بر هند وضع نمود و سپس آن را به دلیل خرید نفت از روسیه دو برابر کرد و به ۵۰ درصد رساند.
مقامات هندی همچنین از اینکه پاکستانِ تحت حاکمیت نظامیان پس از جذب واشنگتن با معاملات تجاری پاداش گرفته، آزردهاند.
با این حال، مقامات و تحلیلگران کنونی و پیشین پاکستانی هشدار میدهند که ترامپ همچنان ممکن است در صورت عمل نکردن اسلامآباد به وعدههایش، از این کشور روی برگرداند. بیشتر منابع طبیعی پاکستان یا اثباتنشدهاند یا در استانهای ناپایدار و درگیر شورش قرار دارند که سال گذشته باعث مرگ ۲۰۰۰ نفر شد. اقتصاد پاکستان به یک بسته نجات ۷ میلیارد دلاری صندوق بینالمللی پول و تمدید بدهی از سوی چین و کشورهای خلیج وابسته است.
آنها میگویند اگر ترامپ تصمیم بگیرد دوباره روابطش با هند را بهبود بخشد، ممکن است برای خوشایند مودی، شروع به حملات لفظی به پاکستان کند. دو دیپلمات گفتند، رئیسجمهور آمریکا امیدوار است اسلامآباد اسرائیل را به رسمیت بشناسد؛ اقدامی که با توجه به مخالفت شدید افکار عمومی پاکستان، برای این کشور بسیار دشوار است.
حقانی از اندیشکده هادسن گفت: «ترامپ از کارت پاکستان برای کسب امتیاز بیشتر از هند استفاده میکند، هندیها را عصبانی میکند و میبیند آیا این باعث میشود آنها با او صحبت کنند و شرایطش را بپذیرند یا نه. این یک اقدام معاملهگرانه است.»
حسین ندیم، مشاور پیشین سیاستگذاری در پاکستان که اکنون نسبت به حاکمیت منیر منتقد است، گفت: «رهبران و مقامات نظامی غیرمنتخب مایلاند برای ارضای حس خود شیفتگی ترامپ، به آمریکا بیشازحد وعده بدهند. ترامپ و مشاورانش ممکن است سرانجام وقتی ببینند پاکستان عمل نمیکند، صبرشان را از دست بدهند.»
شاهد خاقان عباسی، نخستوزیر سابق از حزب مسلم لیگ-نواز که در سالهای ۲۰۱۷ تا ۲۰۱۸ در قدرت بود و سپس حزب جدیدی تشکیل داد، نیز گفت پاکستان باید «از بیثباتی دولت ترامپ» برحذر باشد.
او گفت: « مودی که زمانی چهرهای محبوب و مورد حمایت بود، اکنون با انتقادات و فشارهای شدیدی مواجه است. زلنسکی هم علناً مورد سرزنش ترامپ قرار گرفت. در این شرایط پاکستان باید علاوه بر منافع، عزت خود را حفظ کند.»
برای مطالعه بیشتر در این زمینه رجوع کنید به: آیا پاکستان به آمریکا برای بمباران ایران کمک کرد؟
نظر شما