هوش و ذکاوت موهبتی الهی است که از بدو تولد همراه انسان است و زمان نیز نیرویی است قدرتمند که تمام کائنات در مقابلش تسلیم اند و هیچ کس و هیچ چیز را یارای ایستادگی در برابر گذر زمان نیست. از آن هنگام که انسان پا بر این کره خاکی می نهد ثانیه شمار عمر او شروع به انداختن کرده و با سرعتی مهار ناشدنی به پیش می تازد. در این میان برخی با آگاهی از این امر از تک تک لحظات و دقایق عمر خویش به نیکی بهره برده و به پیروزی و سربلندی می رسند و برخی دیگر اما در خواب غفلت به سر می برند و فرصت ها را یکی پس از دیگری از دست می دهند. بنابراین رفتار و نگرش انسان در مقابل گذر عمر، تعیین کننده ی سرنوشت و فرجام اوست و آدمی می تواند با تکیه بر سه عامل هوش، زمان و بهره وری از فرصت ها بهترین اتفاقات زندگی خویش را رقم زند.
همانا طول عمر و دیدن ماهها و سال های بیشتر اهمیت چندانی ندارد، آنچه عمر انسان را ارزش و بها می بخشد، نه زیست طولانی مدت که بازدهی مفید و تولیدات بیشتر است. بنابراین آنکه در زمینه کار و دانش به رشد و موفقیت رسد، از هوش و ذکاوت خویش بهره برده و فرصت ها را مغتنم شمارد، اوست که قدر نعمت زندگی و عمر خود را دانسته و از آن به بهترین شکل استفاده کرده است. در این میان اگر کسی به دست خود فرصت ها را آفرید، چنین شخصی از هوشی به مراتب بیشتر برخوردار بوده و از جایگاهی برتر نسبت به سایرین بهره مند است.
اما جای بسی تأسف است که بیشتر انسان ها فرصت ها را هدر داده و گذر زمان را نادیده می انگارند. ارزش قائل نشدن برای وقت، امری است که به ویژه در جوامع اسلامی قابل مشاهده است؛ غافل از آنکه تیری که از دست رفت دگر به دست نیاید و زمانی که مورد بهره برداری قرار نگیرد، هدر رفته و دیگر قابل بازگشت نیست؛ حال آنکه انسان آگاه می داند به لحظه لحظه عمر خویش نیازمند است. در این راستا آیت الله سید محمد شیرازی در کتاب ارزشمند خود «بهره وری از فرصت ها» می فرماید: «انسان از یک جهت به ساعات عمر خویش وابسته بوده و از طرف دیگر مرهون زمانی است که او را احاطه کرده است. هر کدام از این دو ارزشی غیر قابل توصیف دارند چرا که ارزش انسان به عمل اوست و این عمل در زمان معینی از عمر وی به وقوع پیوسته است»
مقیاس عمر انسان، بازدهی اوست
هر فرد از دو عمر برخوردار است؛ یکی همان عمر طبیعی است که با گذر روز و ماه و سال مورد محاسبه قرار می گیرد و دیگری عمر بازدهی انسان است که از نظر شأن و منزلت بسی بالاتر از عمر طبیعی قرار دارد. منظور از عمر بازدهی، مدت زمانی است که فرد به ابتکار، فعالیت، تولید و تحقیق می پردازد و آنچه به انسان ارزش می بخشد همین بهره وری از فرصت ها و کار مفیدی است که خود را بدان مشغول داشته است. از این رو بزرگان جامعه همواره به استفاده بهینه از ثانیه های عمر فرا می خوانند.
آیت الله شیرازی می فرماید: «این تصور که لحظات عمر بدون حساب و کتاب می گذرد تصوری است اشتباه، بلکه هرآنچه از آدمی سر زند، به دقت مورد حسابرسی قرار گرفته و در پرونده اعمال او ثبت و ضبط خواهد شد. از این رو باید از هر فرصتی که به دست می اید کمال بهره را برد و کار امروز را به تصور برخورداری از عمری طولانی به فردا نگذاشت.»
یکی از راهکارها در مبارزه با پدیده وقت کشی، آموزش دادن و آگاهی ذهی به فرد از اوان کودکی است، تا زمان را غنیمت شمرده و از فرصت ها به نحو احسن استفاده نماید، چرا که عمر در گذر است و علاوه بر این فرصت های ناب زندگی به ندرت اتفاق می افتد و چه بسا که هیچگاه تکرار نگردد.
مرجع عالیقدر می فرماید: «انسان باید ساعات عمر خویش را در راه نیک و انجام اعمال صالح سپری نماید، چرا که کارهای شایسته سبب افزایش عمر می شود.»
ارزش زمان و اهمیت لحظات
برخی افراد در درک ارزش زمان و لحظات عمر، سستی می کنند و از آنجا که در استفاده بهینه از زمان هوشیاری لازم را ندارند، با از دست دادن فرصت ها لاجرم اسیر دست سختی ها شده و با مشکلات بسیار مواجه می گردند.
آیت الله شیرازی می فرماید: «فرصت، لحظه زمانی فوق العاده ای است که خیر و خوبی را برای انسان به ارمغان می آورد. اما انسان برای بهره مندی از این نیکی ها خود باید فرصت را مغتنم شمارد و بداند که اگر فرصت از دست رفت دگر باره تکرار نخواهد شد.»
یکی از مشکلات پیش روی جوامع ما در استفاده از زمان، سستی و کاهلی است؛ به ویژه نسل جدید که می خواهند با کمترین تلاش بیشترین دستاوردها را داشته باشند و بدون تحمل هیچ زحمتی همه چیز را آماده و به رایگان بدست آورند و این خواسته امری است غیر ممکن، چرا که هیچ دستاورد مثبتی بدون تلاش بی وقفه حاصل نخواهد شد.
مرجع عالیقدر در ادامه می نویسد: «گاه فرد علی رغم مهیا بودن مقدمات سعادت و تمام اسباب و عوامل موفقیت، همچنان از بهره وری از امکانات پیش روی خویش روی بر می گرداند و درحالیکه تنها با دراز کردن دست، خوشبختی را در آغوش خواهد کشید و حال اینکه از این کار کوچک نیز سستی می ورزد.»
مترجم: محمد منوری
نظر شما