این امر نشان می دهد که اعراب اسراییل بیش از همیشه به دنبال ادغام در جامعه اسراییل هستند و می خواهند که با نفوذ در حلقه قدرت، در امر تصمیم گیری برای کشور ایفای نقش کنند. از دلایل این تغییر نگرش، رشد جوانان عربی است که تحصیلات دانشگاهی دارند. براساس ارقام ارائه شده توسط شورای آموزش عالی اسرائیل، تعداد دانشجویان عرب طی یک دهه گذشته دو برابر شده است و از 22،000 نفر در سال 2008 به بیش از 48،000 نفر در سال 2018 رسیده است.
حدود 17٪ از کل دانشجویان اسرائیل که در مقطع کارشناسی ارشد مشغول به تحصیل اند، عرب هستند، این در حالی است که عربها تنها 21٪ درصد از جمعیت اسرائیل را به خود اختصاص می‌دهند. همین داده‌ها به وضوح گویای افزایش و نرخ رو به رشد تعداد دانشجویان عربِ در حال تحصیل در مقطع کارشناسی ارشد و فارغ‌التحصیلان این مقطع در مقایسه با سایر جمعیت اسرائیل است.
در واقع شورای آموزش عالی اسرائیل براساس سیاست‌ها و کاربست طرح‌های ویژه‌ای، آموزش عالی را در بین اعراب اسرائیل ارتقا داده است. یکی از مهمترین این طرح‌ها، برنامه‌ی Ruad است که اطلاعات، مشاوره و راهنمایی‌های لازم را به دانش‌آموزان بااستعداد ارائه می‌دهد و آنان را در راستای آمادگی برای آزمون روانسنجی و تورهای علمی مدارس مختلف یاری می‌کند. به همین ترتیب، سالانه صدها بورس تحصیلی بر اساس معیارهایی از جمله سوابق اقتصادی و علمی از جمله نمرات بالا به دانشجویان عرب در اسرائیل اعطا می‌شود. افزون بر این آمار، 10،000 دانشجوی دیگر اسرائیلی و عرب که در خارج از این کشور، به ویژه در دانشگاه های کرانه باختری، ترکیه و اروپا تحصیل می‌کنند، نیز از بورسیه‌های تحصیلی برخوردارند.
اما ایمان آگاریا از دانشگاه حیفا در گفتگو با هاآرتص معتقد است که اگرچه این رشد شایان تبریک و تحسین است، ولی لزوماً نشان‌دهنده‌ی ارتقاء کیفیت آموزش در جامعه‌ی عرب نیست. یکی از مبانی استدلال آگاریا، تعداد دانشجویان دکترای عرب است که 7/6 درصد از کل دانشجویان دکترا در اسرائیل را تشکیل می‌دهند. با این وجود، وی خاطر نشان ساخت که این شمار نسبت به سال 2008 که تنها 5/3 درصد از دانشجویان دکترا عرب بودند، افزایش چشمگیری یافته است. از دیگر نکات مهم در خصوص این موضوع این است که با وجود افزایش تعداد دانشجویان عرب دانشگاه، شمار ترک تحصیل کرده ها به ویژه در بین دانشجویان مرد عرب زیاد است. حدود 14٪ از دانشجویان پسر و 7٪ از دانشجویان دختر عرب، در سال اول تحصیلی دانشگاه ترک تحصیل می‌کنند. این در حالی است که میزان دانشجویان یهودی ترک تحصیل کرده، اعم از دختر و پسر، به ترتیب 9٪ و 6٪ است.
اما بررسی‌ها نشان داده است که شمار ترک تحصیل کرده ها نیز در کل در طی سالهای اخیر، به ویژه به دلیل سرمایه‌گذاری در جهت ارائه‌ی برنامه‌ریزی مدون توسط وزارت آموزش و پرورش و خود دانشگاهها در دو سال اول تحصیل برای کمک به این دانشجویان در راستای غلبه بر مشکلات مربوط به زبان و نابرابری در کیفیت آموزش که بین دبیرستان های یهودی و عربی وجود دارد، رو به کاهش گذاشته است. این نابرابری، به وضوح در عدم شرکت دانشجویان عرب در امتحانات پایان دوره مشهود است. طبق تحقیقات، میزان عدم حضور دانشجویان عرب در امتحانات پایان دوره در یک دهه گذشته از 45 درصد از یک دهه قبل به 64 درصد در حال حاضر افزایش یافته است، اما جالب آن است که این امر بین محصلین یهودی نیز افزایش داشته و به 80 درصد رسیده است؛ لذا شکاف موجود بین دو گروه در سالهای اخیر در این زمینه کمتر شده است.
اما رشد چشمگیر افزایش تعداد دانشجویان عرب دانشگاههای اسرائیل، به چه دلیل است؟
در پاسخ باید گفت که این امر، نتیجه سیاست‌گذاری‌های دولت برای تشویق چنین رشدی است. در سال 2012، دولت تصمیم به سرمایه‌گذاری حدود 1 میلیارد شكل[1] (280 میلیون دلار) در مدت 5 سال در برنامه هایی برای بهبود آموزش آكادمیك در بین مردم عرب گرفت. بر اساس قطعنامه 922 برنامه‌ای 5 ساله برای جامعه عرب در سال 2015 توسط دولت به تصویب رسید و مبالغ هنگفتی نیز برای این منظور در نظر گرفته شد.
در کل اقدامات دولت های دست راستی اسراییل که در دهه های گذشته بر سر کار آمده اند، دچار نوعی پارادوکس است. این دولت ها از یک سو با نادیده گرفتن نگرانی‌های واقعی جامعه‌ی عرب، با تصویب قوانینی که بر مبنای تعصبات ملی‌گرایانه و نژادپرستانه تدوین شده بود، علیه شهروندان عرب اسرائیل رفتار کردند و از طرف دیگر، بیشترین سرمایه گذاری را نسبت به دولت های پیشین، بر روی جامعه اعراب اسراییل انجام دادند، و به این ترتیب باعث بهبود اوضاع اقتصادی و آموزشی آنان شدند.
ران گرلیتز، مدیر اجرایی سابق سیکوی که طرفدار برابری کامل و همکاری بین اعراب و یهودیان در اسرائیل است، در مصاحبه‌ای با هاآرتص می گوید: نخست وزیر، بنیامین نتانیاهو با کمک به اعراب اسراییل که قشر ضعیف جامعه هستند، به نفع اقتصاد کشور عمل کرده است. اما برخی نیز بر این باورند که هدف نتانیاهو از این اقدام، تعدیل أثرات منفی اقداماتش علیه مردم عرب است.
یک مقام ارشد در وزارت دارایی نیز در گفتگو با المانیتور، انگیزه اقدامات اصلاحی دولت را اقتصادی می داند. به گفته وی نتانیاهو در حرف نسبت به مشارکت عرب ها در انتخابات و ائتلاف حزب فهرست مشترک با حزب آبی و سفید هشدار می داد، اما در مقام عمل همان کاری را انجام داد که یک نخست وزیر باید انجام دهد. در بررسی شاخص های نابرابری، آنچه جایگاه اسراییل را تنزل می دهد، حضور اعراب و یهودیان ارتدکس است. نتانیاهو به خوبی می‌داند که اگر بخواهد نرخ رشد مثبتی را به آژانس‌های بین‌المللی درگیر در رتبه‌بندی‌های اقتصادی و بازرسان سازمان توسعه و همکاری اقتصادی ارائه دهد، می‌باید برای بهبود وضعیت جامعه‌ی عرب گام بردارد؛ لذا می بینیم که اقدام به ارائه‌ی کمک‌های مالی عظیم به ویژه به بخش آموزش نموده است. در واقع، افزایش پذیرش عربها در دانشگاهها، بخشی از همین سیاست بوده است.
طبق ارقام ارائه شده توسط گروه Tsofen، که مشارکت اعراب در فناوری‌های پیشرفته را ارتقا می‌بخشد، تعداد دانشجویان عرب که مشغول به تحصیل در رشته های رایانه هستند، طی پنج سال 50٪ افزایش یافته است. تنها در دهه‌ی گذشته، تعداد اعراب مشغول به کار در فنآوری پیشرفته 18 درصد افزایش یافته است، به طوری که 5٪ از کل افرادی که در فنآوری پیشرفته کار می‌کنند عرب هستند و یک چهارم آنها زن هستند. ارزیابی فعلی این است که عربها تا سال 2020، 10٪ از نیروی کار فناوری پیشرفته اسرائیل را تشکیل می‌دهند. حزب فهرست مشترک در صدد است تا با ایجاد اولین دانشگاه عربی این کشور، این روند را با سرعت بیشتری به پیش ببرد. در حقیقت، این یکی از شروط حزب فهرست مشترک در مقابل حمایت از دولت ائتلافی «بنی گانتز» است. چنین دانشگاهی به زبان مادری قوم عرب اسرائیل تدریس خواهد کرد و به بخشهای بزرگی از جمعیت عرب، از جمله زنان، اجازه می دهد تا از یک سیستم آموزش عالی با بالاترین کیفیت، بهره‌مند شوند.
یاسر عواد از کالج ساخنین به المانیتور گفت: بسیاری از زنان عرب به دلیل موانعی مانند امتحان روان سنجی که با فرهنگ آنها سازگار نیست، یا به دلیل آن که تحصیل در دانشگاه های اسرائیل به زبان عبری انجام می‌شود، نمی‌توانند به تحصیلات آکادمیک خود در این کشور ادامه دهند. علاوه بر این، فرهنگ عرب کاملاً با ارزشهای فرهنگی غرب که دانشگاههای اسرائیل بر پایه آن است، مطابقت ندارد و این برای خانواده‌های سنتی و محافظه‌کار عرب دشوار است که دختران خود را برای تحصیل به این دانشگاهها بفرستند. این خانواده‌ها نگران هستند که حضور در دانشگاههای اسرائیل باعث شود زنان جوان از هنجارهای فرهنگی خود دست بکشند. راه حل احتمالی برای این موضوع می تواند الگو برداری از مؤسساتی باشد که در بخش مذهبی یهودیان ارتدکس، مانند کالج معتبر لو اورشلیم برای مردان ایجاد شده است. با گذشت سالها این مؤسسه آموزش عالی، یک پردیس دانشگاهی نیز برای بانوان بازگشایی نموده است.
آنچه آمار و ارقام نشان می دهد این است که تغییر در جریان است و روند دانشگاهی شدن حتی در بین جوامع محافظه‌کارتر عرب نیز در حال ایجاد شدن است. همین امر منجر به تغییر و تحول در بین سیاستمداران عرب شده و موجب گشته است تا بیشتر به حل معضلات و مشکلات داخلی مردم خود توجه کنند.
مترجم: ط. مکارمی
نظر شما