twitter share facebook share ۱۴۰۱ دی ۳۰ 936

در پی حمله روسیه به اوکراین، ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه از تابستان گذشته عرضه گاز طبیعی به اروپا را متوقف کرد؛ به این امید که اروپاییان در زمستان سخت بدون گرما، از رهبران خود بخواهند که دست از حمایت از اوکراین بردارند

قطع گاز روسیه تهدید بزرگی برای اروپا بود؛ به ویژه که در سال 2021، 83% گاز روسیه به اروپا صادر می شد. روسیه 7 میلیون بشکه نفت در روز و 200 میلیارد متر مکعب گاز در سال صادر می کرد و صادرات این دو ماده نیمی از درامد فدرال روسیه را تشکیل می داد. اروپا 46% از کل گاز مورد نیاز خود را از روسیه تأمین می کرد و به سایر محصولات روسی از جمله فلزات و کود نیز وابستگی زیادی داشت

اکنون که به یک سالگی جنگ اوکراین نزدیک شده ایم، می بینیم که روسیه قدرت اقتصادی سابق خود را در بازارهای جهانی از دست داده است

به لطف یک زمستان گرم در اروپا، پوتین نتوانست از گاز طبیعی خود به عنوان اهرم فشار بر غرب استفاده چندانی ببرد و بزرگترین قربانی ماجراجویی پوتین، روسیه شد. روسیه دیگر امکانی برای استفاده از اهرم گاز خود ندارد زیرا جهان دیگر به گاز روسیه نیازمند نیست

اروپا به سرعت به سمت استفاده از گاز مایع طبیعی چرخید و منابع جایگزینی برای تأمین گاز مورد نیاز خود پیدا کرد. اکنون اروپا 55 میلیارد متر مکعب گاز مایع از آمریکا می خرد که دو و نیم برابر بیشتر از میزانی است که پیش از جنگ اوکراین از آمریکا می خرید. همچنین استفاده از انرژی های تجدیدپذیر، انرژی هسته ای و زغال سنگ از دیگر راهکارهای کشورهای اروپایی بوده و وابستگی اروپا به گاز روسیه از این طریق 9% کاهش یافته است

از سوی دیگر زمستان گرم اروپا باعث شده است که مخازن انرژی این کشورها خالی نشود و برای زمستان آینده باقی بماند. ماه ژانویه مخازن آلمان 91% پر بود که نسبت به مدت مشابه سال گذشته 54% افزایش یافته است؛ این نشان می دهد که اروپا در سال 2023 نیاز به خرید گاز کمتری در مقایسه با سال 2022 خواهد داشت و فرصت دارد تا انرژی های ارزان تر همچون انرژی های تجدیدپذیر را جایگزین گاز روسیه کند. در کنار همه اینها افزایش سریع عرضه گاز مایع طبیعی، تقاضای کمتر از انتظار اروپا و تلاش چین برای استفاده بیشتر از منابع داخلی باعث شده است که قیمت جهانی گاز کاهش یابد و سال آینده ارزانتر از امسال قیمت گذاری شود

با توجه به آنچه گفتیم پوتین دیگر اهرم فشاری ندارد و نمی تواند جایگزینی برای مشتریان سابق خود بیابد. در حال حاضر هیچ سودی از فروش گاز عایدش نمی شود؛ او پیشتر 150 میلیارد متر مکعب گاز به اروپا می فروخت که اکنون این فروش به 16 میلیارد متر مکعب به چین تقلیل یافته است. فناوری عقب مانده روسیه امکان توسعه صادرات گاز مایع طبیعی را از این کشور گرفته است و خط لوله لازم نیز برای افزایش صادرات گاز به چین وجود ندارد

پوتین از نفت نیز نمی تواند به عنوان اهرم فشار استفاده کند. روزهایی که ترس از حذف نفت روسیه باعث افزایش قیمت جهانی نفت به میزان 40% می شد گذشته است. ماه گذشته گروه جی7 برای نفت روسیه سقف قیمتی تعیین کرد؛ پوتین در واکنش به این اقدام از اول فوریه صادرات نفت به کشورهایی که این سقف قیمت را پذیرفته بودند ممنوع نمود اما برخلاف تصور این اقدام باعث شد که قیمت نفت کاهش یابد

این کاهش قیمت نشان می دهد که جهان دیگر به نفت روسیه وابسته نیست. هم اکنون میزان عرضه نفت از آن مقداری که برای جبران کاهش احتمالی تولید نفت روسیه نیاز است، بیشتر است (تنها در نیمه دوم سال 2022 تولید کنندگانی همچون آمریکا، ونزوئلا، کانادا و برزیل عرضه نفت را 4 میلیون بشکه در روز افزایش دادند) و همین امر باعث شده که قیمت نفت از زمان قبل از جنگ اوکراین پایین تر برسد. ماه دسامبر الکساندر نواک معاون نخست وزیر روسیه به رسانه های روسی گفت که دولت آماده است در سال 2023 تولید نفت خام را 700000 بشکه کاهش دهد اما با توجه به افزایش عرضه توسط دیگر کشورها، نفت روسیه براحتی جایگزین می شود و این بار پوتین نمی تواند عربستان را مجبور کند تا با کاهش شدید سهمیه تولید اوپک پلاس، به نجات روسیه برآید زیرا آمریکا می تواند در تلافی این کار، انتقال تسلیحات و فناوری به عربستان را متوقف کند

پس از تعیین سقف قیمت برای نفت روسیه توسط جی7 چین و هند از موقعیت استفاده کردند و با 50% تخفیف حاضر به خرید نفت روسیه شدند. بنابراین حتی اگر هند 33 برابر بیشتر از سال گذشته نفت روسیه را بخرد، مسکو با توجه به هزینه تولید و حمل و نقل، سود زیادی نمی برد. اگر هم پوتین طبق تهدید قبلی، تولید نفت را بیش از این کاهش دهد، آنوقت سهم خود را در بازار نفت از دست می دهد و در زمانی که احتیاج زیادی به پول دارد تمام عایدی اش قطع می شود. حتی در بازار فلزات  کشورهای آمریکایی و آفریقایی جای روسیه را گرفته اند. تصمیمات اقتصادی شکست خورده پوتین در راستای دیگر محاسبات غلطی است که او از جنگ اوکراین داشت؛ وی مردم اوکراین، همبستگی جامعه جهانی و قدرت اراده غرب را دست کم گرفت. او دیگر در موقعیتی قرار نمی گیرد که بخواهد از اقتصاد به عنوان یک اهرم فشار استفاده کند و با ایجاد آشفتگی در بازارهای جهانی، به اهدافش برسد. جنگ در میدان نبرد هنوز ادامه دارد ولی در جبهه اقتصاد، روسیه شکست خورده است

*منبع: فارین پالیسی

مترجم: فاطمه رادمهر

نظر شما