برای جراحی تعویض مفصل زانو چه جایگزینی وجود دارد؟
سالها بازی فوتبال در سطح دبیرستان، دانشگاه و نیمهحرفهای باعث شد زانوهای «لین هربر» آسیب جدی ببینند.
وقتی که هربر در سال ۲۰۱۵ و در سن ۷۳ سالگی بازنشسته شد، برای راه رفتن، بازی گلف یا پیادهروی، به تزریقهای دورهای کورتون و مصرف مسکنهای مخدر مثل هیدروکودون متکی بود. اما در عین حال، نمیخواست زیر تیغ جراحی برود تا عمل تعویض کامل زانو انجام دهد؛ جراحیای که یکی از رایجترین اعمال ارتوپدی انتخابی در آمریکاست.
با اینکه این عمل در افرادی با وضعیت جسمانی مناسب، معمولاً بیخطر است و همچنان بهترین درمان برای زانوهای آسیبدیده مثل زانوی هربر محسوب میشود، اما دوران نقاهت سختی دارد که ممکن است تا یک سال طول بکشد.
هربر همچنین از آمارها اطلاع داشت: حدود ۲۰ درصد از کسانی که این عمل را انجام میدهند، از نتیجه ناراضی هستند. بدتر از آن، یکی از دوستان نزدیکش تنها دو هفته بعد از عمل، بهخاطر عفونتی که ناشی از جراحی بود، جانش را از دست داد.
او میگوید: « مدام این عمل را عقب میانداختم. واقعاً نمیخواستم وارد این مسیر سخت بشوم.»
طبق آمار، حدود ۳۰ میلیون آمریکایی -یعنی بیش از ۱۱ درصد از بزرگسالان آمریکا- از آرتروز زانو رنج میبرند؛ بیماریای که عامل اصلی نیاز به تعویض زانو است.
اما خیلی از افراد مانند هربر، یا تمایلی به جراحی ندارند یا اصلاً به دلیل مشکلاتی مثل چاقی مجاز به انجام آن نیستند. برای این گروه، حوزههای مختلف پزشکی از جمله جراحی پلاستیک ترمیمی، رادیولوژی مداخلهای و طب فیزیکی و توانبخشی، روشهایی را توسعه دادهاند که میتواند حداقل به صورت موقت، تسکین ایجاد کند.
پزشکان میگویند افرادی که درد شدید زانو دارند، باید هنگام انتخاب روش درمانی به چند نکته کلیدی فکر کنند:
میخواهم چقدر سریع بهبود پیدا کنم؟
وضعیت سلامتیام در کل چگونه است؟
احتمال موفقیت روش درمانی مورد نظر چقدر است؟ و اگر مؤثر نبود چه اتفاقی میافتد؟
عصبهایی که درد را منتقل میکنند
جامعه پزشکی تقریباً اتفاق نظر دارد که فعلاً تنها درمان قطعی برای آرتروز شدید زانو، تعویض زانو است.
دکتر «عثمان احمد»، رادیولوژیست مداخلهای و استاد دانشگاه پزشکی شیکاگو، میگوید: «عمل تعویض زانو بهترین درمانی است که داریم، اما متأسفانه با دوره نقاهت طولانی و سخت همراه است.»
با این حال، روشهای جایگزین میتوانند به بیماران کمک کنند تا زمان مناسبتری برای انجام جراحی در آینده پیدا کنند. به گفته دکتر «آنتونی جیوفریدا»، متخصص درد و ستون فقرات در فلوریدا، این روشها به نوعی «فرصت خریدن» هستند.
برخی از این روشهای جایگزین، روی اعصابی تمرکز دارند که سیگنال درد را از زانو به مغز میفرستند، و هدفشان خاموش کردن موقت این سیگنالهاست.
البته پزشکان هشدار میدهند که این روشها مشکل اصلی مفصل زانو را بهصورت دائمی حل نمیکنند و هرچند تهاجمی محسوب نمیشوند، اما همچنان خطرات خود را دارند؛ البته خطر آنها کمتر از خطر جراحی تعویض زانو است.
برخی بیماران میپرسند: «اگر درد را حس نکنم، ممکن است زانویم را بیشتر خراب کنم؟»
دکتر «میشل پولیاک-تونیِس»، متخصص مدیریت درد و توانبخشی، پاسخ میدهد: «اگر قرار است چتربازی کنید، شاید! ولی برای زندگی عادی، نه.»
حتی شواهدی وجود دارد که نشان میدهد این روشها ممکن است روند تخریب مکانیکی زانو را آهستهتر کنند، چون باعث افزایش دامنه حرکت و فعالیت بدنی میشوند و این موضوع به حفظ عضلات و رباطهای اطراف زانو کمک میکند.
در آمریکا بیشتر بیمهها برخی از این روشها را پوشش میدهند، ولی بسته به شرکت بیمه و منطقه، ممکن است متفاوت باشد. نکته مهم این است که استفاده از این درمانها مانع از انجام عمل تعویض زانو در آینده نخواهد شد.
جراحی قطع عصب زانو
به گفته دکتر «جاشوا هستدت»، جراح پلاستیک و استاد ارتوپدی در دانشگاه آریزونا: «کنترل عصب و سیگنال درد، آینده درمان دردهای مزمن است. دیگر قرار نیست فقط قطعات فرسوده بدن را تعویض کنیم، بلکه مستقیماً سراغ پیام درد میرویم.»
او در ۵ سال اخیر روی روشی به نام جراحی دنرویشن زانو (قطع اعصاب درد) کار کرده؛ روشی که ۳۰ سال پیش توسط دکتر «لی دِلون» در دانشگاه جانز هاپکینز پایهگذاری شده است.
در این جراحی که حدود ۴۵ دقیقه طول میکشد و به صورت سرپایی انجام میشود، دو برش کوچک یک اینچی در دو طرف زانو ایجاد میشود. سپس با استفاده از دوربین آندوسکوپیک، چهار عصب اصلی که درد را منتقل میکنند شناسایی و بریده میشوند، و به عضلات مجاور متصل میگردند.
نتایج تحقیقات نشان دادهاند که وقتی عصبهای حسی به عضلات حرکتی متصل میشوند، مغز فریب میخورد و تصور میکند که این عصبها حرکتی هستند، و دیگر درد را منتقل نمیکنند.
هربر فقط ۱۶ روز پس از انجام این جراحی، توانست سه روز متوالی گلف بازی کند؛ کاری که پیش از آن برایش غیرممکن بود. خودش میگوید: «زانویم ایدهآل نیست، ولی برای من در این سن و شرایط، کاملاً رضایتبخش است.»
دکتر هستدت از سال ۲۰۲۰ تاکنون این جراحی را روی حدود ۲۰۰ زانو انجام داده و امیدوار است آن را به سایر جراحان در سراسر جهان آموزش دهد.
سوزاندن اعصاب با امواج رادیویی (RFA)
این روش از دهه ۱۹۷۰ برای درمان درد کمر استفاده میشد و از سال ۲۰۰۸ به درمان درد زانو هم گسترش یافت. در این روش، پزشک با کمک اشعه ایکس، اعصاب مسئول درد را پیدا کرده و با امواج رادیویی آنها را از بین میبرد.
این جراحی سرپایی و حدود ۳۰ دقیقه است و نیاز به بیهوشی کامل ندارد. برخلاف دنرویشن، اثر این روش موقتی است چون عصبها بعد از مدتی دوباره رشد میکنند. اما بیماران معمولاً تا ۶ ماه یا یک سال احساس راحتی دارند، البته میتوان عمل را تکرار کرد.
آمبولیزاسیون شریانهای زانو (GAE)
در این روش، پزشک با مسدود کردن رگهای خونی غیرعادی اطراف زانو، جلوی التهاب و درد را میگیرد. با تخریب غضروف زانو، مواد التهابی آزاد میشود و باعث رشد غیرعادی عروق خونی در بافت مفصل میگردد. این عروق، حامل اعصاب درد نیز هستند.
در روش GAE، پزشک رادیولوژیست با کمک تصویربرداری، رگهای غیرعادی را شناسایی و مادهای برای مسدود کردن آنها تزریق میکند.
این روش حدود ۳۵ تا ۴۵ دقیقه طول میکشد و بیماران با بیحسی موضعی تحت درمان قرار میگیرند. نتایج نشان دادهاند که اثرات آن حداقل یک سال و گاهی تا چهار سال دوام دارد.
نگرانیهایی مبنی بر افزایش خطر عفونت پس از این روش برای افرادی که بعداً تصمیم به تعویض زانو میگیرند، در گذشته مطرح بود، اما به گفته دکتر احمد، این نگرانیها در تحقیقات جدید رد شدهاند.
برای تسکین سوختگی از یخ استفاده نکنید
آیا درست است که میتوان برای درمان سوختگیهای سطحی از یخ استفاده کرد؟
پیش از ظهور پزشکی مدرن، مردم برای درمان سوختگی از روشهای خانگی و موادی که در آشپزخانه پیدا میشد، مثل کره، روغن، سفیده تخممرغ و یخ، استفاده میکردند.
یخ هنوز هم به عنوان راهکاری برای تسکین سوختگی بین برخی افراد رایج است، چون به نظر میرسد دو کار مهم انجام میدهد: خنککردن محل سوختگی و متوقفکردن پیشرفت آن، و همچنین تسکین پوست. اما متخصصان میگویند استفاده از یخ میتواند وضعیت را بدتر کند.
به گفته دکتر پیتر گراسمن، مدیر مرکز تخصصی سوختگی گراسمن، تماس مستقیم یخ با پوست ممکن است باعث آسیب ناشی از سرما یا اصطلاحاً «یخزدگی» شود. این تماس میتواند به پوست صدمه بزند و با بیحس کردن آن، فرد متوجه پیشرفت آسیب نشود.
دکتر جرمی گاورمن، جراح سوختگی در بیمارستان عمومی ماساچوست و بیمارستان کودکان شراینرز در بوستون، هشدار میدهد که استفاده از یخ میتواند حتی سوختگیهای درجه دو را به درجه سه تبدیل کند. او همچنین تأکید میکند که دیگر درمانهای خانگی مانند استفاده از کره، نه تنها مؤثر نیستند، بلکه به دلیل غیربهداشتی بودن، میتوانند باعث عفونت شوند.
درمان مناسب بسته به نوع سوختگی متفاوت است.
در بین بزرگسالان در ایالات متحده، بیشتر سوختگیها حرارتی هستند؛ یعنی بر اثر تماس با آتش، بخار یا اشیای داغ ایجاد میشوند. طبق آمار انجمن سوختگی آمریکا، ۴۲ درصد این سوختگیها ناشی از آتش یا شعله، ۳۲ درصد ناشی از مایعات یا بخار داغ، و ۱۱ درصد ناشی از تماس مستقیم با گرما هستند. سوختگیهای ناشی از مواد شیمیایی خورنده و برق نیز بهترتیب حدود ۴ و ۳ درصد را تشکیل میدهند.
سوختگیهای سطحی مانند سوختگیهای درجه یک یا خفیفتر از نوع درجه دو را میتوان در خانه درمان کرد، ولی سوختگیهای شدیدتر باید حتماً توسط پزشک بررسی و درمان شوند.
نحوه تشخیص شدت سوختگی:
سوختگی درجه یک: فقط لایه سطحی پوست (اپیدرم) آسیب میبیند؛ در این سوختگی معمولاً پوست قرمز و خشک می شود و با درد و کمی ورم همراه است؛ مثل آفتابسوختگی.
سوختگی درجه دو: لایه زیری پوست (درم) هم آسیب میبیند و معمولاً با تاولهای دردناک همراه است. اگر علائم عفونت دیده شود یا اگر تاولها بزرگتر از دو و نیم سانتیمتر باشند و در مناطقی مانند دست، پا، اندام تناسلی یا صورت ایجاد شوند، باید حتماً توسط پزشک معاینه گردند.
سوختگی درجه سه و چهار: پوست ممکن است سفید یا سیاه شود و سوختگی به لایههای عمیقتر مثل چربی و عضله یا حتی استخوان برسد. این نوع معمولاً نیاز به درمان فوری پزشکی دارد و ممکن است ناشی از گرمای شدید، مواد شیمیایی یا برق باشد.
نکاتی که باید در مراقبت خانگی از سوختگی رعایت کنید:
محل سوختگی را خنک کنید: بلافاصله پس از سوختگی، پوست را چند دقیقه زیر آب خنک (نه یخ) نگه دارید. این کار باعث کاهش حرارت و التهاب میشود. اگر سوختگی در ناحیهای مثل صورت است که نمیتوان آن را زیر آب گرفت، از یک دستمال خنک و مرطوب استفاده کنید.
زخم را تمیز نگه دارید: شستوشو با آب و صابون کمک میکند باکتریها کاهش یابند و خطر عفونت کم شود.
پوست را مرطوب نگه دارید: اگر سوختگی درجه یک است و زخمی باز ندارد، از مرطوبکنندههای طبیعی مثل آلوئهورا استفاده کنید.
اگر سوختگی درجه دو است و تاول دارد، از پمادهای آنتیبیوتیک بدون نسخه استفاده کرده و محل را با پانسمان تمیز بپوشانید.
نتیجهگیری:
استفاده از یخ برای درمان سوختگی نهتنها مفید نیست، بلکه ممکن است آسیب را شدیدتر کند. بهترین کار این است که بلافاصله محل سوختگی را با آب خنک بشویید، آن را تمیز نگه دارید، از مرطوبکننده یا پماد آنتیبیوتیک استفاده کنید و سپس با بانداژ تمیز بپوشانید.
با ذهن منفی باف خود چه کنیم؟
فرض کنید همکار شما با یک جعبه شیرینی خوشحالتان کرده، اما همان روز یکی از اعضای تیم از گزارشتان ایراد گرفته است. احتمال زیادی دارد که در پایان روز، ذهنتان بیشتر درگیر انتقاد باشد تا لطفی که در حقتان شده است.
این واکنش ناشی از پدیدهای ذهنی به نام «سوگیری منفی» است. این یعنی رویدادهای منفی -اگر از نظر شدت با رویدادهای مثبت برابری کند- تأثیر عاطفی و ذهنی بیشتری بر ما میگذارد.
دکتر کاترین نوریس، استاد روانشناسی و علوم اعصاب در کالج سوارثمور، میگوید: « اتفاقات بد قویتر از اتفاقات خوب است. ما به چیزهایی که ممکن است به ما آسیب بزند، واکنش قویتری نشان میدهیم تا به چیزهایی که به ما سود میرساند.»
سوگیری منفی در اصل یک ابزار محافظتی ذهن برای حفظ بقاست، اما وقتی از کنترل خارج شود، میتواند سبب اضطراب، افسردگی و استرس مزمن گردد. با این حال، کارشناسان معتقدند میتوان این ویژگی ذهن را مدیریت کرد و حتی از آن بهره برد.
سوگیری منفی؛ میراثی از دوران بقا
پژوهشگران بر این باورند که این گرایش ذهنی در روند تکامل انسان شکل گرفته است. نوریس میگوید: «بقا همیشه اولویت اصلی هر فرد است.» برای مثال، اگر در حال قدم زدن برای آوردن آب هستید و ناگهان ببری را ببینید، طبیعی است که به ببر توجه کنید نه غروب زیبای آفتاب.
امروز دیگر با ببر روبهرو نمیشویم، اما با تهدیدهایی مواجهیم که از نظر روانی سنگیناند؛ مثل از دست دادن شغل یا عدم دسترسی به خدمات درمانی. این مشکلات در حد همان «ببرهای مدرن» هستند که توجه فوری ما را میطلبند.
مغز ما به محرکهای منفی واکنش شدیدتری نشان میدهد
پژوهشهای تصویربرداری مغزی (fMRI) نشان دادهاست که مغز ما نسبت به تصاویر و تجربیات منفی واکنش شدیدتری دارد. نوریس میگوید: «حتی وقتی یک تصویر منفی بارها دیده میشود، مغز همچنان به آن واکنش نشان میدهد و بیتفاوت نمیشود.» این حساسیت میتواند تا ماهها یا حتی یک سال ادامه داشته باشد.
همه افراد به یک اندازه دچار سوگیری منفی نیستند
شدت سوگیری منفی از فردی به فرد دیگر متفاوت است. بهطور میانگین، زنان نسبت به مردان واکنش منفی شدیدتری به تصاویر ناخوشایند دارند، در حالیکه مردان معمولاً کمتر دچار این سوگیری هستند، شاید به این دلیل که در گذشتههای دور نقش شکارچی یا محافظ را داشتهاند و لازم بوده بیشتر ریسک کنند.
گاهی سوگیری منفی مفید است
اگرچه این ویژگی معمولاً بد جلوه داده میشود، اما گاهی میتواند سازنده باشد. به گفته دکتر اما مکآدام، رواندرمانگر، تمرکز بر احساسات منفی میتواند ما را به حل مسئله وادار کند. با این حال، اگر شدت این سوگیری زیاد شود، ممکن است فرد را وارد چرخهی اضطراب شدید نماید.
چگونه با سوگیری منفی مقابله کنیم؟
دکتر آلیسون لِجروود، استاد روانشناسی دانشگاه کالیفرنیا، میگوید: «ذهن انسان راحتتر از مثبتگرایی به سمت منفینگری میرود. وقتی فکری منفی در ذهن شکل بگیرد، تغییر آن دشوار میشود.» دانستن اینکه سوگیری منفی وجود دارد، کافی نیست. باید یاد بگیریم که از آن در مسیر مثبت استفاده کنیم.
راهکارهایی برای کاهش سوگیری منفی:
۱. توجه آگاهانه به نکات مثبت
مکآدام میگوید افراد اغلب با عباراتی مثل «همهچیز افتضاح است» یا «ازدواجم کاملاً شکست خورده است» در افکار منفی غرق میشوند. او توصیه میکند آگاهانه توجهمان را به چیزهای مثبت معطوف کنیم. مثلاً اگر از اینکه همسرتان زبالهها را بیرون نبرده ناراحت هستید، به خود یادآوری کنید که همین دیروز لباسها را شسته بود.
۲. تمرین قدردانی روزانه
هر روز زمانی را به نوشتن چند موردی که بابت آنها شکرگزار هستید اختصاص دهید. به گفته لِجروود، این کار مثل تمرین دادن مغز برای عادت به مثبتاندیشی است. در ابتدا ممکن است سخت باشد، اما با تکرار، راحتتر و خودکار میشود و میتواند حال روحی را بهطور چشمگیری بهبود بخشد.
۳. استفاده از جنبههای منفی برای ترک عادتهای بد
برای ترک عاداتی مثل سیگار یا خوردن زیاد قند، تمرکز روی پیامدهای منفی آنها مؤثر است. نوریس میگوید: «وقتی یادآور میشوید که سیگار اعتیادآور است، بوی بدی دارد و سرطانزاست، احتمال بیشتری دارد که رفتارتان را تغییر دهید.»
۴. ارتباط با دیگران بهصورت سازنده
لِجروود میگوید وقتی غرق در افکار منفی هستیم، خیلی خودمحور میشویم. اما کمک به دیگران میتواند این چرخه را بشکند و احساس بهتری به ما بدهد. حتی میتوان از احساسات منفی مثل خشم برای ایجاد تغییر اجتماعی مثبت بهره گرفت. بهجای غرق شدن در آن، از خود بپرسید: «چه کس دیگری این مشکل را دارد؟ چطور میتوانم با او ارتباط بگیرم؟»
گام کوچکی که می توانیم برای مقابله با تغییرات اقلیمی برداریم
ملیسا والیانت، تقریباً هر جا که برای غذا خوردن میرود، یک دست قاشق و چنگال به همراه دارد. هدف او ساده است: حذف قاشق و چنگالهای پلاستیکی یکبارمصرف که در ایجاد بحران آلودگی پلاستیک و تغییرات اقلیمی نقش دارند.
پلاستیک از مواد شیمیاییای ساخته میشود که از سوختهای فسیلی به دست میآیند. سوزاندن این سوختها باعث تولید گازهای گلخانهای مانند دیاکسید کربن و متان و تشدید گرمایش زمین میشود. وسایل یکبارمصرف، از نوعی پلاستیک سخت به نام پلیاستایرن ساخته میشوند که از نفت بدست می آید.
والیانت، مدیر ارتباطات پروژهای به نام «فراتر از پلاستیک» (Beyond Plastics) میگوید: «پلاستیک در حال گرمتر کردن زمین است. تولید پلاستیک بهتنهایی چهار برابر بیشتر از صنعت هوایی باعث گرمایش زمین میشود.»
او میافزاید علاوه بر تأثیر اقلیمی، فرآیند تولید پلاستیک -از حفاری و شکست هیدرولیکی گرفته تا انتشار مواد سمی از کارخانهها- باعث آلودگی هوا و آب میشود.
پلاستیکها معمولاً در مناطق کمدرآمد تولید یا دفع میشوند؛ همین امر موجب نابرابریهای زیستمحیطی شده و در برخی مناطق، نرخ ابتلا به سرطان را بالا بردهاست.
دکتر جیلیان گلدفارب، استاد مهندسی شیمی در دانشگاه کرنل، میگوید: «تصفیهٔ نفت خام برای تولید پلاستیک نیاز به انرژی زیادی دارد. برای مثال، هر پالایشگاه برای هر بشکه نفتی که پردازش میکند، حدود ۱.۵ بشکه آب مصرف میکند».
برخی گزارشها تخمین میزنند که فقط در ایالات متحده سالانه ۳۶ تا ۴۰ میلیارد قاشق و چنگال پلاستیکی مصرف میشود؛ یعنی بیش از ۱۰۰ میلیون عدد در روز!
ممکن است فکر کنید بازیافت این قاشق و چنگالها راهحل خوبی است، اما بر اساس گزارش برنامه محیط زیست سازمان ملل، تا سال ۲۰۱۸ تنها ۹ درصد از کل پلاستیک تولیدشده در دنیا بازیافت شده است. این یعنی بیشتر پلاستیکها یا به زبالهدانها میروند، یا سوزانده شده و یا رها میشوند.
گلدفارب میگوید: «چنگالی که امروز با آن ناهار خوردهاید، ممکن است تا ۵۰۰ سال دیگر در یک زبالهدان جا خوش کرده باشد.» این وسایل وقتی در زبالهدانها فشرده میشوند و با باکتریها و مواد شیمیایی ترکیب میشوند، خرد میشوند و ذرات ریز پلاستیک (میکروپلاستیک) آزاد میکنند که ممکن است به منابع آب زیرزمینی نشت کنند.
سوزاندن پلاستیک نیز گازهایی مانند دیاکسید کربن تولید میکند و اگر دستگاههای سوزاندن بهدرستی کار نکند، ممکن است مواد سمیتری مثل منوکسید کربن یا ذرات معلق وارد هوا شود. با این حال، آژانس حفاظت محیط زیست آمریکا میگوید که سوزاندن نسبت به دفن کردن، آلودگی کمتری دارد.
والیانت میگوید: «راهحل اصلی، مدیریت زباله نیست بلکه باید از ابتدا جلوی تولید بیرویهٔ پلاستیک گرفته شود.»
چه گزینههایی دارید؟
میتوانید به جای پلاستیک از قاشق و چنگالهای بامبویی، فلزی یا حتی کمپوستپذیر استفاده کنید. تولید این گزینهها به طور معمول انرژی و آب کمتری مصرف میکند و آلودگی کمتری دارد. مثلاً تولید حدود نیم کیلوگرم چنگال بامبویی، حدود ۰.۴۶ کیلووات ساعت انرژی نیاز دارد، در حالی که همین مقدار چنگال پلاستیکی ۱۱ کیلووات ساعت انرژی مصرف میکند.
(البته تولید قاشق و چنگال فلزی ممکن است به آب بیشتری نیاز داشته باشد، اما دوام آن بسیار بالاست.)
اگر هر چنگال پلاستیکی حدود ۵ گرم وزن داشته باشد، پرهیز از استفادهٔ روزانه از این وسایل میتواند از ورود حدود ۲۰۰ هزار تُن پلاستیک به زبالهدانها جلوگیری کند؛ وزنی معادل ۸۸۹ مجسمهٔ آزادی!
از نظر مصرف برق نیز، استفاده از فلز به جای پلاستیک، میتواند انرژیای را ذخیره کند که برای شارژ روزانهٔ آیفون شما به مدت ۵ سال کافی باشد.
البته گلدفارب تأکید میکند که اقدام یک فرد بهتنهایی مشکل جهانی پلاستیک را حل نمیکند، اما همین رفتارهای کوچک وقتی بهصورت جمعی انجام شود، میتواند به تغییری واقعی بینجامد.
او میگوید: «در سراسر کشور، ایالتها و شهرها به طور فزایندهای در حال ممنوع کردن استفاده از پلاستیکهای یکبارمصرف هستند؛ این اقدامات جمعی میتواند تأثیرات قابلتوجهی داشته باشد.»
کاهش استفاده از پلاستیک فقط به نفع زمین نیست، بلکه به سلامت خود شما نیز کمک می کند. بر اساس پژوهشهای اخیر، ذرات میکروپلاستیک در خون، ریه، جفت، مغز و حتی بیضهٔ انسان یافت شدهاست.
والیانت هشدار میدهد: «این موضوع نگرانکننده است، چون خیلی از این مواد شیمیایی با بیماریهایی مثل سرطان، اختلالات هورمونی، دیابت و مشکلات باروری در ارتباطاند.» برای همین است که باید میزان تماس خود را با این مواد کاهش دهیم.
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما