تحریم‌های آمریکا و فاجعه انسانی افغانستان

مردم افغانستان از گرسنگی در حال مرگند. بحران خشکسالی، فروپاشی اقتصادی و تعلیق کمک‌های خارجی همگی دست به دست هم داده تا به یک فاجعه انسانی منجر شود. با فرا رسیدن فصل زمستان تخمین زده می‌شود که 22 میلیون نفر در معرض گرسنگی قرار بگیرند.

گرچه طالبان نشان داده که در جنگ بهتر از اداره یک دولت مدرن و بوروکراتیک عمل می‌کند، اما نمی‌توان همه تقصیرها را گردن این گروه انداخت. حقیقت این است که آمریکا و متحدانش در سال‌های پس از 2001 با کمک‌هایی که به افغانستان کردند، باعث شدند این کشور به وابسته‌ترین کشور جهان بدل شود. پس از خروج آمریکا تقریبا تمام این کمک‌ها قطع شده و تحریم‌ها نیز معاملات مالی با افغانستان را محدود کرده است.

آنگونه که گزارش اخیر گروه بین‌المللی بحران نشان می‌دهد «تصمیم کشورهای خارجی برای قطع کمک‌های اضطراری به افغانستان، مهمترین عامل در وخیم شدن وضعیت افغانها بوده است». در این گزارش به نقل از یکی از کارشناسان سازمان ملل آمده است، لغو ناگهانی کمک‌ها بزرگترین شوکی است که یک اقتصاد مدرن تاکنون با آن مواجه شده است؛ زیرا باعث شد که 43% از تولید ناخالص داخلی افغانستان یک شبه ناپدید شود.

از اواخر دهه 1990 طالبان تحت تحریم‌های آمریکا و سازمان ملل بوده است. آمریکا فعالانه ناقضان تحریم‌ها را مجازات می‌کند. این تحریم‌ها طالبان را از داشتن مبادلات مالی محروم کرده و هرگونه معامله‌ای را که با طالبان مرتبط باشد، جرم‌انگاری کرده است. اما تسلط طالبان بر افغانستان باعث شده که این تحریم‌ها بر کل کشور اعمال شود.

رژیم تحریم‌ها آنقدر سخت‌گیرانه است که بسیاری از سازمان‌های غیردولتی از ترس مجازات، از قانون تحریم‌ها پیروی می‌کنند. در مورد کمک‌های بشردوستانه نیز در حال حاضر بیمارستان‌ها و سیستم‌های بهداشتی همگی توسط طالبان اداره می‌شوند و طالبان هم که واجد شرایط دریافت کمک نیستند.

با توجه به اینکه استفاده از سازوکار تحریم برای آمریکا هزینه‌ای ندارد، به ابزار مورد علاقه این کشور در سیاست خارجی تبدیل شده است. اما تحقیقات مختلف نشان داده که به‌ندرت می‌توان با استفاده از تحریم به هدف رسید. رابرت پاپ محقق دانشگاه شیکاگو 115 مورد تحریم را از سال 1914 تا 1990 مورد مطالعه قرار داده و به این نتیجه رسیده است که تنها در 5% موارد، تحریم‌ها منجر به تغییرات مورد نظر شده است.

در مورد طالبان علائم اولیه نشان می‌دهد که تحریم‌ها اثر مطلوب را نداشته و به جای وادار کردن طالبان به تعدیل رفتار و اقدامات خود، باعث شده است که انها بی‌رحم تر شده و تلاش کنند تا به هر طریقی که شده بر درآمد خود بیافزایند. چنانکه گزارش‌‌ها از داخل افغانستان نشان می‌دهد که طالبان شروع به تصرف اموال و توزیع آن بین پیروان خود کرده‌اند.

اگر کمکی از سوی جامعه بین‌الملل به افغانستان صورت نگیرد، جناح‌های رادیکال‌تر این گروه می‌توانند استدلال کنند که تعامل با جامعه بین‌الملل هیچ سودی برای مردم نداشته است. ضمن اینکه طالبان می‌توانند آمریکا را متهم به ایجاد بحران اقتصادی کرده و حمایت بیشتری را در داخل برای خود جلب کنند. نظرسنجی‌ها نشان می‌دهد که غیرنظامیان افغان عوامل خارجی را بیش از طالبان مقصر شرایط موجود و رنج‌های خود می‌دانند و تحریم‌ها نیز به این احساسات دامن زده است.

در خارج از افغانستان هم عواقب تحریم‌ها محسوس است. در چند ماه گذشته مهاجرت به اروپا به شدت افزایش یافته و کاسبی قاچاقچیان انسان دو برابر شده است. با بدتر شدن شرایط، احتمال اینکه تعداد مهاجران نیز افزایش یابد بیشتر است.

نکته دیگر اینکه در صورت فروپاشی کامل دولت، این احتمال وجود دارد که افغانستان به بستری برای توسعه تروریسم بین‌الملل تبدیل شود. در حال حاضر طالبان با داعش خراسان می‌جنگد.

پیامد دیگر تحریم‌ها این است که طالبان چاره‌ای در تولید روز افزون تریاک نبیند؛ لذا چشم خود را به روی این امر ببندد و تولید جهانی مواد مخدر افزایش یابد.

در چنین شرایطی چه باید کرد؟ یکی از گزینه‌ها می‌تواند همکاری محدود اتحادیه اروپا با رژیم طالبان برای اهداف بشردوستانه باشد. همچنین می‌توان از رویکرد روسیه پیروی کرد که علیرغم به رسمیت نشناختن حکومت طالبان، به کمک‌های خود ادامه می‌دهد.

واشنگتن باید سیاست‌هایی را دنبال کند که بدون قدرت بخشیدن به طالبان، از درد و رنج مردم افغانستان بکاهد. در حال حاضر تحریم‌هایی که علیه طالبان اعمال شده دامنگیر تمام کشور شده است؛ این تحریم‌ها را باید به نحوی وضع کرد که تنها به اعضای طالبان محدود شود و به بوروکرات‌هایی که پس از تسلط طالبان بر قدرت در پست‌های خود ابقا شده‌اند، تسری پیدا نکند.

رژیم کنونی تحریم‌ها تنها اجازه ارسال پول به افغانستان برای کمک‌های بشردوستانه حیاتی را می‌دهد و خدمات اولیه مانند مراقبت‌های بهداشتی، آموزش، برق و آب از شمول این کمک‌های حیاتی خارج است. باید اجازه کمک‌های گسترده‌تر به افغانستان داده شود و بانک جهانی صندوق امانت بازسازی افغانستان را که با 1.5 میلیارد دلار پول مسدود شده، بازگشایی کند.

یافتن راهی که بتوان از مردم افغانستان حمایت کرد اما باعث قدرت بخشیدن به طالبان نشود سخت است؛ اما اتخاذ استراتژی‌ای که باعث گرسنگی جمعی، فروپاشی دولت و مهاجرت انبوه شود هم مناسب و بادوام نیست.

*منبع: responsiblestatecraft

مترجم: فاطمه رادمهر