در علم روانشناسی، گوش فرا دادن به سخن دیگران به عنوان یکی از راههای ارتباطی حائز اهمیت بسیاری است چرا که مقدمه تفاهم و رسیدن به درک همدلانه می باشد.
گفت و گوی سازنده به انسان کمک می کند تا از بسیاری ناهنجاری های روانی رهیده، به راهکارهایی سازنده برای مشکلات خود دست یابد و موانع رسیدن به موفقیت را از پیش رو بردارد. همچنین در جوامعی که فرهنگ گفت و گو در روابط بین والدین و فرزندان، همسران، همسایگان و دوستان حاکم است، روابط عاطفی علی رغم اختلاف عقیده از استحکام بیشتری برخوردار است.
از نتایج گوش سپردن به دیگران می توان به درک نگرش و اندیشه گوینده، افزایش دانش و آگاهی، تنظیم رفتار و عادات و نهایتا کشف حقایق و واقعیات زندگی اشاره کرد.
یکی از ویژگی های مردم در کشورهای جهان سوم از جمله کشورهای خاورمیانه آن است که خوب شنیدن را نیاموخته اند و ارزش و اهمیتی برای آن قائل نیستند. صفت خود بزرگ بینی در آنان ریشه دوانده و موجب شده که خود را در امور فکری و فرهنگی و...خودکفا دیده، بی نیاز از همیاری و هم اندیشی دیگران انگارند.
برای نمونه گاه دیده شده است که فردی حضور در یک نشست و گوش فرا دادن به سخن دیگران را نشان از نیازمندی و نقصان علم خود دانسته، از این کار ابا می ورزد و در صورت حضور، مطالب طرح شده را تکراری و غیر مفید ارزیابی می کند.
اما ضعف فرهنگ شنیداری تنها به خصیصه خود بزرگ بینی باز نمی گردد، بلکه عوامل دیگری نیز به این امر دامن زده است که عبارتند از:
1. ناشکیبایی و شتاب در امور مختلف: گوش سپردن به دیگران نیازمند آرامش روح و جسم است؛ حال آنکه برداشت های عجولانه، نتیجه گیری های شتابزده و قضاوت های نادرست در کشور ما به امری معمول بدل شده است.
2. خستگی و ناتوانی جسم که محصول شرایط نابسامان اقتصادی و تنش ها و فشارهای محیط اجتماعی است؛ درحالیکه بسیاری از مردم در کشورهای جهان سوم به سختی بار سنگین تأمین نیازهای اولیه خود و خانواده شان را به دوش می کشند، کوتاهی دولت ها در رتق و فتق نیازهای عمومی جامعه همچون آب آشامیدنی، برق و وسایل نقلیه عمومی، وظیفه تأمین این دسته از ملزومات زندگی را نیز به مردم تحمیل نموده و مسئولیت آنان را دوچندان کرده است. بی شک در چنین شرایطی نمی توان انتظار داشت که مردم پای سخن دیگران نشینند و مهارت خوب شنیدن را بیاموزند.
3. پیش داوری: این خصیصه سبب می شود که فرد برای گوینده هیچ ارزش و اعتباری قائل نشده، بینش و تفکر او را شایسته توجه و دقت نظر نداند. پس قضاوت های منفی، همچون پیام هشداری او را از هرگونه تأمل و اندیشه ای درباره سخنان گوینده باز می دارد؛ غافل از انکه چه بسا این سخنان نشأت گرفته از افکاری مترقی و صحیح باشد که شنیدن و ترتیب اثر دادن بدان گره ای از مشکلات مردم گشوده، نیاز جامعه را برطرف می نماید.
بسیاری از نصوص دینی از جمله آیات و روایات معصومین علیهم السلام برای یافتن حقیقت و کشف واقعیت، فرد را به گوش سپردن به سخن و اندیشه دیگران فرا می خوانند و از زیاده گویی و شتابزدگی در قضاوت باز میدارند. این دو دستور از مبانی ترویج و نهادینه سازی فرهنگ خوب شنیدن است و به همین جهت در حدیث نبوی آمده است: «سکوت، طلاست و سخن، نقره»؛ امیرمؤمنان علی علیه السلام نیز چنین می فرمایند: « الصُمتُ روضة الفكر؛ سکوت بوستان و جایگاه فکر و اندیشه است» و در غررالحکم نقل شده است که: « الصمت آيةُ النبل و ثمرة العقل؛ خاموشی نشانه هوشمندی و نتيجه عقل و خرد است».
مقدمه درک و دریافت حقیقت ان است که در مقابل طرح افکار و اندیشه های دیگری سکوت اختیار نموده، گوش جان بسپاریم و بدین ترتیب زمینه یک گفت و گوی سازنده را فراهم ساخته، محیطی ایجاد کنیم که در ان هرکس با هر سلیقه و گرایشی سخن گوید. پس آنچه را صحیح یافتیم بدور از هرگونه تعصب پذیرا باشیم و بدانیم که در چنین محیطی است که تحلیل ها از عمق و پختگی برخوردار می گردد و افق های جدید پیش روی انسان گشوده می شود.
کوتاه سخن آنکه خداوند در آیه «الَّذِينَ يَسْتَمِعُونَ الْقَوْلَ فَيَتَّبِعُونَ أَحْسَنَهُ أُولَئِكَ الَّذِينَ هَدَاهُمُ اللَّهُ وَأُولَئِكَ هُمْ أُولُو الْأَلْبَابِ؛ به سخن گوش فرامى دهند و بهترين آن را پيروى مى كنند اينانند كه خدايشان راه نموده و اينانند همان خردمندان» مردم را به گوش سپردن به دیگران تشویق و توصیه نموده، صاحبان عقل و خرد را افرادی می داند که از شنیدن هیچ سخنی فروگذار نمی کنند و آن را که شایسته یافته، به حقیقت نزدیک تر ببینند پذیرا می شوند. پس از این طریق معرفت و اگاهی اجتماعی، سیاسی و اقتصادی خود را ارتقا می بخشند و به سعادت دینا و اخرت دست می یابند.
نویسنده: محمد علی جواد تقی
مترجم: محمد منوری
ویراستار: فاطمه موسوی
نظر شما