نرم افزارها که انقلابی در عرصه فناوری و تکنولوژی ایجاد کرده‌اند، تنها در تلفنهای همراه مورد استفاده قرار نمی گیرند، بلکه می توان این برنامه ها را برای حفظ یکی از مهم‌ترین منابع طبیعی یعنی جنگل ها بکار گرفت.
اما نرم افزارهایی که در حفاظت از جنگلها مؤثر هستند، کدامند؟ برای یافتن پاسخ این سؤال، لازم است نگاهی دقیق به وضعیت عمومی جنگلها و تأثیر آن بر جنبه های مختلف زندگی انداخت، همچنین باید روش‌های مؤثر در بهره‌گیری از جنگلها را مورد بررسی قرار داد.
امروزه عوامل مختلفی در جهان باعث شده است که تراکم جنگلها در مناطق گوناگون کاهش یافته و این عنصر حیاتی رو به نابودی رود. عواملی همچون اتش‌سوزی، گسترش زمین‌های کشاورزی، توسعه راهها و ساختمانها و بهره برداری گسترده از چوب به عنوان سوخت و ... باعث شده که از مساحت جنگلها به طور چشمگیری کاسته شود. همچنین فعالیت‌ها و پروژه‌های اقتصادی گرچه از یک طرف به بهبود زندگی مردم منجر شده و به افزایش رفاه و خدمات اجتماعی انجامیده است، اما از طرف دیگر با از بین بردن محیط زیست و جنگلها تأثیر منفی غیر قابل جبرانی بر زندگی آنان گذاشته است، زیرا جنگلها علاوه بر اینکه منبعی برای درآمد و اشتغال‌زایی به شمار می روند، در جذب کربن، تصفیه آب و هوا و حاصلخیزی خاک تأثیر بسزایی دارند.
بانک جهانی برای حفاظت از جنگل ها، تمام سازمان های تجاری و تولیدی را تحت نظارت گسترده قرار داده است. بدین ترتیب بنگاه های اقتصادی نمی توانند در رقابت بر سر سودآوری بیشتر، محیط زیست را فدای منافع خود کنند و موظفند که در تولید محصولات مختلف، سلامت آب و هوا، رشد و شکوفایی جنگلها و محیط زیست را مد نظر قرار دهند. جالب آنکه بانک جهانی برای انجام این وظیفه خود از نرم افزارها بهره می برد؛ چنانکه تحقیقات نشان می دهد این مؤسسه بین سال های 2010م تا 2016م برای انجام برنامه های خود در حفظ و حراست از جنگل ها، از نرم افزار ها استفاده کرده است. اما دلیل ورود بانک جهانی به مقوله حفاظت از جنگل ها این است که این نعمت الهی، پشتیبان مالی خوبی برای فقرا محسوب می شود و به کاهش فقر و تهی دستی در جهان کمک شایان توجهی می کند. طبق آمار جهانی، درآمد حاصل از جنگلها، از هر یازده نفر، یک نفر را از فقر و گرسنگی شدید نجات می‌دهد. علاوه بر این بین 300 الی 350 میلیون نفر در جهان در نزدیکی جنگلها زندگی نموده و از آن ارتزاق می کنند. از طرف دیگر صدها میلیون نفر در جهان برای تهیه غذا و مصالح ساختمانی و انرژی بیشترین تکیه را بر جنگلها دارند.
یکی از عوامل اساسی برای به‌کارگیری نرم‌افزارها در راستای حفظ منافع جنگلها، مشارکت مختلف برای رصد منافع متبادل است. همچنین نوآوری‌هایی که می‌توان به‌طور گسترده از آن استفاده کرد جزو این عوامل به‌شمار می‌آید. بنابراین بانک جهانی می‌تواند با تکیه بر تجربیات خوبی که بدست آورده است، به گسترش جنگلها، صنایع استخراجی، مواد زیر بنایی، مدیریت انرژی، کشاورزی و مدیریت خسارت‌های ناشی از بلایای طبیعی کمک کند، که این کار مانند عامل قبل از اهمیت فراوانی برخوردار است.
یکی از نمونه های فعالیت بانک جهانی در حوزه حفاظت از محیط زیست و جنگل ها، اجرای یک پروژه با هزینه ای بالغ بر 47 میلیون دلار در موزامبیک (کشوری در جنوب آفریقا) است. این کشور سالیانه 140 هزار هکتار از جنگل‌های خود را از دست می‌دهد. به نتیجه رساندن این پروژه، به بهبود کسب و اشتغال هزاران نفر (که بنگاه های اقتصادی خرد و متوسط دارند) کمک خواهد کرد. این پروژه سبب رونق بخشیدن به فعالیت هایی می شود که مستقیم و غیر مستقیم با جنگل مرتبط است که از آنجمله می توان به صنعت تولید چوب، سوخت هیزم و فرآورده های کشاورزی اشاره کرد. اجرای این پروژه همچنین از نابودی جنگلها جلوگیری نموده و موجب کاهش گازهای گلخانه‌ای می شود که این امر خود به کاهش درجه حرارت زمین خواهد انجامید. هم‌اکنون بخش جنگلداری 3% از تولیدات محلی این کشور را در اختیار دارد. این آمار در سال 2011م منتشر شده و نشان می‌دهد که 22 هزار نفر به‌طور مستقیم در این زمینه مشغول به‌کار هستند و زمینه افزایش این فعالیت‌ها در کشور وجود دارد.
نمونه دیگر از اقدامات بانک جهانی، کاری است که در کشور جمهوری مولداوی انجام داده است. اکثر مردم محلی مولداوی فقیر هستند و از راه کشاورزی کسب درآمد می‌کنند، اما توانایی رقابت با سایر کشورها را در صادرات مواد غذایی و فرآورده‌های کشاورزی ندارند. در راستای افزایش قدرت رقابت در زمینه فرآورده‌های کشاورزی، این کشور به افزایش مدیریت پایدار زمین روی آورده است. راهکارهای اتخاذ شده در افزایش مدیریت پایدار عبارتنداز: ایجاد کمربند حفاظت (منطقه محافظت شده) برای جنگلها و جلوگیری از رانش و از بین رفتن خاک؛ این کار به کاهش میزان دی اکسید کربن کمک کرده و موجب افزایش محصولات کشاورزی می‌شود.
برای استفاده و بهره‌برداری مناسب از جنگلها باید آگاهی و دانش خود را در زمینه بلایای طبیعی که جنگلها را تهدید می‌کنند افزایش دهیم. به‌طور مثال: درختان حرا نه تنها همچون دیوار محافظی، از جنگلها در مقابل طوفان و سیلاب و از بین رفتن سواحل پاسداری می کنند، بلکه به‌عنوان پناهگاهی ایمن برای حیوانات خشکی به حساب می‌آیند و می‌توانند به صید بیشتر و بهتر ماهی‌ها و رونق گردشگری و کارآفرینی منطقه منجر شوند. در کشور جامائیکا (یکی از پرمخاطره‌ترین کشورهای جهان در زمینه بلایای طبیعی) بودجه‌ای معادل 30 میلیون دلار برای انجام پروژه ای اختصاص داده شده که به دولت کمک می‌کند این کشور را در مقابل بلایای طبیعی ایمن‌تر و استوارتر سازد.کمک صندوق جهانی مبارزه با بلایای طبیعی و بهبود آثار مخرب آنها به این کشور نیز باعث شده است که این پروژه به 300 هزار جامائیکایی از راه مقابله با تغییرات آب و هوایی خدمت‌رسانی کند.
در هر صورت تغییراتی که در جنگلها صورت می‌گیرد می‌تواند آثار مخرب دراز مدتی داشته باشد که بعدها بر ساکنین محلی و رفاه آنان تأثیرگذار بوده و به تغییرات آب و هوایی دیگر نقاط زمین نیز منجر شود.
چالش‌های توسعه، در جهانی که روز به روز پیچیده‌تر و وابسته‌تر و درهم تنیده‌تر می‌شود ایجاب می‌کند که در زمینه‌هایی از جمله حفاظت از جنگلها کار بیشتری صورت گیرد. روز جهانی جنگلها وقت مناسبی است تا به این مسئله پی ببریم که حفظ و صیانت از جنگلها می‌تواند عامل مهمی در تحقق اهداف توسعه پایدار به‌شمار آید.
مترجم: محمد منوری
نظر شما