پیشتازی و شجاعت آغازیدن

خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرمایند: «وَالسَّابِقُونَ السَّابِقُونَ*أُوْلَئِك الْمُقَرَّبُونَ؛ و سبقت‌گیرندگان مقدمند، آنانند همان مقربان درگاه الهی»

چراکه این سبقت و پیشتازی، موفقیت را به زیباترین شکل نمایش می‌دهد. همه انسان ها دوست دارند که در تحقق منافع مادی، نوآوری‌های علمی و کسب صفات زیبا و فضائل اخلاقی پیشتاز باشند. اما این میل باطنی، نمود بیرونی نمی یابد مگر آنکه برخی شرایط محقق شود که تحقق آن نیز منوط به تلاش مضاعف، از خودگذشتگی و روبرو شدن با مشکلات و سختی هااست.

از‌این‌رو می بینیم که انسان های کوشا و خستگی ناپذیر توانسته اند در نوآوری‌ و ابتکار گوی سبقت را از دیگران بربایند و در میان ضعف، ناامیدی و ناتوانی سایرین، قله های رشد و موفقیت را در زمینه‌های مختلفی همچون دانش، تجارت، سیاست و... یکی پس از دیگری فتح کنند.

 

هدف ـ انگیزه‌ ـ نتیجه

اصولا کسانی در مسابقه زندگی موفق و پیروز می شوند که جهان بینی وسیعی دارند و اهداف بزرگی را در سر می پرورند؛ کسانی که با سعی و کوشش بسیار جایگاه خود را برتری می بخشند و با اکتشافات خود افق های جدیدی را در مقابل بشریت می گشایند، نام خود را در تاریخ به عنوان اسوه هایی برجسته در نوآوری، ابتکار و اکتشاف‌های علمی ثبت می کنند و این امکان را در اختیار مردم قرار می دهند تا بدون تحمل هیچ سختی و زحمتی از هر گونه خدمات رفاهی در زندگی خویش بهره برند. امرزوه نسل جدید از حاصل دسترنج دانشمندان و مخترعان بدون هیچ مرارتی متنعم می شوند و برای پدران و مادران خود بابت مشکلات و سختی هایی که به جان خریدند و امکاناتی که از آن محروم بودند اظهار دلسوزی می‌کنند، همان‌طور که مردم قرن بیستم نیز برای نسل‌های قبل از خود ترحم می نمودند.

قرآن کریم بر پیشتازی و سبقت گرفتن آدمی محدودیت قائل نیست و دامنه حرکت انسان را تا بدانجا وسعت می بخشد که به مقام قرب الهی می رسد. از این منظر هر کس که تقوا و پرهیزکاری و دیگر صفات خوب معنوی را در خود پرورش دهد، تمام اعمالش برگرفته از ارزش‌های انسانی و اخلاقی خواهد شد و با رشد فضایل و خوبی‌ها در او، به خدا نزدیک تر خواهد گشت؛ چنین شخصی می‌تواند پاداش این پیشتازی را در دنیا قبل از آخرت لمس کند.

اما آنکس که هدفش محدود به تحقق منافع مادی است، تبیعتا انگیزه رسیدن به آن هدف نیز، محدود و کم ارزش بوده تنها به میل درونی و نفسانی او منتهی شده و به دنبال آن است که از هم سن و سال‌ها و امثال خود داناتر، فهمیده‌تر، ثروتمندتر و مرفه‌تر گردد. البته او نیز به اندازه تلاش و کوشش خود پیشتاز بوده و به اهداف خود دست پیدا خواهد کرد، اما نوآوری‌های او محدود به خانه، ماشین، محل کار، عنوان کارمندی و یا تجاری وی خواهد بود.

چالش‌های بزرگ

طبیعتاً آنکس که به دل اقیانوس‌ها و دریاها می زند، با امواج سهمگین روبرو می شود و در مقابل کسی که در قایقی بر روی رودخانه‌ای آرام به حرکت در می آید، در آرامش بسر خواهد برد. روش و منش فرماندهان شجاع و دلیر، مکتشفان، نخبگان و اهل دانش، همچون تاختن در امواج خروشان دریاست و اگر تلاش نستوه و خطر پذیری آنان نبود، چه بسا امکان ایجاد تغییر و اصلاحات ریشه‌ای در جامعه و تقدیم یک زندگی جدید و آسوده به مردم وجود نداشت. بنابراین موفقیت‌ اندیشمندان و رهروان راه دانش، رایگان و از روی خوش اقبالی به دست نیامده است، بلکه در هر گامی که آنان برداشتند، با خطرات و چالش‌های فراوان دست و پنجه نرم کردند.

چه بسیار دانشمندان علم پزشکی، نجوم، فیزیک، شیمی و حتی روحانیون و عالمان دینی که با چالش‌های فراوان و فشارهای روحی و اقتصادی و حتی سیاسی روبرو شدند، اما سرانجام توانستند با پیروزی بر مشکلات، به حقایق علمی دست یابند و به بشریت خدمت رسانی کنند. تا به حال نشنیده‌ایم و در تاریخ نخوانده‌ایم که درهای موفقیت به روی یک دانشمند به خودی خود باز شود و بدون اینکه در راه رسیدن به یک کشف علمی تلاش و کوشش کرده باشد، مورد احترام و تشویق مردم قرار گیرد.

اما چگونه می‌توان با چالش‌هایی که در این راه وجود دارد روبرو شد؟ ادیسون، پاستور، نیوتن و انیشتین چگونه توانستند گوی سبقت را از امثال خود بربایند و در تاریخ بشر جاودانه شوند؟

راز موفقیت، شجاعت در همه زمینه‌هاست و اولین قدم برای شروع نیز از خود انسان آغاز می‌شود. آدمی باید در ابتدا موانع درونی را از میان بردارد، به این معنا که از خواب غفلت بیدار گشته، با اراده ای محکم دست به کار شود، در این مسیر ترسی به دل راه ندهد و پشتکار و استقامت بورزد، اندیشه خویش را بکار گیرد و خیر و فضیلت و بخشش را در خود تقویت کند.

بنابراین اگر انسان پا بر نردبان موفقیت گذارد، از درستی راهی که در پیش گرفته اطمینان یابد و با اعتماد به نفس و اراده ای محکم در این مسیر قدم بردارد، ادامه راه چندان مشکل نیست و به آسانی می‌تواند با مشکلات و چالش‌های بیرونی پیکار نماید، در مقابل فشارهای اجتماعی سرخم نکند و زیربار ظلم و زور حاکمان نرود.

اما اگر این کار بر عکس انجام شود و انسان بخواهد برای رسیدن به قله های کامیابی، نخست به اصلاح و تغییر محیط و برداشتن موانع بیرونی بپردازد، به سرعت دچار سردرگمی می شود و دیری نمی پاید که با مجموعه‌ای از تناقض‌ها و منافع متضاد و ناپایدار جامعه و دولت روبرو می گردد. پس در این شرایط در تصمیم گیری دچار مشکل خواهد شد و تلاش‌ وی به فنا خواهد رفت، همچنین تمام ذخایر فکری و فرهنگی او نابود می شود بدون اینکه برای نسل‌های آینده چیزی به ارث گذارد.

اجرای این نکات باعث شد که دانشمندان غربی از قرن 15 به بعد در زمینه نوآوری و ابتکارهای علمی و فکری پیشتاز باشند. آنها توانستند با این نوآوری‌ها قدرت‌ را که گاهی در دست کلیسا و گاهی دیگر در دست امپراطوران و پادشاهان دست به دست می شد از انحصار انها درآورند و در این راه متحمل زیان فراوان و حتی قلع و قمع‌ و حذف و ترور شخصیت شوند؛ همان رخدادی که در مورد دانشمند نجوم و فلک «گالیله» اتفاق افتاد. هنگامی که وی نظریه مرکز بودن خورشید و چرخش زمین به دور آن را که پیش از این توسط «کوپرنیک» مطرح شده بود تأیید کرد، با یورشی شدید روبرو شد. کلیسا این نظریه را مخالف اعتقادهای دینی خود و آنچه در کتاب مقدس آمده بر شمرد، او را مرتد نامید و مجازات وی را در سال 1632م زندان قرار داد، اما پس از چندی از ترس فتنه و آشوب او را آزاد کرد. همین کلیسا بعد از سه قرن نظریه گالیله را تأیید کرد و اعتبار و ارزش‌ وی را به او بازگرداند و اعلام کرد که گالیله ستاره شناس بزرگی بوده است. این حکم را پاپ ژان پل دوم در سال 1992م در مقابل عموم مردم رسانه‌ای نمود.

با این همه گالیله در تبعیدگاهی اختیاری، به دور از مردم در کنج خانه خویش فوت کرد و دانش‌ و نوآوری‌هایی خود را به یادگار گذاشت.

سخن آخر اینکه ما باید با دنیای فاسد و ناکارآمد کنونی مبارزه نماییم و به ایجاد دنیای جدیدی بیندیشیم که اثری از این نقص ها و مشکلات اجتماعی و سیاسی در آن نباشد. این کار نیازمند تقویت شخصیت و سرسختی در اراده و تصمیم است.

امروزه مفاهیم والای اخلاقی از بین رفته است و بالعکس یأس و ناامیدی، پستی و پلیدی توسط ابزارهای گوناگونی مانند شبکه‌های ماهواره‌ای و شبکه‌های ارتباط جمعی ترویج می گردد لذا مبارزه با این ابزارها و تلاش برای اصلاح این رویه موجب اطمینان و آرامش انسان در راه رسیدن به موفقیت است.

مترجم: محمد منوری