تروریسم خطر و تهدیدی مستقیم برای امنیت ملی و بین‌المللی است و تبعات و آثار مخربی بدنبال دارد. این پدیده که محدود به یک ملت نیست بلکه عموم بشر را در برمی‌گیرد، سابقه ای به قدمت تاریخ بشر دارد؛ اما آنچه باعث شده که ما خطر تروریسم را بیشتر از گذشته حس کنیم پیشرفت بزرگی است که در زمینه رسانه ها و ابزارهای ارتباطی ایجاد شده است.
امروزه اینترنت جهان را به یک دهکده تبدیل کرده و اطلاعات را در اختیار تمام کاربران قرار می دهد. بنابراین علاوه بر فواید و آثار مفیدی که در بر دارد امکان ارتباط تروریست ها و گروههای تندرو را با یکدیگر تسهیل نموده و زمینه مناسبی برای انجام اقدامات و عملیات تروریستی فراهم کرده است.
تروریست‌ها با استفاده از امکانی که اینترنت در اختیار آنها قرار می دهد، برنامه های جاسوسی خود را اجرایی نموده و سایت های نظامی و امنیتی کشورها و ارگان‌های مختلف را به آسانی هک می کنند و بدین ترتیب شکل جدیدی از تروریسم به نام «تروریسم اینترنتی» را به وجود آورده اند.
در تروریسم اینترنتی از رایانه، فناوری های نوین و به روزترین تکنولوژی ها برای عملیات تروریستی استفاده می شود؛ از این طریق پروژه‌ها و عملیاتی که به آسانی قابلیت پیاده سازی ندارد، به مدد فضای مجازی و اینترنت امکانپذیر می گردد. جالب آنکه برای تحقق این امر نیاز به وجود افراد و نیروهای زیادی نیست، بلکه فردی که در زمینه فناوری های ارتباطی از تخصص و مهارت کافی بهره مند است، قادر خواهد بود پروژه را به تنهایی به اتمام رساند.
اصطلاح «تروریسم اینترنتی» برای اولین‌بار در دهه هشتاد قرن گذشته توسط «بری کالن» مورد استفاده قرار گرفت. وی در تعریف این اصطلاح چنین می گوید: «حمله‌ای الکترونیکی که هدفش تهدید حکومت‌ها و تعدی برآنهاست تا بتواند از این راه اهداف سیاسی، دینی یا ایدئولوژیکی را محقق سازد. این هجوم آثاری مخرب و ویرانگر به اندازه عملیات تروریستی فیزیکی بر جای می‌گذارد». اما «جیمز لوئیس» این پدیده را این‌گونه تعریف می کند: «استفاده از شبکه رایانه‌ای برای از بین بردن یا از کار انداختن زیر بناهای مهم ملی مانند انرژی، حمل، بانکها و ...؛ یکی دیگر از اهداف تروریسم اینترنتی می تواند ترساندن یک کشور یا یک ملت باشد».
گروهی از کارشناسان، عوامل بروز تروریسم اینترنتی را به مجموعه‌ای از انگیزه‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، بینشی و روانی باز می‌گردانند که آنها را می توان تحت عنوان انگیزه‌های عمومی دسته بندی کرد. ولی در این بین عواملی وجود دارد که باعث می شود تا این نوع از تروریسم زمینه ظهور و انتشار پیدا کند؛ به این عوامل خاص به‌طور مختصر اشاره می کنیم:
1. ضعف ساختار شبکه‌های اینترنتی و عدم ایمن بودن آنها در برابر هک شدن: شبکه‌های اینترنتی بدون هیچ مانع امنیتی طراحی شده‌اند تا به صورت گسترده و آسان در دسترس کاربران قرار گیرند؛ در نتیجه سیستم‌های الکترونیکی و اینترنتی از شکاف‌های اطلاعاتی برخوردارند. سازمان‌های تروریستی می‌توانند از این خلأ امنیتی سوءاستفاده کرده، به ساختار‌های زیربنایی دسترسی پیدا کنند و عملیات تخریبی و تروریستی خود را عملی سازند.
2. نبود مرزهای مکانی و جغرافیایی بر روی شبکه اینترنت و عدم روشن بودن هویت کسی که از رایانه شخصی خود استفاده می‌کند کار مقابله با این‌گونه حملات را سخت کرده است. در چنین شرایطی کسی که در علوم الکترونیکی و فناوری های ارتباطی مهارت داشته باشد، می‌تواند با یک هویت جعلی وارد این فضا شده و هویت واقعی خود را مخفی کند.
3. کاربرد آسان و پایین بودن هزینه: ابزارهای ارتباط جمعی و تمام ابزارهای الکترونیکی و اینترنتی بسیار ارزان قیمت هستند و در تمام کشورهای جهان در دسترس می‌باشند. درحالی‌که در دهه هشتاد قرن گذشته این‌گونه نبود.
جهانی شدن و نیز پیشرفت در شبکه‌های اینترنتی موجب شده است تا امکان استفاده از این فناوری ها با کاربردی آسان و هزینه‌ای ناچیز در اختیار همگان قرار گیرد. البته این شرایط برای تروریست‌ها نیز فرصتی مهیا می‌کند تا در اجرای عملیات تروریستی و حملات اینترنتی خود موفق باشند.
4. کمبودهای ساختاری و قانونی: در حقیقت چارچوب‌های ساختاری و قانونی شفافی در مورد جرایم اینترنتی وجود ندارد. حتی اگر در کشوری چنین قوانینی وجود داشته باشد شخص تروریست می‌تواند از کشوری شروع به فعالیت کند که در آن چنین قوانین سختی وجود ندارد. اینجاست که خلأ نبود قوانینی با ضمانت اجرایی کافی به چشم می‌خورد.
5. دشواری شناسایی و اثبات جرایم اینترنتی: تکنولوژی امروزی نمی‌تواند هویت شخص مجرم را شناسایی کند؛ البته بعضی از ارگان‌ها و سازمان‌های امنیتی از ابزار پیشرفته ای بهره مند هستند که تشخیص هویت را میسر می سازد اما افراد نمی‌توانند هویت شخص مهاجم را شناسایی کنند.
امروزه خطر وجود گروههای تروریستی بیشتر و گسترده تر شده و این گروهها می‌توانند در هر مکان و زمانی عملیات تروریستی خود را اجرایی کنند. افزایش این تهدید درحالی است که تکنولوژی های پیشرفته کنونی به تنهایی نمی‌تواند مردم را از خطر این‌گونه جرایم مصون بدارد و از آسیب‌های بزرگ و پر هزینه حملات تروریستی در کشورهای مختلف بکاهد.
تا به امروز روش صد در صد مطمئنی برای جلوگیری از هک پایگاههای اینترنتی یافت نشده است؛ با این وجود کشورها و سازمان‌های مختلف می کوشند تا با به کارگیری به روزترین دستگاه‌ها، سیستم‌ها و برنامه‌های پیشرفته از هک شدن اطلاعات اصلی جلوگیری کرده و به مقابله با هکرها و عملیات تروریستی بپردازند.
بسیاری از کشورها تدابیر و برنامه‌های اجرایی لازم برای مقابله با تروریسم اینترنتی را در برنامه خود قرار داده‌اند. اما این تلاش‌ها همچنان ناکافی بوده و با کمبودهایی همراه است برای مثال نیازمند بررسی‌ها و تحقیقات، قانونگذاری و سیستم‌های پیشرفته‌تری است تا بتوان این پدیده خطرناک را کنترل کرد. به چند نمونه از تدابیر اجرایی برای مقابله با این حملات اشاره می‌کنیم:
1. رصد فعالیت گروههای تروریستی بر روی شبکه‌های اجتماعی و تحلیل و بررسی محتوا و اهداف و استراتژی‌های مورد نظر آنها.
2. یاری جستن از جامعه مدنی و ارگان‌ها و سازمان‌های دست اندر کار در زمینه شناسایی سایت‌ها و شبکه‌های اینترنتی که به گروههای تروریستی مرتبط است.
3. انتشار فرهنگ پیشگیری در جامعه و آگاه ساختن مردم از خطرات تروریسم به شکل عام و تروریسم اینترنتی به شکل خاص. بدین منظور باید فرهنگ دوری جستن از خشونت و فرهنگ گذشت و گفتگوی با دیگران و احترام گذاشتن به ادیان و فرهنگ‌های مختلف را نهادینه کرد.
4. وضع قوانین خاص تا خلأ های قانونی ای را که مورد استفاده مجرمان اینترنتی قرار می گیرد پر کرده و راهکارهایی را برای پیگیری جرایم اینترنتی پیش پای مجریان قانون قرار دهد. برای مثال این قوانین می‌تواند به نحوی تنظیم گردد که کشف و ضبط این دسته از جرایم را برای نیروهای اطلاعاتی و امنیتی تسهیل کند
5. ایجاد مجموعه ای از قوانین بین‌المللی زیرپرچم سازمان‌ملل متحد که بتواند اقدامات کشورها برای مقابله با تروریسم اینترنتی را هماهنگ کند.
6. امضای قراردادهای بین‌المللی در زمینه جرایم تروریستی اینترنتی و تنظیم تدابیر اجرایی برای مبادله اطلاعات و داده‌ها و مدارک بین کشورها که براساس این قراردادها مجرمان اینترنتی تحویل کشورهای ذیربط بشوند.
7. تقویت همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی: براین اساس هر کشور مسؤولیت پیگیری حمله‌های اینترنتی که در خاکش اتفاق افتاده را به عهده می‌گیرد، حتی اگر این حمله‌ها علیه کشورها و طرف‌های خارجی صورت گرفته باشد. البته این کار نیازمند کمک‌های سازمان‌های بین‌المللی و گروههای ویژه در زمینه مبارزه با تروریسم اینترنتی است.
8. برگزاری کنفرانس‌ها و گردهمایی‌های علمی در دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی تخصصی در تمام کشورهای جهان تا افراد فرهیخته و کارشناس در زمینه‌های مختلف گرد هم آمده و به بررسی مشکل و راه حل‌های مقابله با آن بپردازند.
از آنچه گفته شد ارتباط بین تروریسم اینترنتی و تکنولوژی و فناوری های علمی که روز به روز در حال پیشرفت و دگرگونی است روشن می شود. پیشرفت‌های علمی تا زمانی که عقل بشری در حال فعالیت و تکاپوست ادامه دارد و طرفه آنکه به دلیل وجود ارتباطی مستقیم بین این دو، هر چه پیشرفت علمی فزون‌تر شود، احتمال خطر حمله‌های تروریستی اینترنتی نیز افزایش می‌یابد.
مترجم: سید محمد منوری
نظر شما