اسلام مسلمان را از ترساندن مؤمن و اندوهگين كردن او بر حذر مى دارد و همزمان سفارش مى كند تا به دل مؤمن شادى آوريم و اندوه از دل او بزداييم، چه این کار مستقيماً صورت پذيرد يا با برآوردن نياز و رفع مشکلی از او انجام شود.
اين بايد و نبايد همان قدر كه به مفعول باز مى گردد به فاعل نيز بازگشت دارد، زيرا هرگاه آدمى دلى را شاد كند خود نيز شاد مى شود و اگر كسى را اندوهگين سازد خود نيز اندوهگين مى شود و اين از نعمتهاى بزرگ خداست كه از الفت و همدلى صيانت مى كند، زيرا اگر انجام دهنده خير همچون انجام دهنده شر مى بود و ديگر انجام دهنده خير شاد نمى شد و انجام دهنده شر اندوهگين نمى گشت امور شر و گناهان، فزونى مى يافت و جرم و جنايت فراوانىِ بيشترى پيدا مى كرد.
اسلام به شاد كردن مؤمن ـ هرگونه كه باشد ـ سفارش مى كند. پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) مى فرمايد:
«من فرّج عن مغموم أو أعان مظلوماً غفر الله له ثلاثاً و سبعين مغفرة; هركه اندوهى از غمزده اى بزدايد يا به ستمديده اى يارى رسانَد خداوند هفتاد و سه آمرزش بدو ارمغان مى كند».
«من حمى مؤمناً من ظالم بعث الله له ملكاً يوم القيامة يحمي لحمه من نار جهنّم; هركه مؤمنى را در برابر ظالمى حمايت كند خداوند در روز رستخيز فرشته اى را بر مى گمارَد كه گوشت او را از آتش جهنم دور كند».
«انصر أخاك ظالماً أو مظلوماً، فقيل: كيف ينصره ظالماً؟ قال: تمنعه من الظلم; برادر خود را خواه ظالم باشد يا مظلوم يارى برسان، عرض شد: چگونه ظالم را يارى رسانم؟ فرمود: او را از ظلم باز دار».
امام صادق(عليه السلام) مى فرمايد: «من أغاث أخاه المؤمن اللهفان اللهثان عند جهده فنفّس كربته و أعانه على نجاح حاجته كتب الله عزّوجل له بذلك ثنتين و سبعين رحمة من الله يعجّل له منها واحدة يصلح بها أمر معيشته و يدّخر له احدى و سبعين رحمة لأفزاع يوم القيامة و أهواله; هركه به مؤمن اندوهگين و نفس بريده اى كه در حال تلاش است يارى رسانَد و اندوه از او بزدايد و او را در بر آوردن نيازش يارى رسانَد خداوند هفتاد و دو رحمت براى او مى نويسد و يكى از اين رحمتها را بشتاب بدو مى دهد تا زندگيش را سامان دهد و هفتاد و يك رحمت را براى او اندوخته مى كند تا او را از هراس و وحشت روز رستخيز آسوده گردانَد».
«من نفّس عن مؤمن كربة نفّس الله عنه كُرَب الآخرة و خرج من قبره و هو ثلج الفؤاد; هركه اندوهى از مؤمن بزدايد خداوند اندوه آخرت از او مى زدايد و او را با خيالى راحت از گور بيرون مى آورَد».
امام سجاد(عليه السلام) فرمود كه پيامبر(صلى الله عليه وآله) مى فرمايد: «إنّ أحبّ الأعمال إلى الله عزّوجلّ إدخال السرور على المؤمنين; محبوبترين كارها نزد خدا شاد كردن دل مؤمن است».
امام باقر(عليه السلام) فرمود: «تبسّم الرجل في وجه أخيه حسنة و صرف القذى عنه حسنة و ما عبد الله بشيء أحبّ إلى الله من إدخال السرور على المؤمن; لبخند فرد به برادرش حسنه است و برداشتن خاشاكى از پيكر او نيز حسنه است و خدا به هيچ چيز چونان شاد كردن مؤمن پرستيده نشده است».
شاد كردن مؤمنان، خاستگاه الفتى است كه به سهم خود موجب رشد جامعه مى گردد و اين، فرمانبرى از خدا و پرستش او را در پى دارد و هر تباهى و اغتشاشى را از ميان مى بَرد. پس چرا نبايد محبوبترين عبادات نزد خدا باشد؟
امام صادق(عليه السلام) فرمود: «لا يرى أحدكم اذا أدخل على مؤمن سروراً أنّه عليه أدخله فقط، بل و الله علينا، بل و الله على رسول الله(صلى الله عليه وآله); كسى از شما گمان نكند كه اگر مؤمنى را شاد كرده تنها او را شاد كرده است، به خدا ما را نيز شاد كرده و به خدا پيامبر(صلى الله عليه وآله) را نيز شاد كرده است».
امام رضا(عليه السلام) فرمود: «من فرّج عن مؤمن، فرّج الله عن قلبه يوم القيامة; هركه از مؤمنى اندوهى بزدايد خدا در روز رستخيز اندوهى از او بزدايد».
پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) فرمود: «من سرّ مؤمناً فقد سرّني، و من سرّني فقد سرّ الله; هركه مؤمنى را شاد كند مرا شاد كرده است و هركه مرا شاد كند خدا را شاد كرده».
ابان بن تغلب مى گويد از امام صادق(عليه السلام) درباره حقّ مؤمن بر مؤمن پرسيدم، حضرت فرمود: «حق مؤمن بر مؤمن، بزرگتر از اين سخنهاست و اگر درباره آن با شما حرفى بزنم كفر خواهيد ورزيد. مؤمن هرگاه از گورش بيرون آورده شود همانندى با او از گور خارج مى شود و بدو مى گويد: مژده باد تو را كه از سوى خدا به كرامت و شادى دست يافته اى، و مى گويد: خداوند مژده خير به تو داده است، و آن گاه همراه مؤمن، روان مى شود و مژده اى همچون مژده قبل بدو مى دهد و هرگاه به جايگاه دهشتناكى مى رسند بدو مى گويد: اين براى تو نيست، و هرگاه به خيرى برسند مى گويد: اين براى توست، و همچنان مؤمن را از هر هراسى آسوده مى كند و آنچه را بايد بدو بشارت مى دهد تا آن كه در برابر خداى عزّوجلّ مى ايستد و در اين هنگام فرمان داده مى شود كه او را به بهشت برند. همانند او بدو مى گويد: مژده ات باد كه خداوند فرموده است تا تو را به بهشت برند. مؤمن مى گويد: خدا بر تو رحم آورَد تو كيستى كه از هنگام خروج من از قبر، همچنان مژده ام مى دهى و در راه، دل مرا آسوده كردى و مرا از حكم خدايم آگاه گردانيدى؟ او مى گويد: من همان سرورى هستم كه تو در دنيا به دل برادرانت وارد مى كردى و من از اين سرور آفريده شدم تا به تو مژده دهم و هراس تو را به آسوده خاطرى بدل كنم».
ابن سنان مى گويد: «مردى نزد امام صادق(عليه السلام) اين آيه را تلاوت كرد: (وَ الَّذِينَ يُؤْذُونَ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِنَـتِ بِغَيْرِ مَا اكْتَسَبُوا فَقَدِ احْتَمَلُوا بُهْتَـنًا وَ إِثْمًا مُّبِينًا; و كسانى كه مردان و زنان مؤمن را بى آن كه مرتكب ]عمل زشتى[ شده باشند آزار مى رسانند قطعاً تهمت و گناهى آشكار به گردن گرفته اند). امام صادق(عليه السلام) فرمود: پاداش كسى كه شادى به دل كسى درآورَد چيست؟ عرض كردم: قربانت گردم، ده حسنه. امام فرمود: آرى، به خدا هزار هزار حسنه».
از همين جا ديدگاه اسلام نسبت به آزار دادن مؤمن و زيان رساندن به او و نظاير آن دانسته مى شود.
پيامبر اكرم(صلى الله عليه وآله) مى فرمايد: «من نظر إلى المؤمن نظرة ليخيفه بها، أخافه الله عزّوجل يوم لا ظلّ إلاّ ظلّه; هركه به مؤمنى بنگرد تا او را با اين نگاه بهراسانَد خدا در روزى كه هيچ سايه اى جز سايه او نيست او را خواهد هراسانْد».
امام صادق(عليه السلام) مى فرمايد: «من روّع مؤمناً بسلطان ليصيبه منه مكروه فلم يصبه فهو في النار و من روّع مؤمناً بسلطان ليصيبه منه مكروه فأصابه فهو مع فرعون و آل فرعون في النار; هركه مؤمنى را بهراسانَد تا او را آزار دهد ولى موفق نشود در آتش خواهد بود و هركه مؤمنى را از حكومت مدارى بهراسانَد تا آزارش دهد و اين آزار بدو رسد او با فرعون و فرعونيان در آتش خواهد بود».
«من أدخل السرور على مؤمن فقد أدخله على رسول الله(صلى الله عليه وآله) و من أدخله على رسول الله(صلى الله عليه وآله) فقد وصل ذلك إلى الله و كذلك من أدخل عليه كرباً; هركه به دل مؤمنى شادى آورَد، اين شادى را به پيامبر(صلى الله عليه وآله) رسانَده و هركه شادى را به پيامبر(صلى الله عليه وآله)رسانَد به خدا رسانده است. و همين گونه است اگر كسى مؤمنى را اندوهگين كند».
و احاديث بسيار ديگرى از اين دست كه ما پاره اى از آنها را گفتيم، و مقصود از آن البته شاد شدن مؤمن با سركشىِ خدا نيست چنانكه برخى از نادانان توهّم كرده اند، و اين شادى بى ترديد با خشم خدا همراه است.
*برگرفته از کتاب ارزش ها در نگاه اسلام؛ نوشته آیت الله سید محمد شیرازی
نظر شما