وقتی ابراهیم رئیسی نامزد انتخابات ریاست جمهوری بود، در یک مناظره تلویزیونی در ماه می 2021 گفت که از اینکه می‌بیند دانشجویان به دلیل ضعف اینترنت از همتایان خود در جهان عقب مانده‌اند ناراضی است. وی از زیرساخت‌های ضعیف اینترنت ابراز تأسف کرد و افزود که برنامه‌هایی برای بهبود آن دارد و در صورت انتخاب شدن اینترنت را تقویت می‌کند.
وی تلاش می‌کرد خود را سیاستمداری نشان دهد که از مطالبات جمعیت جوان نسبت به دسترسی مطلوب به اینترنت آگاه است و دغدغه برآورده کردن این مطالبات را دارد. بر اساس گزارش بانک جهانی 84% از جمعیت 85 میلیونی ایران کاربر اینترنت هستند. جمعیت جوان و پویای این کشور برای برآورده کردن بسیاری از نیازهای روزمره خود و همگام شدن با دنیای خارج به اینترنت متکی هستند؛ با این حال از نظر میانگین سرعت، اینترنت ایران در رتبه 113 قرار دارد.
دولت رئیسی با نادیده گرفتن وعده‌های مبارزات انتخاباتی‌اش، نه تنها دستور گسترش پهنای باند را نداد که با پارلمان برای تصویب طرح صیانت همکاری می‌کند. بر اساس این طرح استفاده از وی‌پی‌ان جرم‌انگاری شده، بسیاری از وب‌سایت‌ها مسدود می‌شود و فعالیت تمام شبکه‌های اجتماعی خارجی غیرقانونی می‌شود، مگر اینکه در ایران دفتر نمایندگی باز کنند. همچنین پیش‌بینی می‌شود که در مرحله نهایی اجرای این قانون، سرویس‌هایی همچون گوگل، جی‌میل، اینستاگرام و واتس‌اپ نیز تعطیل شوند و عملا راه دسترسی به اینترنت جهانی مسدود گردد.
هم‌اکنون نیز اکثر شبکه‌های اجتماعی همچون فیسبوک، توئیتر، یوتیوب، تیک‌تاک و تلگرام مسدود هستند. سال 2008 گزارش شد که دولت 5 میلیون وب‌سایت از جمله وب‌سایت‌های روزنامه‌های بین‌المللی، شبکه‌های تلویزیونی و رادیویی، انجمن‌های گفتگو و خدمات اشتراک‌گذاری عکس را مسدود کرده است و ایرانیان تنها از طریق وی‌پی‌ان می‌توانند به سایت‌های مسدود شده دسترسی داشته باشند.
جالب آنکه بسیاری از مقامات ارشد دولتی و نظامی و نمایندگان محافظه‌کار مجلس که حامی طرح صیانت و محدود شدن دسترسی به اینترنت هستند، خود از وی‌پی‌ان برای حساب‌های توئیتر و فیسبوک‌شان استفاده می‌کنند و در واقع مقررات فضای سایبری کشور را نقض می‌نمایند. این افراد در توئیتر ایرانیان را در مورد فضای غیراخلاقی و پوچ اینترنت موعضه می‌کنند و به دلیل این رفتارهای متناقض مورد نقد مردم قرار می‌گیرند.
اما تصمیم قطع دسترسی ایرانیان به اینترنت بین‌المللی، می‌تواند محرک موج جدیدی از اعتراضات و تنش‌ها شود. بعید است دولت ایران نداند که این اقدام چه پیامدهای امنیتی‌ای ممکن است داشته باشد و بقایای اعتبار و جایگاهش را در جهان چقدر می‌تواند تضعیف کند.
پهنای باند کم و زیرساخت‌های ضعیف، تنها مشکل ایرانیان در فضای مجازی نیست. تمایل حکومت به ترویج سبک زندگی اسلامی مورد نظر خود، بر اینترنت نیز سایه انداخته است. یکی از مسائلی که سال‌هاست در محافل حکومتی مورد گفتگو قرار می‌گیرد، راه‌اندازی اینترنت حلال برای کاربران ایرانی با هدف محدود کردن دسترسی انان به شبکه جهانی است. دولت ایران برای این منظور از سال 2020 تقریبا 660 میلیون دلار برای راه‌اندازی شبکه ملی اطلاعات که شامل موتورهای جستجوگر بومی، برنامه‌های پیام‌رسان فوری، خدمات ای‌میل و شبکه‌های اجتماعی می‌شود، هزینه کرده است. طرحی که برخی از تحلیل‌گران آن را با دیوار آتش بزرگ چین (پروژه دولت چین برای کنترل اینترنت) و کوانگ‌میونگ (اینترنت ملی کره شمالی) مقایسه می‌کنند.
مقامات ایران تلاش برای محدود کردن دسترسی به اینترنت را با این ادعا که دشمنان کشور از ان برای نفوذ در ایران استفاده می‌کنند و جوانان را فاسد می‌کنند و امنیت ملی را به خطر می‌اندازند، توجیه می‌کنند
ولی در جامعه‌ای که جریان اطلاعات به شدت توسط دولت کنترل می‌شود، تلویزیون خصوصی وجود ندارد و آزادی مطبوعات سلب شده است، اینترنت شهروندان را قادر می‌سازد که از منابع جایگزین به اطلاعات دسترسی پیدا کنند. در نتیجه اینترنت در چنین جامعه‌ای به ایجاد شفافیت کمک می‌کند و سیاستمداران را در تنگنا قرار می‌دهد تا در قبال فساد و سوء مدیریت پاسخگو باشند
نارضایتی عمومی از اقتصاد ویران ایران و کاهش آزادی‌های مدنی، وجود دارد؛ ولی وقتی مردم می‌بینند که رسانه‌های دولتی با بودجه‌های کلان، اوضاع کشور را بسیار خوب جلوه می‌دهند و از درد آنان چیزی نمی‌گویند، خشمگین‌تر می‌شوند
در سال جاری بودجه صدا و سیما که انحصار تولید و پخش رسانه‌ای را در اختیار دارد 176 میلیون دلار در نظر گرفته شده است و این علیرغم میلیون‌ها دلاری است که صدا و سیما از طریق تبلیغات بدست می‌آورد. ولی در بین 50000 کارمندی که در بیش از 130 شبکه رادیویی و تلویزیونی صدا وسیما کار می‌کنند، حتی یک نفر امکان تهیه گزارشی مستقل، معتبر و انتقادی را ندارد
در چنین شرایطی اینترنت علیرغم سرعت بسیار کمی که دارد، جای مطبوعات آزاد را گرفته است و به شهروندان امکان می‌دهد تا از موبایل‌های خود برای ضبط مشکلات اجتماعی از جمله بی‌خانمانی، فقر فراگیر، بدرفتاری با پناهجویان افغان، سوء استفاده از قدرت توسط کارمندان دولت، آزار و اذیت زنان بدلیل سبک پوشش و... استفاده کنند. رخدادهایی که اگر توسط مردم ضبط و منتشر نشود، پنهان می‌ماند و در مورد آن گفتگویی صورت نمی‌گیرد
در عین حال برای میلیون‌ها جوان ایرانی، اینترنت راهی است برای کاوش در دنیای خارج، اطلاع از وضع زندگی مردم فراتر از مرزهای ایران، دوست‌یابی در جغرافیایی دیگر و دور شدن از مصیبت‌های روزمره. مهمتر از همه اینکه اینترنت وسیله کسب درآمد هزاران کارآفرین، دانشگاهی، محقق، هنرمند، تاجر و روزنامه‌نگار ایرانی است و معیشت آنها به دسترسی به اینترنتی قوی گره خورده است
به گفته مرکز تحقیقات بتا (یک مؤسسه خصوصی تجزیه و تحلیل داده در تهران) نزدیک به 1.7 میلیون کسب و کار آنلاین در ایران از طریق اینستاگرام فعالیت می‌کنند که شامل تأمین کنندگان پوشاک، لوازم آرایشی، لوازم خانگی و مواد غذایی می‌شوند. طبق تخمین این مرکز، اشتغال و معیشت حداقل 11 میلیون ایرانی به طور مستقیم به اینترنت وابسته است
ولی متأسفانه دولت به این آمار و واقعیت‌ها توجه ندارد و اینترنت را تهدیدی علیه سیطره و قدرت خود می‌بیند؛ درحالیکه وجود اینترنت به روزنه‌ای برای بیان نارضایتی و ابراز خشم و احساسات مردم تبدیل شده و از تبدیل نارضایتی به ناآرامی جلوگیری می‌کند. قطع اینترنت، ایران را در چرخه جدیدی از هرج و مرج و اختلاف فروخواهد برد و هزاران مغز را به سوی مهاجرت سوق خواهد داد
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما