چرا بسیاری از روسها چشمان خود را به روی جنگ بسته اند؟

در هفته های منتهی به حمله روسیه، ساعت ها در منطقه مرکزی مسکو جایی که هفت سال در دفتر بی بی سی کار و زندگی کرده بودم، قدم می زدم

این بخش از شهر برای من مظهر حال و گذشته پیچیده روسیه است

قرن هاست که مردم مسکو در این محله، بی سروصدا به زندگی خود ادامه می دهند و حاکمانشان را رها می کنند تا جاه طلبی های خود را دنبال کنند

این محله از یکسو با رودخانه مسکو و کاخ کرملین و از سوی دیگر با آپارتمان های دوران استالین و آسمان خراش های قرن 21 احاطه شده است؛ پر از کلیساها و عمارت های اشرافی متعلق به قرن 19 است و نام خود را از حاکم تاتار-مغولی که صدها سال قبل برای ادای احترام به شاهزاده مسکو به اینجا آمده بود، گرفته است

فوریه گذشته در این محله بودم که یکی از دوستانم که متولد خارکف دومین شهر بزرگ اوکراین است و اکنون در مسکو کار می کند، با من تماس گرفت

او از من پرسید که آیا پوتین واقعا قصد حمله به اوکراین را دارد؟ هیچکدام از ما نمی خواستیم که احتمال وقوع جنگ را باور کنیم اما با توجه به گذشته خشونت آمیز مسکو، احساس می کردم که جنگ اجتناب ناپذیر است

آن پیاده روی چند ساعته، راهی برای خداحافظی با کشوری بود که دیگر نمی توانست مثل قبل باشد. صدها هزار روس از جمله من روسیه را ترک کرده اند اما برای اکثریتی که در روسیه مانده اند، زندگی در ظاهر مثل همیشه است به ویژه در شهرهای بزرگ.

بیشتر مغازه ها، کافه ها، مشاغل و بانک ها هنوز باز هستند؛ گرچه بسیاری از روزنامه نگاران و متخصصان فناوری رفته اند اما دیگران جایگزین آنها شده اند

خریداران از افزایش قیمت ها شکایت دارند اما محصولات بومی جایگزین برخی از کالاهای وارداتی شده است

کتابفروشی ها هنوز کتاب های متنوعی برای فروش دارند؛ البته کتاب هایی را که نامناسب تلقی می شود در کیسه های پلاستیکی می فروشند. سرویس های اجاره خودرو همچنان مشغول به فعالیت هستند ولی اکنون خودروها عمدتا چینی است

تحریم های بین المللی، روسیه را همچون دهه نود در استانه فروپاشی اقتصادی قرار نداده است؛ با این وجود آنگونه که الکساندر تیتوف محقق روسی ساکن در بلفاست می گوید، روسیه شاهد یک بحران است و اگر دقت کنیم می توانیم نشانه های آن را همه جا ببینیم

در بلگورود نزدیک مرز اوکراین که تنها 80 کیلومتر با شهر جنگزده خارکف فاصله دارد، مردم دیگر به رفت و آمد کاروان های نظامی عادت کرده اند

بسیاری از مردم این شهر در خارکف دوستان و آشنایانی دارند اما ناراحتی خود را از بمباران این شهر توسط روسیه نشان نمی دهند و از جشنواره های خیابانی که توسط فرماندار منطقه برگزار می شود استقبال می کنند.

تعداد بالای مجروحان جنگی که به بیمارستان های منطقه آورده می شوند، باعث شده است که بسیاری از پزشکان شغل خود را ترک کنند چون قادر به رسیدگی به این حجم از مجروح نیستند.

در شهر کوچک مرزی شبکینو گلوله باران به واقعیتی روزمره بدل شده و همین امر مردم این شهر را عصبانی کرده است

یکی از خانواده ها که به تازگی به سن پترزبورگ رفته بود، از اینکه می دید در ان شهر وضع زندگی مردم هیچ تغییری نکرده و این درحالی است که زندگی خودش زیر و رو شده است، شوکه بود

(برای مطالعه بیشتر در مورد تأثیر ناهمگون جنگ بر طبقات مختلف جامعه روسیه به این مقاله مراجعه کنید)

در پسکوف در نزدیکی مرز استونی و لتونی جو غم انگیزی حاکم است، با این وجود همه وانمود می کنند که جنگ به آنها ربطی ندارد

پسکوف به خاطر استقرار لشکر 76 هوایی و جنایات جنگی که این لشکر در بوچا انجام داده، بسیار بدنام شده است

یک خط اتوبوسرانی برقرار شده که شهر را به گورستان محل متصل می کند؛ هر روز تعداد زیادی از سربازان کشته شده در جنگ در این گورستان دفن می شوند

در قطاری که به سمت پتروزاووسک در نزدیکی مرز فنلاند حرکت می کند، گروهی از نوجوانان در حال بازی «نام ان شهر» هستند

یکی از انها به دونتسک اشاره می کند: در روسیه است یا اوکراین؟ هیچکدام نمی دانند. این شهر به طور غیرقانونی توسط دولت روسیه اشغال و ضمیمه شده است

آنها در مورد جنگ چه فکر می کنند؟ به آنها ربطی ندارد

آیا روس ها واقعا از خشونتی که به نام آنها در اوکراین صورت می گیرد، حمایت می کنند؟ نتیجه گیری بر مبنای گفتگوهای کوتاه دشوار است. جامعه شناسان و مؤسسات نظرسنجی سعی کرده اند افکار مردم روسیه را مورد سنجش قرار دهند اما آزادی بیان و اطلاعات در روسیه وجود ندارد، بنابراین نمی توان در مورد صداقت پاسخ دهندگان اطمینان داشت

نظرسنجی ها نشان می دهد که اکثریت روس ها گرچه از جنگ حمایت نمی کنند ولی با آن مخالف هم نیستند

این موضوع باعث خشم روسهای خارج از کشور شده است. بسیاری از کسانی که درباره روسیه مطالعه نموده و گزارش تهیه می کنند همچون من، معتقدند درصد کوچکی از مردم فعالانه حامی یا مخالف جنگ هستند و بیشتر روس ها موضعی میانه دارند

آیا مردم می توانستند جلوی جنگ را بگیرند؟ احتمالا بله؛ اگر افراد بیشتری تبلیغات تلویزیون دولتی درباره تهدیدات ساختگی غرب و اوکراین را به چالش می کشیدند و صلح و آزادی را مطالبه می کردند. اما بسیاری از روس ها ترجیح دادند از سیاست دوری کنند و به کرملین اجازه دهند برای آنها تصمیم بگیرد

اما کناره گیری از سیاست به معنی زیرپا گذشتن اخلاق است. روس ها چشم خود را به روی کشته، زخمی و آواره شدن میلیون ها اوکراینی بستند، وانمود کردند که تهاجم روسیه توسعه طلبانه نیست و ان را عملیات ویژه نظامی نامیدند

وقتی روس ها در قبال سیاست های دولت سکوت می کنند یعنی پذیرفته اند که در مدارس به کودکان آنها گفته شود جنگ چیز خوبی است، یعنی اینکه اگر کشیش ها دست از دعا کردن برای صلح بردارند و از جنگ حمایت کنند امری عادی است؛ یعنی مهم نیست اگر نمی توانند سفر کنند یا بخشی از جامعه جهانی باشند؛ یعنی کرملین حق دارد که رسانه ها و سایت های مستقل را مسدود کند؛ یعنی طبیعی است اگر به دلیل بیان نظر خود در مورد جنگ سالها به زندان بیفتند

برای یافتن پاسخ این سؤال که چرا روس ها به تصمیمات حکومت اعتراض نمی کنند شاید بهتر باشد به جای نظرسنجی ها به تاریخ روسیه رجوع کنیم

ولادیمیر پوتین از زمانی که به قدرت رسیده، کتمان نکرده است که می خواهد جایگاه از دست رفته روسیه را به کشور برگرداند. او در سخنرانی ها و نوشته های خود هدفش را با صراحت بیان کرده و گفته است که چون روسیه بخشی از شرق و غرب است، جایگاه منحصر به فردی در جهان دارد. روس ها مذهب و آداب و رسوم خاص خود را دارند و می خواهند که به آنها احترام گذاشته شود

پوتین همیشه غرب را مسئول وقوع جنگ می داند و تلویزیون دولتی نیز این دیدگاه را مرتب تکرار می کند

نگاه پوتین منحصر به او نیست. این نگاه قرن هاست که توسط حاکمان مختلف تکرار می شود و مردم هیچگاه امکانی برای مخالفت یا تغییر این نگاه بدست نیاورده اند

اما این دیدگاهی است که هزینه دارد؛ روس ها هزینه آن را با آزادی خود و اوکراینی ها هزینه آن را با جانشان می پردازند

در تاریخ روسیه تنها دوره های کوتاهی بوده که فضا اندکی باز می شده است. این دوره ها معمولا بدنبال رخداد فجایع و تراژدی هایی در تاریخ روسیه ایجاد می شد.

پس از شکست روس ها در افغانستان در سال 1989 گورباچوف بر سر کار آمد، شکست از ژاپن در سال 1905 باعث اصلاح قانون اساسی شد و بدنبال جنگ کریمه در سال 1856 کارگران از کار اجباری رهایی یافتند

نکته ای که در نظرسنجی های اخیر دیده می شود، حمایت اکثریت روس ها از مذاکرات صلح با هدف پایان دادن به جنگ است. اما روس ها مشخص نکرده اند که چه تضمینی به اوکراین بابت احترام به استقلال این کشور می دهند. روس ها باید ضمن روشن کردن این ابهام، دیر یا زود با اقدامات دولت خود مقابله کنند.

منبع: بی بی سی

مترجم: فاطمه رادمهر