امارات متحده عربی همیشه کوشیده است تا بین طرف های متخاصم موضع میانه ای اتخاذ کند و توازن را نگه دارد ولی اینکه تا چه زمانی می تواند به این رویکرد ادامه دهد مشخص نیست
امارات با تعمیق روابط خود با اسرائیل توانسته است از فشاری که آمریکا بر این کشور وارد می کرد تا از ایران و روسیه و دیگر کشورهای متخاصم فاصله بگیرد، بکاهد. با این حال افزایش تنش بین اسرائیل با ایران از یکسو و با فلسطینیان از سوی دیگر، تلاش های ابوظبی را برای اتخاذ موضعی میانه با چالش مواجه کرده است
در کنار مشکل اسرائیل و فلسطین، هفته گذشته دولت بایدن به صراحت از افزایش رفتار تقابلی اسرائیل علیه ایران حمایت کرد؛ موضعی که احتمالا خطر جنگ بین دو کشور را افزایش می دهد
روی کار آمدن دولت راست افراطی اسرائیل، شهرک نشینان یهودی کرانه باختری را جسورتر کرده است. از زمان روی کار آمدن دولت جدید این شهرک نشینان دهها حمله علیه فلسطینیان انجام داده اند که آخرین آن در نابلس اتفاق افتاد. با وجود نشست اضطراری آخر هفته گذشته در اردن با حضور آمریکا، که در آن اسرائیل و تشکیلات خودگردان فلسطین بر تنش زدایی توافق کردند، نتانیاهو پس از آن اعلام کرد که گسترش شهرک های یهودی در کرانه باختری بی وقفه ادامه خواهد یافت
تشدید تنش بین اسرائیل با ایران و فلسطینیان امارات را که اخیرا روابط دیپلماتیک خود را با ایران تجدید کرده و تلاش دارد خود را مدافع حقوق فلسطینیان معرفی کند، در موقعیت دشواری قرار می دهد. اگر درگیری بین ایران و اسرائیل رخ دهد، امارات که میزبان پایگاه نظامی آمریکا است خود را در تیررس حملات ایران خواهد دید. همزمان و در چارچوب تشدید خشونت اسرائیل علیه فلسطینیان، رهبری امارات که در چند سال گذشته روابط نزدیک تری با اسرائیل برقرار کرده است ،هم در داخل و هم در سراسر جهان عرب هدف خشم افکار عمومی قرار خواهد گرفت
در حال حاضر به نظر می رسد که ابوظبی مصمم به حفظ رابطه با تل آویو و تهران و نیز با مسکو، پکن و واشنگتن است. تحت رهبری محمد بن زاید آل نهیان، امارات سیاست خارجی «تنش صفر» را در پیش گرفته و دیپلماسی و تجارت را بر تقابل و درگیری در اولویت قرار داده است. عبدالله بن زاید وزیر خارجه امارات در مقاله ای که در روزنامه سعودی الشرق الاوسط منتشر شد، شعار سیاست خارجی کشورش را «صلح، پیشرفت و رفاه» عنوان کرد
در همین راستا امارات پس از شش سال که تماس رسمی دیپلماتیک خود را با ایران قطع کرده بود، شش ماه پیش سفیر خود را به تهران بازگرداند. انور قرقاش مشاور ارشد دیپلماتیک محمد بن زاید گفت که تصمیم برای بازگرداندن سفیر به تهران در راستای سیاست امارات مبنی بر صلح، تقویت روابط خارجی و دنبال کردن برنامه های خود بدون توجه به فشارهای خارجی است. ماجد الرئیسی تحلیلگر سیاسی اماراتی نیز گفت که امارات بدنبال منافع ملی خود است و تسلیم فشارهای غرب نمی شود
یکی از مهمترین عواملی که سیاست خارجی امارات را در قبال ایران هدایت می کند، تجارت و روابط اقتصادی با این کشور است. در این خصوص عبدالخالق عبدالله عضو مؤسسه ابتکار خاورمیانه در مدرسه هاروارد تابستان گذشته نوشت، احیای روابط دیپلماتیک امارات و ایران، امضای احتمالی توافق هسته ای و کاهش تنش های منطقه ای، باعث افزایش حجم تجارت ایران و امارات به بیش از 20 میلیارد دلار در سال خواهد شد
سیاست جدید امارات در گسترش روابط با رقیبان منطقه ای و تقویت نفوذ خود از راههای صلح آمیز، رویکرد جدیدی برای این کشور است. دهه بعد از بهار عربی، ابوظبی اغلب مستقیما یا از طریق منابع مالی و نیروهای نیابتی اش برای خنثی کردن قیام های دموکراتیک و جلوگیری از تصرف و حفظ قدرت توسط گروههای اسلام گرا مداخله می کرد. نگرانی اصلی امارات، روی کار آمدن دولت های اسلام گرا در مصر و تونس بود زیرا می توانست سبب جسور شدن اسلام گرایان در داخل مرزهای این کشور شود. ابوظبی برای کمک به دولت بحرین برای سرکوب شورش ها، سال 2011 نیروهایی را به این کشور اعزام کرد و در سال های 2019-2020 از ژنرال حفتر برای کنترل لیبی و گرفتن قدرت از دولت وفاق ملی که مورد حمایت ترکیه و اسلام گرایان بود حمایت نمود. ابوظبی همچنین نیروها و مزدوران خود را برای جنگ با حوثی ها به یمن اعزام کرد
تأکید اخیر امارات بر بازسازی روابط با دشمنان سابق همچون ایران و ترکیه، تا حدی نشان دهنده موفقیت این کشور در خنثی کردن جاه طلبی های گروههای اسلام گرا است. به عبارت دیگر به نظر می رسد که محمد بن زاید پس از از بین بردن خطر اسلام گرایان، به این نتیجه رسیده است که علیرغم فشارها و تهدیدهای آمریکا در مورد گسترش روابط امارات با برخی از کشورها و شریکان اقتصادی، گسترش تجارت در مقایسه با جنگ سود بیشتری برای امارات دارد
در راستای این فشارها ماه گذشته مقامات ارشد وزارت خزانه داری آمریکا از ابوظبی دیدار کردند تا به مقامات امارات در مورد کمک به ایران و روسیه برای دور زدن تحریم های واشنگتن هشدار دهند. همچنین دو شرکت حمل و نقل هوایی در امارات به دلیل همکاری با یک شرکتِ تحت تحریم ایرانی که در انتقال پهپاد از ایران به روسیه نقش داشت، تحریم شدند. گفته می شود که امارات در انتقال پهپاد از چین به روسیه برای استفاده در جنگ اوکراین نیز نقش ایفا کرده است
امارات وقتی همکاری با روسیه را در خدمت منافع خود می بیند، هیچ ابایی از نزدیکی و مشارکت با این کشور ندارد. اکتبر 2022 بن زاید و پوتین به عنوان بخشی از استراتژی امارات برای باز نگه داشتن همه راهها برای همکاری، جلسات دوجانبه ای برگزار کردند. قبل از حمله روسیه به اوکراین نیز مسکو با استفاده از بازار طلای دبی برای مبادله یورو و دلار، توانسته بود از تحریم های غرب فرار کند. اخیرا کشتی تفریحی مادام گو که متعلق به آندری اسکچ سرمایه دار تحریم شده روس است، در اسکله دبی مشاهده شد و از تمایل امارات برای کمک به روس ها جهت دور زدن تحریم ها پرده برداشت
ولی با توجه به نقش پیشگام امارات در عادی سازی و توسعه رابطه با اسرائیل بر اساس توافق ابراهیم، آمریکا نمی تواند علنا از این کشور انتقاد کند. یادداشتی که سفارت امارات در واشنگتن در آوریل 2022 منتشر کرد گویای تجارت 6.5 میلیارد دلاری این کشور با اسرائیل و توافقات جدیدی بود که دو طرف برای همکاری های دوجانبه در بخش هوش مصنوعی، انرژی و کمک های بشردوستانه منعقد کرده اند. امارات و سایر کشورهای امضا کننده توافق ابراهیم در حال گسترش همکاری های خود با اسرائیل به منظور مقابله با تهدیدات مشترک (از جمله حملات سایبری به زیرساخت های خود) هستند. بنابر آنچه گفتیم به نظر می رسد که توافق ابراهیم به خوبی در خدمت منافع امارات بوده است
گرچه امارات خشونت اسرائیل علیه فلسطینیان در ماه ژانویه را محکوم کرده است اما سفیر این کشور در سازمان ملل در مسیر به رأی گذاشته شدن پیش نویس قطعنامه شورای امنیت -که از اسرائیل می خواست فورا و به طور کامل تمام فعالیت های مربوط به شهرک سازی در فلسطین اشغالی را متوقف کند- مانع تراشی کرد. همچنین در حالی که قرقاش هفته گذشته حمایت امارات را از بیانیه جداگانه ریاست شورای امنیت در محکومیت ساخت و توسعه شهرک های یهودی نشین اعلام کرد، ولی در توئیت خود همراهی ابوظبی را با قطعنامه شورای امنیت و محکومیت رسمی اقدامات اسرائیل نشان نداد
امارات احساس می کند که با تلاش برای ایجاد رابطه ای نزدیک تر با اسرائیل و همراهی با آمریکا در شورای امنیت، می تواند فشارهای ایالات متحده را در جبهه های دیگر –به ویژه فشاری که روی تعامل امارات با کشورهای دشمن آمریکا همچون روسیه و ایران وجود دارد- بکاهد. از سوی دیگر امارات توانسته است با صدور بیانیه هایی در محکومیت اقدامات اسرائیل، خود را از فشار افکار عمومی در داخل و خارج حفظ کند. به عبارت دیگر اسرائیل می کوشد تا توازن را در رابطه با کشورهای مختلف نگه دارد
امارات تأکید دارد که بدنبال دوستی با همه کشورها است و می کوشد از این طریق منافع ژئوپلیتیک و اقتصادی خود را تأمین کند. از این رو گاهی از سیاست های آمریکا حمایت می کند و گاه در صدد خنثی کردن آن بر می آید. با تشدید دشمنی از اورشلیم گرفته تا تهران و مسکو، باید دید که امارات تا چه زمانی می تواند سیاست خارجی «تنش صفر» خود را ادامه دهد
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما