twitter share facebook share ۱۴۰۲ فروردین ۰۳ 440

در ساعات بامداد 9 مارس در مزار شریف، یک بمب گذار انتحاری خود را در طبقه دوم دفتر محمد داود مزمل والی طالبان در ولایت بلخ منفجر کرد. حکومت اسلامی خراسان مسئولیت قتل یکی از بلندپایه ترین شخصیت های حکومت طالبان را بر عهده گرفت

مزمل در سمت خود به عنوان والی ننگرهار، مبارزه با داعش خراسان را رهبری کرده بود. حملات داعش و کشتارهایی که این گروه در جلال آباد براه انداخته، رویارویی طالبان و داعش خراسان را وارد فاز جدیدی کرده است و این درحالی است که در این رویارویی، داعش همیشه دست برتر را داشته است

از زمان تسلط طالبان در اوت 2021 داعش خراسان به عنوان یک گروه تروریستی قدرتمند در افغانستان ظاهر شده است. حملات مکرر این گروه که شباهت های زیادی با طالبان دارد، اقتدار طالبان را به چالش کشیده است. از اوت 2021 تا سپتامبر 2022 حداقل 16 حمله علیه اقلیت شیعه هزاره در عبادتگاهها، مدارس و محل کار انها توسط داعش انجام شده و به کشته شدن بیش از 700 نفر انجامیده است. همچنین درحالی که طالبان تأمین امنیت همه اقوام کشور را تضمین کرده بود، داعش به عبادتگاه سیک ها حمله کرده و آن را به آتش کشید. از دیگر اقدامات داعش خراسان حمله به سفارت روسیه در سپتامبر 2022، سفارت پاکستان در دسامبر 2022 و هتلی که دیپلمات ها و مدیران چینی را در خود جای داده بود در همان ماه است. با این حملات تشکیلات امنیتی طالبان که وظیفه حفظ امنیت معدود دیپلمات های خارجی باقی مانده در افغانستان را بر عهده دارند، به سخره گرفته شدند

از سوی دیگر کشتن سربازان و مقامات طالبان و انجام حمله در مجاورت دفاتر این گروه، توهین مستقیم به این گروه محسوب می شود و این پیام را ارسال می کند که داعش خراسان در بلندمدت می تواند تهدیدی برای طالبان باشد

واکنش طالبان در برابر حملات داعش، انکار حضور این گروه در خاک افغانستان و ضعیف و بی اهمیت نشان دادن آنها بوده است. طالبان از دریافت هرگونه کمک خارجی برای مقابله با داعش خراسان خودداری نموده و تأکید دارد که به تنهایی قادر به انجام این کار است. پس از هر حمله داعش، طالبان ادعا می کند که به مخفیگاه آنها حمله نموده و عاملان جنایات رخ داده را کشته است. به عنوان مثال طالبان قتل قاری فاتح رئیس اطلاعاتی داعش خراسان را در فوریه 2023 در پاسخ به حملات داعش به نمایندگی های دیپماتیک روسیه و پاکستان و چین، برجسته کرد. اوایل ژانویه 2023 نیز هشت عضو داعش در کابل و ولایت نیمروز کشته شدند. سخنگوی طالبان مدعی شد کشته شدگان مسئول حمله به سفارت پاکستان و فرودگاه کابل بودند

با این حال ارزیابی های بین المللی نشان از افزایش قدرت داعش خراسان دارد؛ به طوری که طبق این ارزیابی ها در 18 ماهه نخست بعد از روی کار آمدن طالبان، اعضای داعش دوبرابر شدند و از 3000 نفر به 6000 نفر رسیدند. نوامبر 2021 نماینده سازمان ملل در افغانستان حضور این گروه را در تمام 34 ولایت افغانستان تأیید کرد. از این امر روشن می شود که اقدامات مقابله ای طالبان کمک زیادی به سرکوب این گروه نکرده است. داعش اوایل ماه مارس ادعا کرد که حملات طالبان ساختگی است و این گروه در حقیقت اعضای زندانی داعش را که از قبل در بازداشت داشته، کشته است

شکست طالبان در مهار خشونت داعش خراسان، نشان می دهد که نمی توان از یک گروه شورشی انتظار داشت خود به نیروی ضد شورش بدل شود. ولی از سوی دیگر این ناکامی بدلیل اشتراکات و پیوندهایی است که یکی از جناح های مهم طالبان با داعش خراسان دارد. شبکه حقانی در گذشته با داعش خراسان در ارتباط بوده و به عقیده مقامات سابق اطلاعاتی افغانستان، این روابط همچنان ادامه دارد. این درحالی است که شبکه حقانی بازیگری مهم در دولت است و چندین وزارتخانه بانفوذ از جمله وزارت کشور را در کنترل دارد

همچنین به دلیل رقابتی که بین شبکه حقانی با رهبری ارشد طالبان که در قندهار مستقر است وجود دارد، ممکن است این شبکه به داعش خراسان در انجام حملات بزرگی همچون کشتن والی بلخ کمک کند. مزمل از قبیله نوروزی و وفادار سرسخت هبه الله اخوندزاده رئیس کنونی طالبان بود. اواخر سال 2022 آخوندزاده قدرت الله حمزه والی سابق بلخ و از اعضای شبکه حقانی را برکنار کرد و مزمل را جای او نشاند

حمزه عملیات طالبان را برای تصرف مزار شریف در سال 2021 رهبری کرده بود. به گفته سخنگوی جبهه ملی مقاومت، ممکن است جایگزینی ناگهانی حمزه باعث درگیری های داخلی طالبان و تسهیل حمله داعش خراسان به مزمل توسط حقانی ها شده باشد. این نشان می دهد که چگونه بمب گذار انتحاری توانسته است چندین لایه امنیتی را بشکند و به فرماندار برسد

این روایات چه درست باشد یا غلط، تأثیری در این واقعیت که داعش خراسان در حال تثبیت و گسترش تدریجی خود است نمی گذارد؛ این گسترش احتمالا در ماههای اینده بیشتر هم خواهد شد. این درحالی است که طالبان نه قادر به تضعیف داعش است و نه حاضر است برای پذیرش کمک خارجی گامی بردارد. این تحولات نشان می دهد نگرانی کشورهای منطقه از اینکه روی کار آمدن طالبان، افغانستان را به مکانی امن برای رشد تروریسم تبدیل کند، بی جا نبوده است

هدف نهایی داعش خراسان فراتر از افغانستان است. تا زمانی که اجماع منطقه ای برای مقابله با این مشکل شکل نگیرد، تهدید خشونت و بی ثباتی، هر آن بیشتر و واقعی تر می شود

منبع: دیپلمات

داعش خراسان چقدر خطرناک است؟

ژنرال مایکل کوریلا رئیس فرماندهی مرکزی آمریکا هفته گذشته در سخنرانی کمیته نیروهای مسلح سنا ارزیابی نگران کننده ای در مورد قدرت و ظرفیت دولت اسلامی خراسان در افغانستان ارائه کرد. به گفته او این گروه می تواند ظرف شش ماه منافع آمریکا یا غرب را در خارج هدف قرار دهد

داعش از زمان تشکیل در سال 2015 حملات زیادی در افغانستان انجام داده ولی تعداد حملات این گروه در خارج از مرزهای افغانستان نسبتا اندک بوده است. این گروه مسئولیت دهها حمله در پاکستان از جمله بمب گذاری انتحاری در مسجد شیعیان در پیشاور در سال گذشته را بر عهده گرفت. آوریل و مه گذشته داعش اعلام کرد مسئول حملات راکتی به ازبکستان و تاجیکستان بوده است؛ ولی هر دو کشور وقوع چنین حملاتی را رد کردند. داعش خراسان مدتهاست که توانایی خود را نشان داده است؛ بنابراین هشدار کوریلا را نباید بی اهمیت تلقی کرد

هشت سال پیش که داعش خراسان تشکیل شد، افغانستان خانه گروههای شبه نظامی متعددی بود؛ ولی اکثر این گروهها –از جمله طالبان که سرسخت ترین رقیب داعش است- با القاعده همسو بودند و ارتش و نیروهای ناتو و القاعده همگی در برابر داعش می ایستادند

با این وجود داعش توانست به عنوان خشن ترین گروه تروریستی در افغانستان به حیات خود ادامه داده و قدرتمندتر شود. بر اساس ارزیابی ها، داعش از اوت 2015 تا جولای 2018، 211 حمله انجام داد و در این مدت پایگاه خود را در ولایات کنر و ننگرها مستحکم ساخت. حتی پس از آنکه دولت ترامپ سال 2017 بزرگترین بمب غیرهسته ای در زرادخانه آمریکا را روی مخفیگاه داعش در ننگرهار انداخت، این گروه از بین نرفت

داعش خراسان پس از سلطه طالبان در سال 2011 فعال تر شد و مسئولیت 224 حمله ای که در سالهای پس از به قدرت رسیدن طالبان انجام شد را، بر عهده گرفت. این حملات شامل حمله به جمعیتی بود که در میدان هوایی کابل در روزهای پایانی خروح نیروهای آمریکایی جمع شده بودند و برای خروج از کشور تلاش می کردند؛ در این حمله 170 نفر از جمله 13 سرباز آمریکایی کشته شدند

داعش همچنین حملات شدیدی علیه اقلیت های مذهبی به ویژه هزاره ها انجام می دهد و از زمان سلطه طالبان این حملات تشدید شده است. داعش به حمله به غیرنظامیان ادامه داده تا مشروعیت طالبان را تضعیف کند و این ادعای طالبان را که رژیم می تواند صلح و ثبات را به افغانستان بازگرداند، درهم شکند

به نظر می رسد سلطه طالبان و خروج نیروهای آمریکا از افغانستان داعش را تقویت کرده است. هزاران جنگجوی این گروه از جمله بیش از 400 نیروی خارجی در هرج و مرجی که در روزهای اولیه پس از به قدرت رسیدن طالبان ایجاد شده بود، از زندان فرار کردند. فروپاشی ارتش افغانستان و خروج نیروهای ناتو به این معنی است که داعش خراسان دیگر هدف حملات هوایی قرار نمی گیرد؛ طالبان نیروی هوایی ندارد، در عوض بر حملات زمینی علیه داعش تکیه کرده است. این درحالی است که حملات زمینی تأثیری بر تضعیف داعش نداشته و تنها بر خشم جوامع محلی افزوده است

بحران انسانی وخیم افغانستان نیز به نفع داعش بوده است؛ کسانی که از مشکلات اقتصادی رنج می برند یا مشتاق مبارزه با طلبان هستند، می توانند جذب داعش شوند. گزارش هایی از پیوستن نیروهای امنیتی سابق افغانستان به داعش وجود دارد؛ حتی سربازان پیشین طالبان که در تلاش برای رسیدن به زندگی بهتر پس از جنگ بودند و ناکام ماندند، ممکن است وسوسه شوند و به داعش بپیوندند

صرف نظر از اینکه ارزیابی کوریلا چقدر دقیق است، یادآوری می کند که جهان نباید از تهدیدات ناشی از داعش و گروههای وابسته به آن غفلت کند. ترامپ بارها اعلام کرد که داعش از بین رفته است ولی اشتباه کرد؛ بایدن از زمان خروج آمریکا از افغانستان چیزی در مورد داعش نگفته است ولی تاریخ نشان می دهد که این گروه را نباید دست کم گرفت

منبع: فارین پالیسی

مترجم: فاطمه رادمهر

نظر شما