آیا ایران به روسیه موشک بالستیک داده است؟

متحدان غربی اوکراین مدعی هستند که ایران به روسیه موشک های بالستیک کوتاه برد داده است؛ ادعایی که تهران آن را کاملا بی اساس و نادرست می داند. ایالات متحده، بریتانیا، فرانسه و آلمان روز سه شنبه تحریم های بیشتری را علیه ایران اعمال کردند. آنها هیچ مدرکی دال بر ادعای خود ارائه نکردند و این موشک ها نیز هنوز در میدان جنگ مشاهده نشده اند. تهران تحریم های اخیر علیه افراد و شرکت های ایرانی را تروریسم اقتصادی توصیف کرده است؛ اما کرملین گزارش کشورهای غربی را رد نکرده و ایران را شریکی مهم خوانده است

اهمیت موشک ها در چیست؟

کشورهای غربی ایران را متهم کرده اند که حدود 200 موشک بالستیک از مدل فتح360 به روسیه داده است و این موشک ها قرار است ظرف چند هفته آینده در جنگ اوکراین مورد استفاده قرار گیرد. این موشک ها تنها 120 کیلومتر برد دارد و می تواند محموله انفجاری با وزن حداکثر 150 کیلوگرم را با سرعت 4900 کیلومتر در ساعت حمل کند

بعید است که این سلاح به تنهایی جریان جنگ را تغییر دهد ولی می تواند به روسیه کمک کند تا حمله به خاک اوکراین را بهتر مدیریت نماید. فتح360 با سیستم های  HIMARS ساخت آمریکا که اوکراین علیه نیروهای روسی استفاده می کند، مقایسه شده است

همانگونه که آمریکا اشاره کرده، موشک های ایرانی می توانند برای هدف قرار دادن اهداف نزدیک به خطوط مقدم استفاده شوند و به روسیه اجازه دهند تا مهمات هدایت شونده دقیق خود را، برای اهدافی در عمق اوکراین بکار برد.

ایران زمان کوتاهی پس از اغاز جنگ اوکراین در سال 2022، به ارسال پهپادهای انفجاری به روسیه، کمک به آموزش نیروهای روسی و راه اندازی خط تولید پهپاد متهم شد. وقتی اوکراین بخش هایی از پهپادهای منهدم شده ایران را به نمایش گذاشت، ایران اعتراف کرد که به روسیه پهپاد فروخته ولی مدعی شد که این اتفاق ماهها قبل از شروع جنگ رخ داده است.

توافق برجام که سال 2015 امضا شد شامل بندهایی در مورد موشک های ایران نیز می شود؛ از جمله بندهای غروب که به موجب آن تحریم تسلیحاتی ایران در اکتبر 2020 منقضی شده و محدودیت های بیشتر بر فعالیت های موشکی ایران اکتبر 2023 به پایان رسیده است. ولی آمریکا و اتحادیه اروپا تحریم های خود را حفظ کرده اند تا صنعت تسلیحاتی ایران را تحت فشار قرار دهند

بنابراین از نظر فنی هیچ مانع حقوقی پیش روی ارسال موشک های بالستیک ایران به دیگر کشورها وجود ندارد. ولی قطعنامه 2231 شورای امنیت سازمان ملل که زیربنای توافق هسته ای است، از رژیم کنترل فناوری موشکی MTCR برای تعریف تحریم تسلیحاتی ایران استفاده کرده است. این رژیم تصریح می کند که کشورهای عضو نباید موشک ها و پهپادهایی با برد بیش از 300 کیلومتر و ظرفیت حمل بیش از 500 کیلوگرم صادر کنند

موشک فتح360 مشمول MTCR نیست و این نشان می دهد که ایران با عدم ارسال موشک ها دوربرد به روسیه، سعی کرده است به دقت عمل کرده و قوانین سازمان ملل را زیرپا نگذارد. پیشتر تحلیلگران حدس می زدند که ایران موشک های بالستیک با برد 700 کیلومتر به روسیه ارسال کند

کوتاه برد بودن موشک های ارسالی، می تواند از ایران در برابر مکانیسم «بازگشت فوری» برجام محافظت کند؛ بر اساس این مکانیسم همه تحریم های شورای امنیت سازمان ملل بازخواهد گشت

آیا صادرات موشک به روسیه برای ایران منطق استراتژیک دارد؟

رئیس جمهور ایران و کابینه اش که با حمایت آقای خامنه ای به قدرت رسیدند، تأکید دارند که خواهان تعامل دیپلماتیک بیشتر با غرب و مذاکره برای رفع تحریم ها هستند

روسیه با حمایت از طرح آذربایجان و ترکیه برای ایجا کریدور زنگزور –کریدوری که با اتصال آذربایجان به نخجوان از طریق ارمنستان، سبب قطع ارتباط ایران به اروپا می شود- فشارها را بر ایران افزایش داده است

به گفته حمیدرضا عزیزی کارشناس امور ایران، با توجه به دو نکته فوق تصمیم ایران برای ارسال موشک به روسیه منطقی به نظر نمی رسد؛ اما از سوی دیگر تهران انتظار دارد که در نهایت از روسیه جنگنده های پیشرفته سوخو35 روسی را تحویل بگیرد. ضمن اینکه ایران بدنبال فناوری های نظامی دیگر و تولید تسلیحات مشترک با روسیه نیز هست

ایران و روسیه در زمینه های استراتژیک دیگری مانند فضا و برنامه های هسته ای نیز با یکدیگر همکاری دارند و ایران ممکن است بدنبال تعمیق همکاری در این زمینه ها باشد. بنابراین گرچه از نظر زمانی اقدام ایران در تحویل موشک به روسیه عجیب و غیرمنطقی است؛ ولی عواملی گسترده تر وجود دارد که می تواند به ایران برای ادامه تحویل موشک ها انگیزه بدهد

ایالات متحده و سه کشور فرانسه، آلمان و بریتانیا در پاسخ به اقدام ایران، تحریم های بیشتری را علیه هوانوردی غیرنظامی این کشور اعمال کردند و شرکت هواپیمایی ایران ایر را در لیست سیاه قرار داده، دسترسی ان را به اروپا قطع نمودند

این سه کشور اروپایی با استناد به «تهدید مستقیم برای امنیت اروپا» گفتند که نهادها و افراط مرتبط با برنامه تسلیحاتی ایران را نیز در لیست سیاه تحریم قرار می دهند. از جمله این افراد سه فرمانده ارشد نظامی هستند که گفته می شود در صادرات سلاح به روسیه دست داشتند و چهار نهاد ایرانی که سازمان مدیریت منطقه آزاد تجاری انزلی یکی از آنها است

آیا خروج آمریکا از توافق هسته ای ما را به اینجا رساند؟

واشنگتن به طور یکجانبه از توافق هسته ای 2015 خارج شد و سخت ترین تحریم های تاریخ ایران را علیه این کشور اعمال نمود. سیاست فشار حداکثری ترامپ که در زمان بایدن نیز ادامه پیدا کرد، ایران را به سمت چین و روسیه سوق داد

ایران و روسیه بایکدیگر همکاری های زیادی دارند و بیش از یک دهه است که برای حفظ بشار اسد در قدرت تلاش می کنند.

ایران و چین سال 2021 یک توافق همکاری 25 ساله امضا کردند ولی در ذیل این توافق هیچ قرارداد عمده ای بین دو طرف امضا نشد؛ البته چین باوجود تحریم ها همچنان بزرگترین خریدار نفت خام ایران است

با حمله روسیه به اوکراین، مسکو درصدد پیدا کردن شریک برآمد. به گفته عزیزی فشار آمریکا بر ایران عامل اصلی همکاری بیشتر تهران با مسکو بود و خروج آمریکا از برجام ایران را به سمت سیاست «نگاه به شرق» سوق داد. «ایران و روسیه تمایل مشترکی برای به چالش کشیدن نفوذ و هژمونی آمریکا در جهان دارند اما این به معنای اتحاد رسمی نظامی یا اقتصادی نیست. هیچ پیمان دفاعی متقابل یا توافق نامه الزام آوری بین دو کشور وجود ندارد که برای مثال روسیه را متعهد به دفاع از ایران در صورت بروز جنگ کند. در سایر حوزه های استراتژیک نیز توافق های مشخصی وجود ندارد»

انتظار می رود توافقنامه مشارکت راهبردی بین ایران و روسیه که طبق گزارش ها در مراحل پایانی خود است، بیشتر بر کلیات متمرکز باشد تا تعهدات متقابل خاص. درست است که همکاری روبه رشد این دو کشور چالش هایی را برای اروپا و امریکا ایجاد می کند ولی مهم است که این رابطه را اتحادی رسمی تلقی نکنیم؛ با این حال به نظر می رسد که هم تهران و هم مسکو مشتاق به ادامه همکاری هستند

منبع: الجزیره

سه نکته در مورد انتقال موشک های بالستیک ایران به روسیه

آمریکا، بریتانیا، آلمان و فرانسه روز سه شنبه پس از آنکه دولت بایدن تهران را به اعطای موشک های بالستیک به روسیه متهم کرد، تحریم های جدیدی را علیه ایران وضع کردند

آمریکا و متحدانش که در تلاش برای تضعیف توان روسیه برای ادامه جنگ و تصرف بخش هایی از شرق اوکراین هستند، ماهها بود که نسبت به این اقدام –که ایران آن را رد می کند- هشدار می دادند

انتونی بلینکن وزیر خارجه آمریکا روز سه شنبه در یک کنفرانس مطبوعاتی با حضور همتای انگلیسی خود دیوید لامی گفت: «ما هم علنی و هم به طور خصوصی به تهران هشدار دادیم که اتخاذ چنین گامی باعث تشدید تنش خواهد شد»

به گفته کارشناسان موشک های فتح360 با برد 75 مایل در میدان جنگ اوکراین مؤثر خواهد بود. پیشتر روسیه از پهپادهای شاهد ایرانی برای بمباران زیرساخت های غیرنظامی اوکراین استفاده کرده بود

مقامات غربی هشدار می دهند که انتقال موشک های ایران به روسیه و در ازای آن انتقال فناوری نظامی روسیه به ایران، تهدیدی برای اروپا می باشد

تصمیم ایران احتمالا امید به دستیابی به توافق برای محدود کردن برنامه هسته ای ایران در ازای لغو تحریم ها را پیچیده تر می کند و مسعود پزشکیان رئیس جمهور جدید ایران را در تنگنا قرار می دهد

در ادامه توجه به سه نکته ضروری است:

تغییر بازی در اوکراین؟

ورود اولین محموله موشک های ایران به روسیه –که شامل 200 موشک کوتاه برد است- درحالی صورت می گیرد که کشورهای ناتو به رهبری آمریکا، هنوز نیازهای دفاع هوایی اوکراین را براورده نکرده اند

طبق پیش بینی مقامات آمریکایی، ارتش روسیه احتمالا ظرف چند هفته دیگر و در آستانه زمستان از این موشک ها علیه زیرساخت های غیرنظامی اوکراین استفاده خواهد کرد

سامانه پدافند هوایی که ناتو به اوکراین داده –به جز سه سامانه پاتریوت- قادر به سرنگونی موشک های بالستیک نیست

رئیس جمهور اوکراین به شدت از اوضاع پیش آمده ناامید است. او هفته گذشته مستقیما از لوید آستین وزیر دفاع آمریکا درخواست کرد که هرچه زودتر سامانه های دفاع هوایی بیشتری به اوکراین بدهند  

در همین حال نیروهای روسیه در دونباس درحال پیشروی هستند و دستاوردهای خود را در اطراف مرکز لجستیکی پوکروفسک مستحکم کرده اند

به گفته نیکول گراژوسکی از اعضای بنیاد کارنگی و نویسنده کتاب مشارکت دفاعی درحال ظهور ایران و روسیه: «موشک های بالستیک کوتاه برد ایران تأثیر بزرگی در میدان نبرد اوکراین خواهند گذاشت. این موشک ها سبک وزن هستند و سوخت جامد دارند، بنابراین بسیار مؤثر هستند و می توانند در فاصله بسیار کوتاهی به زیرساخت های حیاتی ضربه بزنند. همچنین به روسیه اجازه می دهند که خطوط مقدم اوکراین را از فاصله نزدیک بمباران کند و در عین حال ذخایر موشک های دوربرد خود را مانند موشک های  KN-23 ساخت کره شمالی و موشک های اسکندر روسی حفظ نماید»

واشنگتن که پیشتر اوکراین را از شلیک موشک ها و پهپادهای ساخت آمریکا به داخل خاک روسیه منع کرده بود، هنوز در این ممنوعیت تغییری ایجاد نکرده است ولی جو بایدن روز سه شنبه به خبرنگاران گفت که پس از انتشار اخبار انتقال موشک های ایران، درحال بررسی مجدد این سیاست است

تهدیدی برای اروپا

مقامات آمریکایی نزدیک تر شدن روابط دفاعی ایران و روسیه را تهدیدی برای اروپا خواندند

روسیه خود موشک های بالستیک دارد ولی عرضه موشک های ایران به روسیه، این امکان را می دهد تا از زرادخانه خود برای اهدافی که دورتر از خط مقدم هستند استفاده کند و موشک های ایران را به اهداف نزدیک تر اختصاص دهد. ورود موشک های فتح360 ایران به روسیه همچنین می تواند منجر به مسابقه تسلیحاتی موشک های بالستیک در قاره اروپا شود

ماه ژوئن ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه فرمان ازسرگیری تولید موشک های میان برد و کوتاه برد را که برای دهه ها بر اساس معاهده ایالات متحده و شوروی در سال 1987 ممنوع شده بود، صادر کرد. آمریکا در سال 2019 روسیه را به نقض این معاهده از طریق آزمایش های موشکی جدید متهم کرد و معاهده را لغو شده اعلام نمود

ماه ژوئیه دولت بایدن اعلام کرد که به منظور گسترش بازدارندگی ناتو، موشک های دوربرد از جمله موشک های SM-6، کروز و مافوق صوت را تا سال 2026 در آلمان مستقر می کند. پوتین از این تصمیم به شدت انتقاد کرد و وعده داد که در واکنش، دست به اقدام متقابل خواهد زد

مقامات آمریکایی روز سه شنبه مدعی شدند که روسیه در ازای تحویل موشک های کوتاه برد از ایران، فناوری هسته ای و تجهیزات فضایی به تهران ارائه کرده است. به گفته گراژوسکی بخش هوافضای سپاه برای افزایش دقت پرتابه های خود، از روسیه درخواست تجهیزات ماهواره ای کرده است

عقب گرد در مذاکرات هسته ای

انتقال موشک های بالستیک ایران به روسیه، امیدها برای ازسرگیری مذاکرات هسته ای را کمرنگ خواهد کرد

مسعود پزشکیان با وعده توسعه اقتصادی ایران از طریق رهایی از تحریم های اقتصادی آمریکا و اروپا برسر کار آمد. اقدام ایران در اعطای موشک به روسیه، بر تلاش های او در مجمع عمومی سازمان ملل در اواخر ماه جاری برای ازسرگیری مذاکرات، سایه خواهد انداخت

البته رهبران آمریکا و اروپا هنوز علنا احتمال بازگشت به مذاکرات هسته ای را رد نکرده اند. به عقیده تحلیلگران تصمیم ایران برای ارسال موشک های کوتاه برد فتح به جای موشک های دوربرد ذوالفقار، تلاشی برای دور زدن محدودیت صادرات موشکی ایران بر اساس قطعنامه 2231 شورای امنیت و حفظ توافق هسته ای 2015 بوده است

منبع: المانیتور

عایدی ایران از ارسال موشک های بالستیک به روسیه چیست؟

آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه آمریکا فاش کرد که ایران به روسیه موشک های بالستیک کوتاه برد CRBM داده است و انتظار می رود که روسیه ظرف چند هفته آینده از این موشک ها علیه اوکراین استفاده کند

همزمان وزارت خزانه داری آمریکا از اعمال تحریم هایی علیه افراد و نهادهای ایرانی و روسی از جمله هواپیمایی ایران ایر خبر داد. این واکنش برای مسکو و تهران غافلگیرکننده نیست و به تغییر مسیر این دو کشور نیز کمک نمی کند. سؤال این است که انتقال موشک های CRBM به روسیه چه تأثیری بر روابط تهران و مسکو دارد؟ آیا وابستگی روسیه به ایران –ابتدا برای پهپاد و اکنون برای موشک- به تهران اهرم فشاری بر مسکو می دهد؟ و تهران با این اهرم چه چیزی از مسکو می خواهد؟

براساس گزارش ها ایران مدتهاست که بدنبال هواپیماهای جنگنده Su-35 و سامانه دفاع هوایی اس400 از روسیه است اما مسکو از تحویل آنها خودداری می کند. همانگونه که هانا نوت و جیم لامسون در پژوهشی که ماه آگوست منتشر شد اشاره کردند، سیستم ها و فناوری های تسلیحاتی روسی زیادی وجود دارد که تهران مایل به دریافت آنها است. اگر این انتقال انجام شود، نشان می دهد که اعطای موشک های CRBM، به ایران اهرم فشاری بر مسکو داده است

اما از آنجا که انتقال این تسلیحات می تواند روابط خوب روسیه با رقیبان ایران –عربستان و امارات- را بهم بزند و منجر به نزدیک شدن این کشورها به آمریکا و اسرائیل شود، مسکو از انجام این کار خودداری می کند. از سوی دیگر تهران نیز خواهان سرد شدن روابط روسیه و عربستان نیست. همکاری ریاض و مسکو در قالب اوپک پلاس، قیمت های جهانی نفت را بالا نگه می دارد و این امر در خدمت منافع ایران است. هر دو کشور روسیه و ایران به دلیل تحریم های غرب مجبور هستند نفت خود را با تخفیف بفروشند؛ در چنین شرایطی اگر سعودی ها به این نتیجه برسند که روسیه به متحد نزدیک ایران تبدیل شده، ممکن است تصمیم به افزایش تولید نفت بگیرند و با کاش قیمت نفت، هم مسکو و هم تهران متحمل ضرر شوند. سابقه ریاض نشان داده است که حاضر است با روانه کردن نفت خود به بازار و کاهش قیمت، به رقیبان خود آسیب وارد کند

نکته دیگر آن است که گرچه ایران مایل به دریافت سوخو35، اس400 و سایر سیستم ها و فناوری های تسلیحاتی از روسیه است، ولی نیاز فوری به دریافت این سیستم ها ندارد؛ چراکه جمهوری اسلامی معمولا دست به اقدام مستقیم نظامی نمی زند و اغلب از طریق نیروهای نیابتی اش مانند حزب الله، حوثی ها و شبه نظامیان شیعع عراقی وارد عمل می شود

و نکته آخراینکه، تمایل مسکو برای مبارزه با دشمن مشترک، به نفع تهران است؛ تهران ترجیح می دهد که روسیه وارد جنگ با دشمن مشترک شود و خود بدون اینکه مجبور به پرداخت هزینه های جنگ شود، یک گوشه بنشیند و نظاره گر باشد. البته اوکراین تهدیدی برای ایران نیست ولی از آنجا که آمریکا و سایر کشورهای غربی توجه و منابع خود را به حمایت از کیف اختصاص داده اند، توجه و منابع کمتری برای مقابله با ایران دارند

یکی از نگرانی های بزرگ تهران این است که روسیه در جنگ با اوکراین شکست بخورد و این امکان را برای آمریکا و متحدان غربی اش فراهم کند که تمرکز خود را روی ایران بگذارند. از این منظر انتقال پهپاد و موشک به روسیه -چه در ازای آن تسلیحات روسیه را دریافت بکند و چه دریافت نکند- ممکن است سرمایه گذاری خوبی باشد

منبع: شورای آتلانتیک

مترجم: فاطمه رادمهر