تنش بین دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا و معاونش ونس با زلنسکی رئیس جمهور اوکراین، چیز عجیبی نبود و این نزاع ها معمولا بین رهبران کشورها پشت درهای بسته رخ می دهد. آنچه که عجیب و بی سابقه بود، نمایش عمومی این تنش بود. هر دو طرف در خارج شدن اوضاع از کنترل مقصر بودند؛ ولی زلنسکی باید با احتیاط بیشتری رفتار می کرد زیرا در موضع ضعف قرار داشت
دلایل متعددی برای این شکست دیپلماتیک وجود داشت؛ اما مهمترین آن اختلاف نظر اساسی در مورد چگونگی آغاز و پایان جنگ بود. زلنسکی همچون بسیاری از سیاستمداران آمریکایی و اروپایی، تمام تقصیرهای جنگ را به گردن روسیه میندازد و معتقد است که دولت روسیه، نه تنها اهدافی حداکثری را در اوکراین دنبال می کند، که قصد دارد به کشورگشایی خود ادامه داده، به کشورهای بالتیک و ناتو نیز حمله کند
بر این اساس زلنسکی به اینکه می توان از طریق مذاکره، به یک راه حل بادوام رسید اعتقاد ندارد؛ مگر اینکه اعضای اروپایی ناتو با حمایت کامل آمریکا، در اوکراین حضور نظامی داشته باشند. اما از آنجا که روسیه این ایده را بارها رد کرده است، تکرار این شرط در مذاکرات، به معنای این است که صلحی وجود نخواهد داشت و جنگ تا زمان نامعلومی ادامه خواهد یافت
برعکس زلنسکی، ترامپ و ونس بر این باور هستند که روسیه به دلایل منطقی و قابل فهمی، حضور کشورهای غربی در اوکراین را تهدیدی علیه امنیت و منافع خود می داند. از دید این دو، جنگ اوکراین بخشی از درگیری ژئوپلیتیک گسترده تر بین غرب و روسیه بر سر گسترش ناتو و نظم امنیتی اروپا است. آنها معتقدند که اگر دیپلماسی و گفتگو وجود نداشته باشد، چرخه کنش و واکنش تشدید می شود و حتی خطر جنگ جهانی سوم وجود دارد
ترامپ و ونس، پوتین را بازیگری بی رحم ولی منطقی می دانند و معتقدند اگر شرایط روسیه براورده شود، به توافق بدست آمده پایبند خواهد ماند. آن دو معتقد نیستند که پوتین قصد حمله به ناتو را دارد؛ ضمن اینکه نمی خواهند از سوی آمریکا، تعهد امنیتی جدیدی فراتر از مرزهای فعلی ناتو ارائه دهند
بنابراین وقتی زلنسکی در کنفرانس مطبوعاتی، آنها را در مقابل دوربین ها تحت فشار گذاشت تا قول دهند که از نیروی حافظ صلح اروپایی در اوکراین حمایت می کنند، عصبانی شدند. البته که سخنان ترامپ در مورد زلنسکی غیردیپلماتیک بود؛ ولی پاسخی که به یکی از سؤال ها داد، با منطق دیپلماتیک مطابقت داشت. آنجا که گفت: «از من می خواهی چیزهای وحشتناکی در مورد پوتین بگویم و بعد به او بگویم: هی ولادیمیر! نظرت درباره توافق چیست؟» نکته دیگری که ترامپ بار دیگر بر آن تأکید کرد، این است که مسئولیت اصلی او در قبال ایالات متحده است
به نظر می رسد که زلنسکی تفاوت ترامپ با دولت بایدن یا دولت های اروپایی را درک نکرده است. او و دیگر مقامات اوکراینی عادت کرده اند که در برابر دوربین ها، دولت های غربی را به دلیل عدم کمک کافی به اوکراین به باد انتقاد بگیرند و با عمومی کردن مطالبات خود از طریق رسانه ها، افکار عمومی و پارلمان های غربی، سعی کنند فشار بیشتری بر این دولت ها وارد آورند
این راهکار در مورد بایدن و دولت های اروپایی جواب می داد و اغلب آنها علیرغم مخالفت های قبلی، تسلیم خواسته های اوکراین می شدند. ظاهرا این مسئله زلنسکی را به این باور رسانده بود که فشار عمومی و سرزنش، راهی برای موفقیت در برخورد با ترامپ است؛ ولی مشاوران زلنسکی اشتباه کرده بودند و او را به خوبی برای این ملاقات آماده نکرده بودند
ترامپ و ونس به فشارها و سرزنش های زلنسکی واکنش بسیار متفاوتی نشان دادند؛ ولی ضرورتی نداشت که در برابر دوربین ها اینگونه پاسخ دهند. در برخی مواقع حفظ سکوت و عدم اظهار نظر در جلسات عمومی، می تواند در دیپلماسی و روابط بین الملل بسیار مفیدتر و راهگشاتر باشد
زلنسکی نیاز به سخنان واضح و محکم ایالات متحده داشت تا از توهم خارج شد؛ ولی نیازی به بیان این سخنان در ملأ عام نبود. رویدادهایی از این دست با جایگاه و وجهه ایالات متحده همخوانی ندارد. ترامپ باید کنفرانس مطبوعاتی را قبل از متشنج شدن گفتگو پایان می داد و هر حرفی را که داشت، در خلوت به زلنسکی می زد
اتفاقی که در این جلسه افتاد، تاحدی منعکس کننده کینه شخصی ترامپ و ونس است–زلنسکی باید از آن آگاه می بود و محتاط تر رفتار می کرد- این کینه ریشه در حمایت سیاسی رئیس جمهور اوکراین از دموکرات ها، حضور در کارزار انتخاباتی بایدن در پنسیلوانیا و نقش وی در اولین استیضاح ترامپ دارد
حالا شکاف عمیق و علنی بین ترامپ و زلنسکی و فروپاشی توافق مربوط به مواد معدنی –که بخشی مهم در روند صلح بود- باعث شده است که روند صلح در وضعیتی مبهم قرار گیرد. دولت روسیه به دو شکل می تواند به این اتفاقات واکنش نشان دهد: تندروهایی که در روسیه هستند، به پوتین خواهند گفت که در پی تضعیف شدید روابط آمریکا و اوکراین، مسکو باید موضع خود را در مذاکره سخت تر کند و از خواسته های خود کوتاه نیاید. یا اینکه پوتین با کمک مشاوران عاقل تر خود، بر خواست روسیه برای پایان درگیری و رسیدن به صلح تأکید کند و از این فرصت برای ایجاد رابطه ای جدید با ایالات متحده و دستیابی به توافقات امنیتی گسترده تر با آن کشور استفاده نماید
اکنون موقعیت اوکراین به شدت تضعیف شده است. اگر در دور بعدی مذاکرات، تیم های آمریکا و روسیه بتوانند به یک مصالحه معقول برسند، بهتر است که اوکراین اصل توافق را بپذیرد و سعی کند تا حد امکان از طریق مذاکره درباره جزئیات توافق، بیشترین مزایا را بدست آورد
اگر اوکراین به مخالفت خود با توافق ادامه دهد و ترامپ حمایت آمریکا از اوکراین را -که شامل کمک تسلیحاتی، اطلاعاتی و استارلینک است- قطع کند، نیروهای اوکراینی در حفظ مواضع کنونی و جلوگیری از شکستی فاجعه بار، با مشکل مواجه می شوند و حمایت کشورهای اروپایی نمی تواند از این شکست جلوگیری کند.
کشورهای اتحادیه اروپا و بریتانیا اکنون با معضلی بزرگ مواجه هستند که باید در نشست سران خود در روز یکشنبه، به آن بپردازند. آنها بدون شک متعهد می شوند که به حمایت از اوکراین ادامه دهند؛ ولی اگر همچنان بر حضور خود و اوکراین در اولین دور مذاکرات صلح پافشاری کنند، بر تشکیل نیروی حافظ صلح اروپایی اصرار داشته باشند و اوکراین را به رد هرگونه توافق تشویق کنند، نفوذ باقی مانده خود را در واشنگتن از دست داده و با خطر انتقام جویی ترامپ به شکل وضع تعرفه های تجاری روبرو می شوند. ضمن اینکه وضع اوکراین از آنچه هست فاجعه بارتر خواهد شد
در نهایت اینکه این اتفاقات سؤالات زیادی را در مورد آینده سیاسی زلنسکی ایجاد می کند. البته در کوتاه مدت در اوکراین اثر وحدت بخش دارد ولی ممکن است رقیبان سیاسی زلنسکی از فرصت استفاده کرده، خواهان برگزاری انتخابات زودهنگام شوند
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما