در اعتراضات جاری لبنان، حزب الله به دلیل ایستادن در کنار طبقه حاکم و اصحاب قدرت در آن کشور، هدف انتقادات گسترده قرار گرفته است.
در این اعتراضات، شعارهایی داده شد که در ماههای پیش از آن غیرقابل تصور به نظر می رسید. دوشنبه گذشته دهها نفر از معترضانِ مخالف دولت در یکی از خیابان های اصلی بیروت، در رویارویی با هواداران حزب الله و جنبش امل فریاد «حزب الله تروریست است» سر دادند. گرچه برخی دیگر از معترضان خواهان توقف این شعار بودند، اما با توجه به خشم مردم و نارضایتی گسترده اقتصادی در کشور، از آنجا که سید حسن نصرالله رهبر حزب الله، در مقام دفاع از دولت و هیأت حاکمه فعلی درآمد، از اعتبار و شأن این گروه در میان مردم کاسته شده است.
آنگونه که «مهند حاج علی» عضو مرکز خاورمیانه کارنگی می گوید: «از دید مردم، حزب الله یکی از موانع اصلی تغییر در کشور است». تظاهرات های اخیر که علیه طبقه حاکم شکل گرفته، اغلب صلح آمیز بوده و همه فرقه ها و احزاب سیاسی را هدف گرفته است؛ اما تا همین اواخر، نصرالله که فاقد مقام رسمی در حکومت است، از دید مردم به ویژه شیعیان لبنان، از فسادهای ریشه داری که کشور را به سمت سقوط سوق داده است، مبرا بود. موفقیت حزب الله در بیرون کردن نیروهای اسراییلی از خاک لبنان در سال 2000 برای این گروه شأن و اعتبار زیادی به دست آورد و مردم از هر فرقه و دسته سیاسی، عنوان نیروهای مقاومت را به آن دادند. حتی بعد از جنگ سال 2006 که سبب خرابی های بسیاری در لبنان شد، از آنجا که مردم، دفاع از کشورشان در برابر تجاوزگری های اسراییل را پیروزی می دانستند، به حمایت خود از حزب الله ادامه دادند.
اما ماه می سال 2008 بعد از آنکه دولت تهدید به بستن شبکه ارتباطات از راه دور و برکناری یکی از متحدان حزب الله از پست امنیت فرودگاه کرد، رزمندگان حزب الله به مرکز بیروت ریخته و برای نخستین بار سلاح های خود را نه علیه متجاوزان خارجی، که به روی مردم لبنان گرفتند. همچنین با اعزام مبارزان حزب الله در سال 2013 برای جنگیدن و حمایت از بشار اسد به سوریه، بسیاری از مردم این سوال را مطرح کردند که حزب الله از چه کسی دفاع می کند؟
از همان نخستین روزهای اعتراضات در نیمه اکتبر که با حضور جمعیت گسترده ای در مناطق شیعه نشین از جمله نبطیه و طیره همراه بود، نشانه های محو شهرت و محبوبیت حزب الله آشکار شد. در میان شعارهای ضد دولتی معترضانی که خواهان برکناری همه رهبران سیاسی، برگزاری انتخابات و برقراری سیستم سیاسی جدیدی بودند، حزب الله ناگهان خود را جزئی از تشکیلات مورد حمله مردم دید. به گفته حاج علی «این اعتراضات تهدید مستقیمی علیه سیاست های خارجی سازمان و دستاوردهایی بود که این گروه در انتخابات 2018 کسب کرده بود».
برخی از معترضان می گویند که برنامه ها و سیاست های حزب الله به نفع لبنان نیست، بلکه این گروه تنها در راستای خواست و اهداف دمشق، بغداد و تهران گام بر می دارد؛ لذا همچون تظاهراتی که در عراق جریان دارد، اغلب جوانان معترض لبنانی نیز تیغ انتقاد را به سمت نفوذ ایران در کشور خود گرفته اند و در تظاهرات ها شعار «اینجا لبنان است، ایران نیست» سر می دهند. معترضان زمانی نصرالله را عامل بخشی از مشکلات موجود در کشور دیدند که وی در روزهای آغازین اعتراضات، بر ابقای دولت پافشاری کرد.
به گفته حاج علی «آن لحظه برای معترضان شیعه لبنانی یک شوک بود. چرا حزب الله در کنار گروهی ایستاد که آلوده به فساد هستند و کشور را به چنین بحران مالی و اقتصادی بزرگی کشانده اند؟» حتی نصرالله تلاش کرد با منتسب کردن معترضان به سفارت های خارجی آنها را بی اعتبار کند که در پی این اقدام چندین روزنامه نگار از نشریه «الاخبار» که غالبا مواضعی حمایتی در قبال حزب الله دارد، استعفا دادند.
دهه هاست که در لبنان طبقه حاکم توسط قدرت های منطقه ای و بین المللی پشتیبانی می شوند و معترضان هم علیه مداخلات بیگانگان در کشور خود تظاهرات می کنند. آنان تلاش کرده اند که در اعتراضات خود تنها یک گروه را هدف حمله قرار ندهند و به همین دلیل می بینیم که تا همین اواخر در مورد حمایت تسلیحاتی ایران از حزب الله که باعث شده، این گروه از حیث قدرت و سلاح از ارتش کشور پیشی بگیرد سخن اندکی گفته شده است.
هفته گذشته که هزاران ایرانی علیه افزایش نرخ بنزین به خیابان ها آمدند، معترضان در مرکز بیروت نیز شعار «از تهران تا بیروت، انقلابی که نخواهد مرد سر دادند». همزمان با این تحولات، هواداران حزب الله هم به میدان برگشتند و درحالیکه پرچم های حزب الله و امل را در دست داشتند، به مقابله با معترضان برخواسته و شعارهای فرقه گرایانه ای همچون «شیعه، شیعه» سر دادند و با نصرالله و نبیه بری رهبر جنبش امل اعلام همبستگی کردند. معترضانِ مخالف دولت اما با شعار «همه یکی هستیم و متحدیم» به آنان پاسخ داده و سرود ملی را خواندند.
این تحولات، نگرانی ها را بابت به خشونت کشیده شدن اعتراضات افزایش داده و بر وجهه حزب الله به عنوان مدافع کشور تاثیر منفی گذاشته است. شرایط کنونی شبیه به رویدادهایی است که سالها پیش به جنگ داخلی لبنان منجر شد. در لبنان همه متوجه این امر هستند و گرچه اغلب معترضانِ جوان، آن دوران را به خاطر ندارند، ولی هنوز آثار جنگ روی برخی از ساختمان های شهر خودنمایی می کند. بهاء یحیی یکی از معترضان ضد دولتی، در مورد هواداران حزب الله و امل می گوید «آنها هر وقت بخواهند می توانند ما را گرفته و قلع و قمع کنند، اما هدفشان این نیست بلکه تنها می خواهند ما را بترسانند»
اغلب مردان تظاهرکننده با شاخه های درخت و آجر خیابان ها را مسدود می کنند. حزب الله همین بستن جاده ها توسط معترضان را عامل تصادف اتومبیلی که صبح دوشنبه روی داد دانست؛ ویدئوی حادثه نشان می داد که اتومبیل به مانعی که میان خیابان بود برخورد کرد؛ اما برخی انتساب این حادثه به معترضان را تلاشی می دانند که در راستای نشان دادن معترضان به عنوان تهدید امنیتی انجام می شود. به دنبال این حادثه، صدها نفر عصر دوشنبه با در دست داشتن پرچم های امل و حزب الله و سر دادن شعارهای فرقه ای به خیابان ها آمدند و در راهپیمایی های دیگری نیز هزاران هوادار در مقابل معترضان ضد دولتی فریاد شیعه شیعه سردادند. به گفته حاج علی «هرچه حزب الله بیشتر به تاکتیک های فرقه ای توسل جسته و بر دامنه حملات خود بیفزاید، بیشتر از چشم مردم می افتد و هرآنچه را که تا به امروز بدست آورده بود از دست می دهد» وی تأکید می کند که بخشی از استراتژی نیروهای مخالف انقلاب، تبدیل آن به درگیری های فرقه ای است.
اما اگر نصرالله و دیگر رهبران حزب الله و امل تصور کرده اند که با نشان دادن سطح کمی از زور می توانند معترضان را ترسانده و آرامش را باز گردانند، بدانند که ممکن است دچار اشتباه محاسباتی خطرناکی شده باشند. چنانکه دوشنبه شب سطح درگیری و خشونت بیشتر شد و این بار هواداران این دو حزب شیعه، با طرفداران حرکت مستقبل به رهبری سعد حریری درگیر شدند و در شهر طیره نیز به کمپ معترضان حمله کرده و یکی از چادرها را آتش زدند. اما درگیری ها به همین جا محدود نشد و تا روز سه شنبه ادامه یافت.
بسیاری از معترضان ضد دولتی معتقدند آن کسانی که به مقابله با معترضان برخاسته اند شستشوی مغزی شده اند و این ویژگی فقط مختص هواداران حزب الله و امل نیست، بلکه هواداران میشل عون رییس جمهور کشور و سایر احزابی هم که کمتر در برخوردهای اخیر حضور داشته اند نیز همین ویژگی را دارند.
یکی از معترضان «نادر یسراوی» بر این باور است که خواسته همه مردم لبنان اعم از معترض و غیر معترض یکی است «ما زندگی نکبت باری داریم؛ فقط می خواهیم در آزادی زندگی کنیم و آینده خود را بسازیم». اما به نظر می رسد که این دو گروه از مردم راه متفاوتی را برای رسیدن به اهداف خود برگزیده اند.
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما