ده سال پس از قطع روابط سیاسی و اقتصادی بین اردن و سوریه در پی خیزش های مردمی، حالا اردن در حال عادی سازی روابط خود با نظام سوریه است. امان خبر داد که 3 اکتبر اولین تماس از سال 2011 بین ملک عبدالله و بشار اسد رئیس جمهوری سوریه انجام شد و دو طرف در خصوص روابط دوجانبه و راههای تقویت همکاری گفتگو کردند. همچنین پادشاه برحمایت اردن از تمامیت ارضی، حاکمیت و وحدت سوریه تأکید کرد.
این تغییر راهبردی پس از سفر ملک عبدالله به واشنگتن در ماه ژوئیه گذشته اغاز شد. در این سفر پادشاه در مصاحبه با CNN گفت که رژیم اسد مشروعیت دارد و از آمریکا و اروپایی ها خواست تا به تلاش کشورهایی بپیوندند که خواهان تغییر رفتار حکومت به جای تغییر رژیم هستند.
وی همچنین گفت که غرب باید با روس ها که در سوریه نقش مهمی ایفا می کنند وارد مذاکره شوند و افزود وضعیت فعلی –ادامه خشونت ها و هزینه دادن مردم سوریه- نمی تواند ادامه پیدا کند.
به نظر می رسد که پادشاه به دولت بایدن پیشنهاد داده که اردن و مصر گاز و برق را از راه سوریه به لبنان برسانند تا از این طریق به لبنان برای مقابله با بحران انرژی کمک کنند، با مشارکت دادن دولت دمشق به آن کمک کنند که بازسازی سیاسی خود را آغاز نماید و به این ترتیب این امکان را فراهم آورند که لبنان و سوریه از ایران و نیروهای نیابتی اش فاصله بگیرند.
این پیشنهاد 19 اوت از طریق سفیر آمریکا در لبنان به میشل عون رئیس جمهور لبنان ارائه شد که نشان می داد کاخ سفید پیشنهاد ملک عبدالله را پذیرفته است.
ترمیم روابط
پادشاه پس از بازگشت از آمریکا بلافاصله در ماههای اوت و سپتامبر میزبان مقامات ارشد سوریه از جمله وزیران انرژی، حمل و نقل، آب، کشاورزی، تجارت و صنعت شد. دو طرف توافق کردند که توافقنامه های گذشته در زمینه آب، کشاورزی و حمل و نقل را احیا کرده و همکاری ها را در زمینه های دیگر افزایش دهند. شرکت هواپیمایی اردن نیز اعلام کرد که پروزاهای خود را به دمشق از ماه اکتبر از سر می گیرد.
19 سپتامبر فرمانده ارشد ارتش سوریه در دیداری بی سابقه به امان رفت تا در مورد امنیت مرزها، قاچاق و مبارزه با تروریسم، با همتای اردنی خود گفتگو کند. چند روز بعد اردن اعلام کرد مرز زمینی خود با سوریه را برای ترددهای غیرنظامی و تجاری باز می کند. در جلسات مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک که ماه گذشته برگزار شد ایمن صفادی وزیر خارجه اردن در مورد همکاری دوجانبه و راههای پایان دادن به بحران سوریه با فیضل مقداد همتای سوری خود گفتگو کرد.
سرعت ترمیم روابط اردن و سوریه نشان می دهد که ملک عبدالله از جانب آمریکا چراغ سبز برای همکاری و مشارکت با اسد دریافت کرده است. پادشاه پس از بازگشت از واشنگتن 23 اوت به مسکو رفت تا در مورد بحران سوریه با ولادیمیر پوتین گفتگو کند و پیشنهاد خود را برای همکاری با دولت اسد مطرح نماید.
2 اکتبر روزنامه الشرق الاوسط چاپ لندن مطلبی را با عنوان سند محرمانه اردنی منتشر کرد که پیشنهاداتی که به نظام سوریه برای تغییر تدریجی رفتارش شده است را نشان می داد. این سند با به رسمیت شناختن منافع روسیه، خواهان خروج کامل نیروهای خارجی از سوریه شده است. همچنین خواستار رویکرد جدیدی برای حل بحران سوریه است و اعتراف می کند که تلاش ده ساله برای تغییر رژیم شکست خورده است. در این سند از سوریه خواسته می شود که بر اساس قطعنامه 2254 شورای امنیت راه حلی سیاسی را اتخاذ کند. روزنامه الشرق الاوسط می افزاید امان تضمین هایی از آمریکا دریافت کرده است که به خاطر تعامل با سوریه مشمول تحریم های سزار نشود. در این سند به دمشق در ازای فاصله گرفتن از ایران مشوق هایی داده می شود و به آمریکا و روسیه نیز پیشنهاد می کند که در مورد سوریه با هم به تفاهم برسند و رویکردی گام به گام را اتخاذ کنند. این سند هشدار می دهد که داعش همچنان تهدیدی واقعی در برخی مناطق سوریه است.
ابتکارات اردن توسط تعدادی از کشورهای عربی از جمله مصر، الجزایر، عربستان و امارات حمایت می شود. این کشورها همگی نوعی روابط دیپلماتیک با دمشق دارند و در حال بازگشایی سفارتخانه های خود هستند.
منطق امان
اردن با نزدیک شدن به نظام سوریه اهداف متعددی را دنبال می کند. از نظر امنیت ملی امان امیدوار است که سوریه و روسیه را متعهد کند تا شبه نظامیان مورد حمایت ایران را تا حد ممکن از مرزهای اردن دور کنند؛ این خواسته اسرائیل نیز هست. از نظر اقتصادی امان امیدوار است که بازگشایی مرزها با سوریه تجارت دو جانبه را تقویت کرده و حمل و نقل زمینی و هوایی را احیا کند. از نظر استراتژیک هم اردن با مشکلات آبی مواجه است و امیدوار است که سوریه به توافقنامه های قبلی مبنی بر تأمین سهم اردن از رودخانه یرموک پایبند بماند.
پادشاه همچنین امیدوار است که نقش منطقه ای امان را پس از سالها حاشیه نشینی در دوران ریاست جمهوری ترامپ احیا کند. وی می کوشد خود را به عنوان مذاکره کننده ای مهم معرفی نماید و بدنبال ان است که اتحادی اقتصادی بین اردن، مصر، عراق و سوریه ایجاد کند. چنین اتحادی می تواند لبنان و تشکیلات خودگردان فلسطین را نیز شامل شده و آنها را از فروپاشی اقتصادی نجات دهد.
واضح است که ملک عبدالله در تلاش برای بازسازی نظام سوریه، حمایت بایدن را پشت خود دارد. کمیته تدوین پیش نویس قانون اساسی سوریه قرار است 18 اکتبر در ژنو نشست داشته باشند. مذاکرات این کمیته با دولت دو سال است که به جایی نرسیده است. نتایج حاصل از نشست پیش رو، نشان می دهد که آیا اسد مایل به دادن امتیاز هست یا خیر.
اما سؤال بزرگتر این است که آیا پوتین با وجود خطراتی که نظام اسد را تهدید می کند حاضر است بر او فشار آورد تا از ایران فاصله بگیرد؟ اگر حرکت مثبتی از سوی دمشق انجام شود، تلاش های ملک عبدالله را تقویت می کند و پنجره امیدی برای حل و فصل سیاسی این منازعه ده ساله می گشاید. اما گذشته از این روند که قابل پیش بینی هم نیست، سؤالات بسیاری از جمله در خصوص ادعای جنایت جنگی و جنایت علیه بشریت رژیم و شورشیان بی پاسخ می ماند.
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما