خواسته‌هایی که مسکو در لحظات آخر مطرح کرده است، می‌تواند توافق هسته‌ای با ایران را به هم بزند. زمان‌بندی طرح این خواسته‌ها بعید است که تصادفی باشد؛ به ویژه که کرملین نگران درآمدهای نفتی خود پس از حمله به اکراین است.
امیدهای زیادی وجود داشت که مذاکره کنندگان بتوانند روز شنبه با تهران به توافق برسند و در ازای کاهش تحریم‌های ایران، محدودیت‌های سختی را بر فعالیت هسته‌ای این کشور اعمال کنند.
حصول توافق باعث می‌شود که در ماه‌های آینده میزان قابل توجهی از نفت خام ایران روانه بازار جهانی انرژی شود و این برای ولادیمیر پوتین دردسر ایجاد خواهد کرد. اگر غرب تحریم‌های خود را علیه مسکو به دلیل جنگ اکراین تشدید کند و جلوی فروش نفت خام روسیه را بگیرد، بازگشت نفت ایران به ایجاد آرامش در بازار و کاهش قیمت‌ها کمک می کند.
فروش نفت برای تأمین بودجه روسیه بسیار مهم است. گرچه کشورهای غربی هنوز مستقیما نفت و گاز این کشور را هدف قرار نداده‌اند، اما اعلام کرده‌اند که آماده انجام این کار هستند. بسیاری از تاجران نفت از هم‌اکنون تحریم نفت روسیه را آغاز کرده‌اند.
در مذاکرات هسته‌ای، روسیه از آمریکا ضمانت خواسته تا تحریم‌هایی که علیه این کشور به خاطر جنگ اکراین وضع می‌شود، مانع از تجارت مسکو با تهران نگردد.
این درخواست جدید می‌تواند مذاکرات هسته‌ای را با شکست مواجه کند و این درحالی است که مذاکره کنندگان، از نزدیک شدن به توافق پس از 11 ماه گفتگو سخن می‌گفتند. روسیه نقش مهمی در اجرای مجدد برجام دارد؛ در صورت احیای برجام، اورانیوم مازاد غنی شده ایران به روسیه ارسال می‌شود و این کشور در تبدیل نیروگاه اتمی فردو به تأسیساتی تحقیقاتی کمک خواهد کرد.
حالا با توجه به اینکه جامعه بین‌الملل در پی جنگ اکراین به سمت قطع روابط اقتصادی با روسیه در حال حرکت است، مسکو از آمریکا تضمین خواسته که بتواند از توافق هسته‌ای منتفع شود. وزیر خارجه روسیه در این خصوص گفت: «ما ضمانت نامه کتبی خواسته‌ایم که به حق ما برای همکاری آزاد و کامل تجاری، اقتصادی، سرمایه‌گذاری و نظامی و فنی با ایران لطمه‌ای وارد نشود».
سؤالی که اکنون ایجاد شده این است که آیا مسکو واقعا برای ایفای نقشی که در برجام برای این کشور در نظر گرفته شده، خواستار ضمانت آمریکا است یا هدف این است که مانعی بر سر تحریم‌های گسترده‌ای که در مقابل خود می‌بیند، ایجاد کند.
به گفته یک مقام ارشد غربی، اگر روسیه خواهان معافیت‌های تحریمی فراتر از ایفای نقش خود در برجام باشد، به این معنا است که کل توافق را گروگان گرفته و حاضر شده است که حتی روابط خود را با چین به خطر بیاندازد. زیرا پکن در حال حاضر مقادیر قابل توجهی نفت از ایران وارد می‌کند و اگر برجام احیا شود، بر واردات خود خواهد افزود.
سخنگوی وزارت خارجه آمریکا اعلام کرد: «تحریم‌های جدید روسیه ارتباطی با برجام ندارد و نباید تأثیری بر اجرای این توافق داشته باشد. ما به تعامل با مسکو برای احیای برجام ادامه می‌دهیم. روسیه با ما در حصول اطمینان از اینکه ایران هرگز به سلاح هسته‌ای دست پیدا نمی‌کند، منافع مشترک دارد».
تهدید اعمال تحریم‌های بیشتر علیه روسیه، از هم اکنون بر درآمدهای نفتی این کشور اثر گذاشته است. بلومبرگ به نقل از مشاور انرژی اسپکتس گزارش داد که تقریبا سه چهارم تجارت نفت خام روسیه در پی حمله به اکراین متوقف شده است. روسیه حدود پنج میلیون بشکه در روز معادل 5% مصرف جهانی صادر می‌کند. در این میان ایران امیدوار است که عرضه نفت خود را به بیش از سه میلیون بشکه در روز برساند.
علی واعظ مدیر پروژه ایران در گروه بین‌المللی بحران می‌گوید: «فعلا نمی‌توانیم بگوییم که خواسته روسیه مسئله‌‌ای فنی است یا سیاسی. فروپاشی برجام ممکن است در کوتاه مدت به بالا نگه داشتن قیمت جهانی انرژی کمک کند و به ابزاری در دست روسیه برای اعمال فشار بر غرب تبدیل شود؛ اما در میان مدت و بلند مدت به نفع روسیه نیست»
به گزارش رویترز جواد اوجی وزیر نفت ایران روز پنجشنبه اعلام کرد: «به محض پایان مذاکرات هسته‌ای در وین، می‌توانیم در کمتر از یک یا دو ماه به حداکثر ظرفیت تولید نفت خود برسیم». ایران سال 2021 به طور میانگین روزانه 2.4 میلیون بشکه نفت تولید کرده و قصد دارد این میزان را در صورت رفع تحریم‌ها به 3.8 میلیون بشکه افزایش دهد.
اروپا و ایالات متحده نگران افزایش قیمت نفت در نتیجه تهاجم روسیه به اکراین هستند. هنری روم تحلیلگر ایران در گروه اوراسیا می‌گوید «جنگ فشار شدیدی بر سیاست گذاران غربی وارد می‌کند تا به توافقی برسند که منجر به ورود بیشتر نفت به بازارهای جهانی شود و مانع از افزایش قیمت‌ها گردد». تحلیلگران امیدوار هستند که احیای توافق به ثبات بازار انرژی کمک کند.
در روزهای اخیر مقامات غربی از نزدیک شدن احتمال رسیدن به توافق خبر دادند و از این گفتند که صرفا چند موضوع حل نشده باقی مانده است؛ از جمله موضوعات حل نشده، می توان به دامنه رفع تحریم‌ها و درخواست ایران مبنی بر حذف سپاه پاسداران از فهرست تحریم‌های تروریستی واشنگتن اشاره کرد.
استفانی القاق مذاکره کننده ارشد بریتانیایی، پیش از عزیمت به لندن برای رایزنی‌های نهایی در توئیتر نوشت: «به توافق بسیار نزدیک هستیم و چند قدم تا رسیدن به پایان فاصله داریم».
مذاکرات به مرحله‌ای رسیده بود که کارهای آماده‌سازی بستن قرارداد خارج از هتل کوبورگ در حال انجام بود. پلیس به منظور آماده‌سازی نشست وزیران خارجه روسیه، چین، ایران، بریتانیا، آلمان و فرانسه موانع بیشتری در اطراف این هتل ایجاد کرده بود. حتی بیش از یک هفته پیش دعوت‌نامه‌ها با پیش‌بینی پذیرش رسمی توافق، در سطح وزیران ارسال شد. اما با طرح خواسته روسیه، اکنون جلسه به تعویق افتاده است.
دیپلمات‌ها توانستند این مذاکرات حساس را در یازده ماه گذشته در برابر تحولات جهانی حفظ کنند؛ اما حالا تجاوز روسیه به اکراین، تعامل نزدیک بین میخائیل اولیانوف مذاکره کننده ارشد روسیه و رابرت مالی فرستاده ویژه آمریکا در امور ایران را دشوار کرده است.
در تحولی دیگر در خصوص برجام، ایران موافقت کرد اسنادی را در اختیار آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار دهد که به سؤالات مربوط به برنامه تسلیحات هسته‌ای این کشور در گذشته پاسخ می‌دهد و یکی از موانع بزرگ بر سر احیای برجام را برطرف می‌کند. این توافق روز شنبه در جریان سفر رافائل گروسی مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تهران حاصل شد.
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما