مذاکرات وین بین ایران و 1+5 چند هفته است که به حالت تعلیق درآمده است. همه طرف‌ها توافق دارند که اکثر مسائل حل شده و پیش‌نویس توافق که چارچوب بازگشت ایران و آمریکا را به تعهدات برجامی‌شان مشخص می‌کند، آماده است. اما چند موضوع همچنان حل نشده باقی مانده است که مهم‌ترین آن امتناع واشنگتن از حذف نام سپاه از فهرست سازمان‌های تروریستی می‌باشد.
رسانه‌های غربی تصور می‌کنند که نیروهای سیاسی ایران بر حذف نام سپاه متحد و منسجم هستند، درحالیکه اینگونه نیست و با توجه به عملکرد ضعیف دولت در اقتصاد و بحرانی که هم‌اکنون دامن کشور را گرفته است، بین گروه‌های تندرو در ایران شکاف عمیقی ایجاد شده است.
رئیسی در کارزار انتخاباتی خود قول داد که تورم را مهار کند، بیکاری را کاهش دهد، به وضعیت فقیران رسیدگی کند و سالانه یک میلیون مسکن جدید برای مردم بسازد. اما با گذشت ده ماه از ریاست جمهوری وی، اقتصاد ایران نسبت به زمان مشابه سال گذشته در وضعیت بسیار بدتری قرار دارد. این درحالی است که ایران اکنون 1.2 میلیون بشکه نفت در روز صادر می‌کند که تقریبا دو برابر سال گذشته است و قیمت نفت از 65 دلار در هر بشکه در سال 2021 به 120 دلار در سال جاری رسیده است.
در خصوص برجام، تندروهای ایران را می‌توان به دو گروه تقسیم کرد: گروه اول کسانی هستند که با برجام مخالف‌اند و حتی حامی خروج از معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای می باشند. سعید جلیلی مذاکره کننده ارشد هسته‌ای ایران در دولت احمدی‌نژاد از جمله این افراد است اما او آنقدر ناکارآمد بود که وقتی مذاکرات مخفیانه ایران و آمریکا در عمان در سال 2012 آغاز شد، از کار برکنار شد.
چند ماه پیش جلیلی در نامه‌ای 200 صفحه‌ای به آقای خامنه‌ای از او خواست که از برجام خارج شود، اورانیوم را تا سطح 90% و حتی بالاتر غنی‌سازی کند و سپس از آن به عنوان برگ برنده‌ای در مذاکره مستقیم با آمریکا استفاده نماید. حسین شریعتمداری سردبیر روزنامه کیهان، جواد کریمی قدوسی فرمانده سابق بسیج و اعضای جبهه پایداری در مجلس، از جمله دیگر افراد و گروههایی هستند که در دسته اول جای می‌گیرند.
علاوه بر اینها گروهی از جوانان تندرو نیز هستند که خود را انقلابیون مبتکر می‌نامند. آنها مخالف هرگونه تعامل با واشنگتن هستند و حسن روحانی و جواد ظریف را به دلیل مذاکره با آمریکا و امضای برجام مورد حمله قرار می‌دهند. وحید جلیلی برادر کوچک‌تر سعید جلیلی که اکنون معاون صدا و سیما است، از اعضای برجسته این گروه می‌باشد.
علی باقری کنی مذاکره کننده ارشد هسته‌ای ایران، خود یکی از سرسخت‌ترین منتقدان دولت قبلی و برجام بود. بسیاری او را به دلیل به تعویق انداختن مذاکرات هسته‌ای و به نتیجه نرسیدن گفتگوها سرزنش می‌کنند.
اما گروه دوم متشکل از محافظه‌کاران و تندروهای نسبتا عمل‌گرا هستند که معتقدند بازگشت به برجام تأمین کننده منافع جمهوری اسلامی است. در میان آنها حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه قرار دارد.
شیوه کار تندروها این گونه است که پیش از اتخاذ تصمیمات بزرگ سیاسی، شایعاتی را منتشر می‌کنند و واکنش افکار عمومی و مخالفان خود را زیر نظر می‌گیرند. امیرعبداللهیان چندی پیش همین کار را انجام داد؛ وی در مصاحبه‌ای گفت: «مقامات سپاه به وزارت خارجه تأکید کرده‌اند که هر کاری برای منافع ملت ایران نیاز است انجام دهید و اگر به نقطه‌ای رسیدید که سپاه مورد بحث قرار گرفت، سپاه نباید مانعی بر سر مذاکرات باشد».
به عبارت دیگر امیرعبداللهیان با زیرکی به این اشاره کرد که موضوع حذف سپاه از لیست سازمان‌های تروریستی نباید مانع از انعقاد توافق بین تهران و واشنگتن شود. اما گروه نخست که پیشتر به آنها اشاره کردیم، به شدت به این موضع واکنش نشان دادند و شریعتمداری با عصبانیت خواستار توضیح امیرعبداللهیان شد.
گرچه امیرعبداللهیان ظاهرا از موضع خود عقب‌نشینی کرد اما همچنان از سیاست خارجی انعطاف‌پذیرتر و معتدل‌تر به‌ویژه در مورد مذاکرات هسته‌ای دفاع می‌کند. هنگامی که وی اخیرا در مجمع جهانی اقتصاد در داووس سخنرانی کرد، از آن دسته از نمایندگان مخالف در مجلس که مانع از به نتیجه رسیدن مذاکرات می‌شوند شکایت نمود. وی بحث‌های پیرامون قراردادن سپاه در لیست سازمان‌های تروریستی را کم‌اهمیت جلوه داد و تهاجم روسیه به اکراین را محکوم کرد که این موضع با توجه به روابط نزدیک تندروها و مسکو، تعجب‌آور بود.
ظریف و روحانی هر دو بارها تأکید کردند که توافق آزمایشی‌ای که سال گذشته با دولت بایدن در مورد احیای برجام انجام شد حذف نام سپاه از لیست سازمان‌های تروریستی را نیز در بر می‌گرفت. اگر این گفته درست باشد این دولت بایدن است که خلف وعده کرده و یکبار دیگر باعث از دست رفتن فرصت توافق با تهران شده است.
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما