کویت، کشوری متفاوت در خلیج فارس

در میان کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس، کویت با بقیه فرق دارد. در شرایطی که کشورهای خلیج فارس در حال مدرن سازی جامعه خود هستند، به اقتصاد تنوع می‌بخشند و برای حفظ امنیت خود با اسرائیل مشارکت می‌کنند، این کشور نفت‌خیز قصد پیروی از همسایگانش را ندارد.

نواف الاحمد الصباح امیر 85 ساله و بیمار کویت در سپتامبر 2020 به قدرت رسید. ماه ژوئن برادر 82 ساله او و ولیعهد کشور مشعل الاحمد الجابر، به نمایندگی از امیر کویت مجلس را منحل کرد و برای «اصلاح مسیر کشور» خواستار برگزاری انتخابات زودهنگام شد. 29 سپتامبر حدود 300000 کویتی برای شرکت در هجدمین دوره انتخابات پارلمان پای صندوق‌های رأی حضور یافتند و به جای اینکه تغییری در صحنه سیاست کشور ایجاد کنند، چهره‌های قدیمی را که به سیاست‌های فوق محافظه‌کار و اسلام‌گرایانه شهرت دارند انتخاب کردند. در شرایطی که فشار سازمان‌های بین‌المللی همچون بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول بر کویت برای انجام اصلاحات ادامه دارد، پارلمان به مانعی بر سر راه اصلاحات در این کشور بدل شده است و نتیجه انتخابات اخیر نیز نشان می‌دهد که نباید منتظر تغییری در نحوه رویکرد و اداره حاکمان کشور باشیم.

گرچه کویت یک کشور دموکرات نیست، ولی مجلس نقش غیرمستقیمی در انتخاب امیر کشور دارد؛ به این نحو که کسی که امیر کویت آن را برای مقام ولایت‌عهدی معرفی می‌کند، باید مورد تأیید اکثریت اعضای مجلس قرار گیرد. از دیگر نقش‌های مجلس، دادن رأی اعتماد به کابینه و سلب اعتماد از آن است. مجلس می‌تواند نخست‌وزیر یا هریک از وزیران را برای جلسه استماع حاضر کند و درباره وزارتخانه‌ها و قراردادها تحقیق نماید. هدف خاندان سلطنتی از برگزاری انتخابات زودهنگام این بود که نمایندگان جدید، بیش از گذشتگان در خدمت منافع نخست‌وزیر باشند ولی به نظر این امید نابجا است و با توجه به ترکیب کنونی مجلس، انتظار می‌رود که اختلافات عمیق‌تر شده و بن‌بست کنونی تداوم یابد.

کشورهای همسایه؛ عربستان، امارات و بحرین در تلاش برای تنوع بخشیدن به اقتصاد خود هستند اما در کویت صحنه سیاست کشور، دولت را فلج کرده و اقتصاد را وابسته به درآمدهای نفتی نگه داشته است. کشورهای خلیج فارس با گسترش تجارت از جمله با اسرائیل، بر درامدهای خود افزوده‌اند؛ اقتصاد امارات و بحرین در سال 2021 به ترتیب 2.3 و 2.2 درصد رشد داشته است این درحالی است که رشد اقتصادی کویت در سال مشابه 1.3% بود. دولت کویت به جای تمرکز بر انجام اصلاحات جهت رشد اقتصادی خود، دچار سیاست‌زدگی شده است.

احمد السعدون رئیس سابق پارلمان که برای نخستین‌ بار در سال 1975 به نمایندگی مجلس انتخاب شد، در انتخابات اخیر بیش از 12000 رأی آورد که بالاترین رأی در تاریخ کشور است. احتمالا وی جایگاه قبلی خود را در ریاست پارلمان پس بگیرد و جانشین مرزوق غانم رئیس کنونی مجلس شود. سعدون با موضع‌گیری علیه اسرائیل بر محبوبیت خود افزوده و از «اخراج صهیونیست‌های اشغالگر از سرزمین‌های فلسطینی» حمایت می‌کند. وی راه‌حل تشکیل دو کشور را رد کرده و از سازمان ملل خواسته است که صهیونیسم را مساوی با نژادپرستی و تبعیض‌نژادی بداند.

خاندان سلطنتی کویت در سال 2013 دست به اصلاح سیستم انتخابات زد؛ از آن زمان دولت روز به روز ضعیف‌تر شده است. احضارها و تحقیقات مکررِ نمایندگان از اعضای کابینه، دولت را فلج کرده است و هر زمان که کابینه به مشکل برمی‌خورد، تقاضای برگزاری انتخابات زودهنگام مطرح می‌کند اما چند ماه پس از انتخابات و تشکیل کابینه جدید، این فلج سیاسی ادامه پیدا می‌کند.

خاندان سلطنتی برای همراه کردن نمایندگان مخالف در پارلمان با خود و پایان دادن به این بن‌بست، موضوع فلسطین را پیش کشیده است. در چنین اوضاعی آن دسته از سیاست‌مداران میانه‌رو، برای اینکه خشم مردم را علیه خود برنیانگیزند و در نظر انان دوست اسرائیل جلوه نکنند، نمایشی پوپولیستی راه انداخته‌اند. برای مثال غانم (رئیس کنونی مجلس) خواستار اخراج اسرائیل از اتحادیه بین پارلمانی شده است. همچنین در تصویب قانونی که آب‌های سرزمینی کویت را به روی کشتی‌های حامل کالا به اسرائیل می‌بندد، غانم نقش کلیدی داشت. این درحالی است که با نگاهی گذرا به نقشه، به بی‌معنی بودن این قانون پی می‌بریم چراکه موقعیت جغرافیایی کویت به نحوی است که تا وقتی اسرائیل تجارت خود را با ایران یا عراق آغاز نکند، به آب‌های کویت نیاز نخواهد داشت.

ولی غانم و متحدانش دقت داشتند که در اتخاذ این مواضع پوپولیستی، منافع کویت را قربانی نکنند. برای مثال قانونی در شرف تصویب بود که به موجب آن شرکت‌هایی که با اسرائیل در ارتباط بودند، از فعالیت در کویت منع می‌شدند. این قانون در صورت تصویب، سرمایه‌گذاری خارجی را در کویت به حداقل می‌رساند و فشار زیادی را روی اقتصادی کشور وارد می‌کرد. غانم و متحدانش با توجه به عواقب چنین قانونی، از تصویب ان جلوگیری کردند.

انتظار می‌رود در پی انتخابات اخیر، سعدون رئیس پارلمان شده و همراه با اسلام‌گرایان و شیعیان طرفدار ایران بلوکی بسازد که 30 کرسی از مجموع 50 کرسی پارلمان را در دست بگیرد و راه اصلاحات را بر دولت ببندد. بنابراین بن‌بست ادامه می‌یابد و اختلافات بیشتر می‌شود.

درحالی‌که امارات تجارت با اسرائیل را در هفت ماهه اول سال جاری به 14 میلیارد دلار افزایش داده، بحرین از سود اقتصادی حاصل از توافق ابراهیم برخوردار شده و حتی عربستان رو به همکاری‌های غیررسمی با اسرائیل آورده است، به نظر می‌رسد که کویت در مسیری مخالف حرکت می‌کند.

*منبع: فارین پالیسی

مترجم: فاطمه رادمهر