چرا مصر از گشایش مرز خود با غزه خودداری می کند؟

در پی حملات هوایی اسرائیل به غزه بیش از 22000 واحد مسکونی متعلق به فلسطینیان ویران شده و 3000 نفر جان خود را از دست داده اند. ارتش اسرائیل هفته گذشته به 1.1 میلیون غیرنظامی فلسطینی گفت که به سمت جنوب غزه و مرز مصر فرار کنند؛ هدف از این دستور در ظاهر برای حفظ جان غیرنظامیان و درواقع برای راندن آنها از سرزمین فلسطین بود

در همین حال مصر صدها نیروی امنیتی را در گذرگاه رفح مستقر کرده و در برابر فشار اسرائیل و آمریکا برای پذیرا شدن از 2.3 میلیون آواره فلسطینی در شبه جزیره سینا مقاومت می کند. این کشور حاضر به پذیرش مسئولیت خیل عظیم پناهجویان نیست و از آنجا که ممکن است شبه نظامیان، بین این جمعیت پناهجو باشند و اسرائیل بخواهد آنها را در مصر هدف قرار دهد، می ترسد

فایننشال تایمز در مقاله ای در این خصوص نوشت: «قاهره می داند که جامعه تبعیدی فلسطینیان می تواند شامل شبه نظامیانی باشد که بخواهند از داخل خاک مصر با اسرائیل بجنگند و بنابراین حاضر نیست میزبان این جامعه تبعیدی باشد»

بدنبال سفر دیپلماتیک آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه آمریکا به خاورمیانه، مصر اعلام کرد در صورتی که اجازه ورود کمک های بشردوستانه به غزه داده شود، او هم امکان عبور امن اتباع خارجی و فلسطینیان دوتابعیتی را از مرز رفح فراهم می کند

غزه برای ارتباط با جهان آزاد دو راه دارد: یکی اسرائیل است و دیگری گذرگاه رفح در مرز مصر؛ ولی مصر همپای اسرائیل 16 سال است که با بستن این خروجی، غزه را محاصره کرده است.کشورهای منطقه از جمله اردن، امارات و ترکیه کمک های بشردوستانه ای را روانه غزه کرده اند ولی حدود 100 کامیون کمک رسان پشت مرز مصر متوقف شده است

مصر اعلام کرده است که گذرگاه رفح بدلیل حملات هوایی اسرائیل قابل استفاده نیست و مرز را باز نمی کند، مگر اینکه اطمینان یابد که کاروان های کمک رسان بمباران نمی شوند. از سوی دیگر اسرائیل هم آتش بس موقت به منظور کمک رسانی را مشروط به این کرده است که گروگان های حماس آزاد شوند. بیمارستان های غزه در آستانه فروپاشی قرار دارند. اسرائیل عرضه غذا، آب و سوخت را قطع کرده است

اما پشت اقدام مصر در بستن مرز یک دلیل سیاسی نیز نهفته است؛ بسیاری از مصری ها می ترسند با بازشدن مرز، به جای اینکه به غزه کمک فرستاده شود، اسرائیل به خود اجازه دهد تا نوار غزه را برای همیشه از فلسطینیان پاکسازی کرده، آنجا را اشغال نماید و قاهره را گرفتار بحران پناهجویی کند. این ترس بی دلیل نیست؛ اسرائیل قبلا هم به مصر پیشنهاد داده بود که بخشی از خاک خود را برای تشکیل کشور فلسطین واگذار کند

حسنی مبارک رئیس جمهور اسبق مصر سال 2017 گزارش ها مبنی بر توافق با مارگارت تاچر نخست وزیر بریتانیا در سال 1983 برای اسکان فلسطینیان تبعیدی در لبنان در صحرای سینا را تکذیب کرد و افزود که وی پیشنهاد مشابهی را که سال 2010 از سوی نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل برای ایجاد کشور فلسطین در صحرای سینا داده شده بود، رد کرده است. این قسمت از مصر سال 1967 به تصرف اسرائیل درامد و سپس در پی معاهده صلح مصر و اسرائیل در سال 1979 به مصر بازگشت

فلسطینیان نیز دلایل موجهی برای نگرانی دارند؛ جابه جایی آنها به کشورهای عربی در طول درگیری های پیشین اسرائیل و فلسطین، دائمی بوده است. بسیاری از کسانی که در طول جنگ 1948 خانه های خود را ترک کرده اند، اکنون نوادگانشان هنوز در اردوگاههای پناهندگان در کشورهای همسایه زندگی می کنند

بدنبال نشست اضطراری اتحادیه عرب در چهارشنبه گذشته در قاهره، این اتحادیه موافقت کرد که با تلاش ها برای جابه جایی فلسطینیان به سوی کشورهای همسایه همراهی نکند. احمد ابوالغیط دبیرکل اتحادیه عرب از انتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل خواست تا تلاش اسرائیل برای جابه جایی فلسطینیان را محکوم کند

عبدالفتاح سیسی رئیس جمهور مصر مبارزات فلسطینیان را «آرمان همه اعراب» توصیف کرد و گفت: «مهم است که مردم فلسطین در سرزمین خود باشند». مردم و سازمان های مذهبی مصر نیز چنین نگاهی دارند. روز یکشنبه نمایندگان مجلس مصر مخالفت خود را با جابه جایی فلسطینیان به صحرای سینا اعلام کردند. حنفی الجبالی رئیس مجلس گفت که این کشور در هر شرایطی از امنیت ملی خود دفاع می کند و شبکه خبری الاهرام نیز به نقل از یکی از نمایندگان، از دولت مصر خواست تا سفیر اسرائیل را اخراج و سفیر خود را از اسرائیل فرابخواند

با این حال دستور اخیر فرماندار سینای شمالی سرلشکر محمد عبدالفاضل به مقامات محلی برای تهیه فهرست مدارس، واحدهای مسکونی و زمین های خالی برای استفاده به عنوان سرپناه در صورت نیاز، نشان می دهد که مصر می تواند پذیرای تعدادی پناهجو باشد

تحلیلگران معتقدند یکی دیگر از نگرانی های مصر، نفوذ حماس در مصر و ارتباط این گروه با شورشیان دولت اسلامی است که مصر بیش از یک دهه است در شمال سینا با آنها می جنگد. به گزارش رسانه مصری «مدا مصر» سرپناه هایی که برای آوارگان در نظر گرفته شده، محصور شده است تا از ورود فلسطینیان به شهر عریش بزرگترین شهر سینا جلوگیری شود

هجوم خیل عظیم پناهجویان، برای سیسی که ماه دسامبر برای انتخابات ریاست جمهوری مبارزه می کند، خط قرمز است. قانونگذاران مصری ورود سیل پناهجویان را نه تنها خطر امنیتی می دانند که معتقدند این جمعیت بر اقتصاد درآستانه سقوط مصر فشاری غیرقابل تحمل وارد می کند و مانع از انجام اصلاحات مورد نظر دولت می شود. دولت مصر از صندوق بین المللی پول کمک مالی 3 میلیارد دلاری گرفته و همچنان خواهان دریافت کمک های بیشتری است. تورم مصر ماه اوت به 40% رسید و این درحالی است که کشور در حال حاضر نیز میزبان 300000 پناهجوی سودانی است

سیسی خواستار برگزاری نشست بین المللی در روز شنبه برای بحث در مورد آینده فلسطین شده است. نمایندگان مجلس در آمریکا چند هفته پیش تصمیم گرفتند که کمک های ایالات متحده را به دلیل سابقه بد حقوق بشری مصر در دوران سیسی و نیز به دلیل اتهام سناتور باب منندز در گرفتن رشوه از مصریان متوقف کنند

گرچه قاهره از نظر اقتصادی ضعیف شده، ولی جنگ اسرائیل و حماس بار دیگر نقش مهم این کشور را در منطقه یادآوری کرده است. نیاز دولت آمریکا به همکاری با مصر برای باز کردن مرزها، کمک به فلسطینیان غزه و میزبانی از پناهجویان، مستلزم این است که واشنگتن روابط نزدیک تری با قاهره برقرار کند، کمک های بیشتری به این کشور ارائه دهد و نقض حقوق بشر را در مصر نادیده بگیرد

منبع: فارین پالیسی

تشدید جنگ غزه و ترس مصر از بی ثباتی داخلی

تانک های اسرائیلی از شمال و شرق به داخل غزه پیش می روند و هواپیماهای جنگی و توپخانه ها به بمباران ادامه می دهند؛ در چنین شرایطی بسیاری از فلسطینیان در جستجوی غذا، آب، برق و امنیت به سمت مرز مصر حرکت می کنند

اسرائیل به درخواست مصر برای اجازه دادن به ورود کمک های بشردوستانه به غزه بی توجه بوده است و به گفته صلیب سرخ مصر تاکنون فقط 84 کامیون حامل مواد غذایی و پزشکی وارد غزه شده است. در همین حال مصر با اعزام تانک و سرباز، درحال تقویت مرز خود است و می خواهد فلسطینیان را از مرز دور نگه دارد. احمد ابوغیط وزیر خارجه سابق مصر و دبیرکل اتحادیه عرب با اشاره به اخراج فلسطینیان در سال 1948 در پی جنگ با اسرائیل، گفت که اعراب و فلسطینیان مهاجرت دومی را قبول نخواهند کرد

با تشدید جنگ، مصر با سه ترس روبرو است: نخست اینکه چگونه با فشارهای رو به رشد برای اسکان فلسطینیان مواجه شود. ورود تعداد زیاد پناهجو از غزه می تواند باعث درگیری مجدد دولت مصر با بدوهایی که در صحرای سینا سکونت دارند شود و اخوان المسلمین را بار دیگر احیا کند (گروه اسلام گرای اخوان بزرگترین تهدید داخلی برای سیسی به شمار می رود). همچنین بی ثباتی می تواند به اقتصاد متزلزل مصر آسیب بیشتری وارد کند

از زمان عقب نشینی اسرائیل در غزه در سال 2005 اسرائیل از مصر می خواست تا این کشور همچون سالهای 1948 تا 1967 مدیریت غزه را در دست داشته باشد ولی مصر این خواسته را نپذیرفت. فلسطینیان یک بار در سال 2008 حصار مرزی غزه و مصر را شکستند و وارد سینا شدند ولی مصر آنها را بیرون راند و مرزها را تقویت کرد. اکنون سازمان های حقوق بشری بر مصر فشار زیادی وارد می کنند تا مرز خود را باز کند ولی دولت برای اینکه مشکل اسرائیل و غزه دامنگیر مصر نشود، تاکنون از این خواسته سرباز زده است

بدوهای مصر که عمدتا در صحرای سینا و در همسایگی غزه زندگی می کنند، مدتهاست توسط حاکمان این کشور به حاشیه رانده شده اند. آنها به مدت یک دهه علیه دولت مرکزی شورش کردند، با جهادی های دولت اسلامی همکاری کردند و صدها سرباز را کشتند. اکنون مقامات مصر ادعا می کنند که شورش بدوها را خنثی کرده اند اما اعتراض بدوها همچنان ادامه دارد. برخی سیسی را به آماده سازی اجرای نسخه جدید معامله قرن متهم می کنند؛ معامله قرن طرحی برای صلح اسرائیلی ها و فلسطینیان است که توسط دولت ترامپ طراحی شده بود. بر اساس این طرح برخی از فلسطینیان در سینا اسکان داده می شوند. امروزه شایعاتی وجود دارد که سیسی اسکان فلسطینیان را در ازای بخشش بزرگ بدهی این کشور (رقمی معادل 20 میلیارد دلار) پذیرفته است

اما اطرافیان رئیس جمهور این اتهام را رد می کنند؛ محمد رشاد سخنگوی سابق دولت می گوید: «اسکان فلسطینیان در سینا خط قرمز است و نمی توان آن را با پول خرید» و سیسی هم اصرار دارد که در برابر انحلال طرح تشکیل کشور فلسطین مقاومت خواهد کرد. ولی بدوها اصرار دارند که واقعیت چیز دیگری است؛ به گفته آنها سیسی زمین بزرگی را در سینا به یک منطقه نظامی بسته تبدیل کرده است؛ حدود 50 هزار بادیه نشین را از این منطقه خارج کرده، یک شهر کامل به نام رفح جدید برای اسکان پناهجویان فلسطینی ساخته است که با دیوارهای سیمانی و پاسگاههای نظامی محصور شده و مصریان و بدوها را از زندگی در آنجا منع کرده است. به گفته یک فعال محلی «دولت هرکس را که به این منطقه برگردد بازداشت می کند»

مشکل دوم سیسی اسلام گرایان هستند؛ یک دهه پیش او رئیس جمهور منتخب مصر را سرنگون کرد، دهها هزار نفر از اعضای اخوان المسلمین را به زندان انداخت و بسیاری دیگر را در خارج از کشور تحت تعقیب قرار داد. حالا اعتبار حماس –که شاخه ای از اخوان المسلمین است- در بخش هایی از خاورمیانه افزایش یافته است زیرا این گروه توانست با حمله 7 اکتبر در دیوار دفاعی اسرائیل رخنه کند و شهرهای آن را به لرزه دراورد. اگر فلسطینی های غزه در مصر اسکان پیدا کنند، می توانند اسباب نگرانی سیسی را فراهم نمایند زیرا بسیاری از اعضای حماس در میان آنها خواهند بود و این افراد ایدئولوژی خود را به همراه خواهند آورد

سیسی پیشاپیش هشدار داده است که اردوگاههای جدید پناهندگان در سینا می تواند به پایگاهی برای انجام حملات جهادی به اسرائیل تبدیل شود. با حضور فلسطینیان، جنبش های جهادی و اسلام گرایان مصر که مدتهاست با سرکوب مواجه هستند، می توانند بار دیگر قدرت بگیرند و با شعار «مقاومت در برابر ظالمان» مشروعیت خود را بازیابند

عامل دیگر ترس سیسی این است که خیابان های قاهره صحنه تظاهرات مردمی شود. تاکنون بیشتر اعتراضات علیه بمباران غزه در کشورهای غربی بوده است تا کشورهای عربی. مقامات مصر نگران بروز ناآرامی های گسترده هستند و از این رو حضور نیروهای امنیتی را تشدید کرده اند؛ چراکه آرمان فلسطین می تواند برخی از مصری ها را بعد از یک دهه سکوت، بار دیگر به خیابان های قاهره بازگرداند. این ترس محدود به مصر نیست؛ در کرانه باختری و اردن نیز مقامات می ترسند که اعتراضات ضد اسرائیلی تبدیل به اعتراض علیه رژیم شود. در تظاهراتی که 20 اکتبر بعد از نماز جمعه در مصر برگزار شد، مردم بعد از شعار آزادی فلسطین فریاد «نان، نان» سردادند؛ تعداد زیادی پلیس بسیج شده بودند تا مانع از ورود معترضان به میدان تحریر –قلب انقلاب مصر در سال 2011- شوند و دهها نفر دستگیر شدند

آشفتگی بیشتر همچنین می تواند به اقتصاد رو به سقوط مصر آسیب بیشتری زند. صندوق بین المللی پول هشدار داده است که گسترده تر شدن جنگ می تواند باعث خروج سرمایه گذاران خارجی شود و چشم انداز رشد کشور را کاهش دهد. آثار این سقوط اقتصادی را از هم اکنون می توان دید؛ گردشگری مصر که رونق یافته بود، از ماه اکتبر به یک چهارم کاهش یافته است و پوند مصر به سقوط خود در برابر دلار ادامه می دهد

همه این تحولات در شرایطی درحال رخ دادن است که سیسی خود را برای انتخابات ماه دسامبر اماده می کند. وی در سخنانی فلسطین را مهمترین مشکل منطقه دانست و هشدار داد که جنگ می تواند صلح دیرینه مصر و اسرائیل را به هم بزند ولی از سوی دیگر سیسی نمی تواند صرفا ناظر رخدادهای غزه باشد؛ این امر تصویری را که وی در پی ساختن از خود است مخدوش می کند

سیسی دوست دارد خود را با انور سادات –رهبری که سال 1973 حمله ای موفقیت آمیز را علیه نیروهای اسرائیلی طرح ریزی کرد- مقایسه کند. سیسی در پنجاهمین سالگرد این جنگ، رژه ای نظامی در صحرای سینا برگزار کرد ولی او در ایجاد این تصویر موفق نیست زیرا در ارسال کمک به غزه شکست خورده و محدودیت های اسرائیل را برای ارسال کمک پذیرفته است. او همچنین از انجام هر اقدامی که باعث می شود معاهده صلح 44 ساله مصر و اسرائیل به خطر بیفتد اجتناب می کند

تلاش مصر برای دور کردن خود از این درگیری، به نقش این کشور در منطقه آسیب زده است. اکنون قطر حامی اصلی حماس و غزه است؛ این کشور کوچک مذاکرات مربوط به آزادی گروگان ها را رهبری کرده و نقش مصر را به عنوان رهبر جهان عرب در گفتگو با اسرائیل به خطر انداخته است. از زمان اغاز درگیری، مصر یک نشست با عنوان اجلاس صلح برگزار کرد که با مخالفت غربی ها برای آتش بس مواجه شد و به نتیجه نرسید

برخی هنوز هم معتقدند که مصر می تواند در بحران بشردوستانه در جنوب غزه و پر کردن خلأ ناشی از فروپاشی حکومت حماس، نقش ایفا کند ولی به نظر می رسد که مصر با توجه به مشکلات داخلی زیاد، هیچ علاقه ای برای درگیر کردن خود در موضوع غزه ندارد 

منبع: اکونومیست

مترجم: فاطمه رادمهر