ولیعهد از ترور خود می گوید

محمد بن سلمان ولیعهد عربستان اخیرا به نمایندگان کنگره در امریکا گفته است که در معرض خطر قرار دارد. وی بیان کرده است که با عادی سازی روابط عربستان و اسرائیل و امضای توافقی که آمریکا در پی آن است، زندگی خود را در معرض خطر قرار می دهد. او به انور سادات رهبر مصر که پس از امضای توافق صلح با اسرائیل کشته شد، اشاره نموده و این سؤال را مطرح کرده است که ایالات متحده برای محافظت از جان انور سادات چه کاری انجام داد. او با تأکید بر تهدیداتی که با ان مواجه است، استدلال کرده که به دلیل همین تهدیدات، توافق باید شامل تشکیل کشور فلسطین باشد؛ به ویژه که اکنون جنگ غزه، خشم شدید اعراب را نسبت به اسرائیل برانگیخته است

این گفتگوها توسط یک مقام سابق آمریکایی که در جریان مذاکرات قرار داشت و دو نفر دیگر از مطلعین، برای من شرح داده شد. طبق شنیده ها گفتگوهای جدی و سنگینی بین طرف عربستانی و آمریکایی در جریان بوده است. ولی نکته مهمی که بدست می آید این است که بن سلمان قصد دارد با وجود خطرات موجود، به توافق بزرگی با آمریکا و اسرائیل برسد و چنین توافقی را برای آینده کشورش ضروری می داند

اکثر بندهای این توافق هنوز درحال بحث و بررسی است؛ از جمله تعهدات آمریکا به سعودی که شامل ارائه تضمین های امنیتی، کمک به توسعه برنامه هسته ای غیرنظامی عربستان و سرمایه گذاری در زمینه های مختلف اقتصادی و فناوری می شود. بر اساس برخی گزارش ها عربستان باید متعهد شود که در ازای تعهدات آمریکا، معاملات خود را با چین محدود کند و رابطه خود را با اسرائیل عادی نماید؛ که باتوجه به جایگاه مهم عربستان در بین کشورهای مسلمان، اگر عادی سازی انجام شود، اتفاق مهمی برای اسرائیلی ها خواهد بود

اما علیرغم اصرار بن سلمان، دولت اسرائیل تاکنون تمایلی به تشکیل کشور فلسطین نشان نداده است. بر اساس گزارش ها، بن سلمان در مذاکرات گفته است: «موضوع فلسطین نه تنها برای سعودی ها که برای افکار عمومی در سراسر خاورمیانه اهمیت دارد و اگر من به عنوان خادم حرمین شریفین و حافظ اماکن مقدس اسلامی، آن را مطرح نکنم و در جهت حل آن نکوشم، دوران حکمرانی آرام و ایمنی نخواهم داشت»

من وقتی برای اولین بار صحبت های بن سلمان را شنیدم، تعجب کردم؛ گزارش های متعددی را به یادآوردم که در آنها گفته شده بود بن سلمان به فلسطینی ها اهمیت نمی دهد، رهبران آنها را ناتوان و آنان را سبب کند شدن پیشرفت اعراب می داند. تهدیداتی را به یاد آوردم که بن سلمان مدتهاست به دلیل رویکرد خود با آنها روبرو است؛ او تغییرات اجتماعی شگرفی را در عربستان ایجاد کرده و بسیاری از نزدیکان خود و روحانیون محافظه کار اسلامگرا را کنار گذاشته است. حالا چرا تهدیدی را که به دلیل توافق با اسرائیل با آن مواجه است، جدی تر از تهدیدات پیشین می داند؟

نتیجه ای که در پی اندیشه و همصحبتی با دیگر کارشناسان به ان رسیدم، این است که تأکید بن سلمان در مذاکرات بر تهدیدی که در قضیه فلسطین با آن مواجه است، بیشتر یک استراتژی سیاسی هوشمندانه است. او در خطر بودن جانش را مطرح می کند تا مقامات آمریکایی را ترغیب نماید که اسرائیل را برای پذیرش شروط خود تحت فشار قرار دهند

یکی از مقامات سعودی که با من صحبت می کرد، معتقد بود بدون حل مسئله فلسطین کشورش از مزایای اقتصادی، فنی و نظامی توافق سود نخواهد برد زیرا «بدون حل مسئله فلسطین، امنیت و ثبات منطقه ای نخواهیم داشت». اینکه بن سلمان شخصا به موضوع فلسطین اهمیت دهد یا خیر، مهم نیست؛ مسئله نفع عربستان است. اگر به نفع عربستان باشد، او از حل مسئله فلسطین حمایت خواهد کرد

چنین معامله ای می تواند خاورمیانه را به شدت تغییر دهد؛ به ویژه که اسرائیل و عربستان در یک جبهه متحد علیه ایران قرار می گیرند. البته باتوجه به درپیش بودن انتخابات آمریکا و نیاز به مورد تصویب قرار گرفتن توافق توسط سنا، این معامله به این زودهای به واقعیت تبدیل نمی شود. ولی فرقی نمی کند که ماه نوامبر نام چه کسی از صندوق ها درآید، هرکدام از دو نامزد که پیروز شوند توافق را پیگیری خواهند کرد

هنگامی که حماس در 7 اکتبر به اسرائیل حمله کرد و جرقه جنگی را زد که تا به امروز ادامه دارد، بسیاری از ناظران می ترسیدند که معامله بزرگ مرده باشد. با افزایش تعداد کشته ها در غزه –حدود 40000 نفر در حال حاضر- شهروندان کشورهای عربی، اعمال اسرائیل را جنایت جنگی دانسته و به شدت از این کشور خشمگین شده اند؛ ولی در کمال تعجب بازیگران درگیر در این توافق، مذاکرات را رها نکرده اند. آنها دستیابی به چنین توافقی را برای ایجاد ثبات بلندمدت در منطقه حیاتی می دانند؛ البته با توجه به تحولات غزه، برخی از پیشنهادات روی میز را تغییر داده اند

قبل از 7 اکتبر صرفا اعطای برخی امتیازات کوچک به فلسطینیان، می توانست سعودی ها را راضی کند ولی اکنون خواسته سعودی ها «راهی روشن و غیرقابل برگشت به سوی تشکیل کشور فلسطین» است

شکی نیست که بن سلمان حاکم خودکامه ای است که مخالفان سیاسی را سرکوب می کند ولی او همچنان برای افکار عمومی اهمیت قائل است. جوانان سعودی از اصلاحات اجتماعی بن سلمان حمایت می کنند و سنگری در برابر تندروهای مذهبی و خانواده سلطنتی مخالف وی هستند؛ ولی مسئله فلسطین برای این جوانان مهم است و نادیده گرفتن این موضوع می تواند به بن سلمان آسیب زند

اما بنیامین نتانیاهو نخست وزیر اسرائیل به اعضای راست افراطی دولت ائتلافی خود قول داده است که هرگز اجازه تشکیل کشور فلسطین را ندهد. بسیاری از مردم اسرائیل نیز پس از حمله 7 اکتبر حماس که به کشته شدن 1200 تن انجامید، با این ایده مخالف هستند

تاکنون شواهدی وجود نداشته که نشان دهد فشارهای خارجی سبب تغییر نظر نتانیاهو شده است. حتی درخواست های جو بایدن رئیس جمهور آمریکا از نتانیاهو، سبب نشده که وی استراتژی خود را در جنگ غزه تغییر دهد

من موضوع شرط بن سلمان برای تحقق معامله بزرگ را، با مقامات اسرائیلی مطرح کردم. پاسخ آنها این بود: «دولت های آمریکا، عربستان و اسرائیل همگی علاقه مند به دنبال کردن توافقی هستند که هم مسائل دوجانبه آمریکا و عربستان و هم عادی سازی روابط اسرائیل و عربستان را پوشش دهد. ولی تحقق چنین توافقی نیاز به شرایط خاصی دارد که همه این شرایط درحال حاضر موجود نیست»

بنابراین مشخص نیست که آیا نتانیاهو حاضر به پذیرش شرط بن سلمان شده و ریسک می کند یا خیر؛ به ویژه که یکی دیگر از شخصیت های خاورمیانه که به خاطر برقراری صلح ترور شد، اسحاق رابین نخست وزیر اسرائیل بود. با این حال هم بن سلمان و هم امریکا امیدوار هستند که نتانیاهو این سؤال را از خود بپرسد که در درازمدت چه چیزی برای کشورش بهتر است؟

منبع: پولیتیکو

مترجم: فاطمه رادمهر