آیات زندگی ساز قرآن، تنظیم کننده شئونات فردی و اجتماعی انسان است. تفسیری که بر آیات قرآن می شود تنها یک پرده از هزاران پرده معنایی و باطنی آن را کنار می زند .از جمله آیاتی که انسان را بسوی باطنش فرا می خواند، آیه مثقال ذره است که بعد از درونسازی باطن او را بسوی اجتماع فرا می خواند، اجتماعی که با اثر گذاری این آیه «فَمَن یَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّهٍ خَیْراً یَرَهُ وَمَن یَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّهٍ شَرّاً یَرَهُ» دیگر رنگی از حیله و فریب نخواهد داشت.
به گفته حجت الاسلام دکتر نجفعلی غلامی دو آیه «فَمَن یَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّهٍ خَیْرًا یَرَهُ؛ وَمَن یَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّهٍ شَرًّا یَرَهُ» چند معنا را درون خود دارد، اول اینکه در اسلام در بررسی اعمال انسان ها کیفیت عمل مهم است، نه کمیت. حتی اگر به اندازه کمی هم باشد آن اعمال مورد محاسبه و دقت قرار می گیرد. نکته دوم این است که اگرچه بعضی کارها به نظر انسان کوچک می آید اما می تواند مانع تعالی روح شود، لذا در بررسی رفتارها کوچکی و بزرگی کار مهم نیست، حقیقت نوع رفتار مهم است.
مسئله بعدی که در این آیه بسیار مهم است و نشأت گرفته از بعد اجتماعی و جامعه شناختی آیه است، این است که آیه نمایانگر سنت عمل و عکس العمل، هم در دنیا و هم در آخرت می باشد. به این معنا که چه در دنیا و چه در آخرت آثار و تبعات رفتار خودمان را می بینیم و هر رفتاری که ما انجام دهیم در حقیقت به خودمان بر می گردد.
دکتر غلامی، موشکافی دقیق اعمال در قیامت را یکی دیگر از بطن های این آیه دانست وگفت: مورد آخر در این قسمت این است که این آیه حکایت از این دارد که رفتارهای انسان ها به صورت دقیق و موشکافانه در روز قیامت بررسی خواهد شد و در سوره لقمان آیه ۱۶ پیامی داریم که جناب لقمان به پسرش میگوید: پسرم اگر به اندازه دانه خردلی، چه کار نیک چه بد، در دل سنگ رود یا در گوشه ای از آسمان ها یا زمین پنهان گردد، «یَأْتِ بِهَا اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ لَطِیفٌ خَبِیرٌ» خداوند آنها را به حساب خواهد آورد. بنابراین از این آیه می فهمیم که رفتارهای انسان، چه کم باشد چه زیاد، مورد بررسی است.
حجت الاسلام شعبانی، پژوهشگر علوم انسانی نیز در خصوص نحوه حضور اجتماعی شخصی که آیات « فَمَن یَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّهٍ خَیْراً یَرَهُ وَمَن یَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّهٍ شَرّاً یَرَهُ» در باطن او اثر کرده است، تصریح کرد: هیچ گاه این شخصیت در اجتماع حیله گرانه حاضر نخواهد شد و هیچ گاه کاری برای اینکه دیگران آن را ستایش کنند، انجام نخواهد داد. خیلی از کارهای خیر اجتماعی هست که دیگران نمی بینند. به طور مثال، مادر زحمت می کشد و شاید فرزند نبیند اما میگوید، زحمت ها و کارهای خیری که از چشم دیگران پنهان است را انجام میدهم تا با آن شخصیت الهی حساب و کتاب کنم. پس اینجاست که دانستن عمق این آیه بر بعد رفتار اجتماعی تاثیر می گذارد.
این پژوهشگر علوم انسانی با بیان روایتی، اثر تربیتی این آیات را متذکر شد و گفت: ما در رابطه با جامعیت این آیه روایتی از عبدالله بن مسعود داریم که از راویان بزرگ است. عبدالله بن مسعود در رابطه با همین آیه می فرماید: یکی از محکم ترین آیات قرآن همین آیه است که می شود از آن تعبیر به جامعه کرد یعنی اگر کسی ایمان عمقی و ایمان یقینی به این آیه داشته باشد و به باوری که در شخصیت تحول ایجاد کند، برسد و ایمان پیدا کند، قطعا از مسیر حق انحراف پیدا نخواهد کرد و روایت معروفی را می فرماید: مردی خدمت پیغمبر گرامی اسلام (ص) عرضه کرد یا رسول الله «علمنی مما علمک الله» – «یکی از آن چیزهایی که خدا به شما یاد داده به من یاد بده»، پیغمبر دست این مرد را گرفت و در دست یکی از یارانش گذاشت گفت به او قرآن یاد بده، آن شخص شروع کرد سوره مبارکه زلزال را به او آموزش دادن، از ابتدای سوره شروع کرد تا به این آیه رسید«فَمَن یَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّهٍ خَیْراً یَرَهُ وَمَن یَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّهٍ شَرّاً یَرَهُ» این مرد کتاب را بوسید و گفت من فهمیدم، همین آیه مرا کفایت می کند. حالِ او را پیش پیغمبر عرضه داشتند، رسول خدا فرمود: اورا به حال خودش بگذارید که این مرد فقیه شد، این مرد با علم کامل از اینجا به طرف دیار وخانه اش بازگشت. دلیل هم روشن است، زیرا کسی که می داند اعمال ما حتی به اندازه یک ذره مورد محاسبه قرار می گیرد، از امروز دیگر به خودش مشغول میشود و این بزرگترین اثر تربیتی است.
وی افزود: این آیه نه تنها در خلوت شخص تاثیر دارد بلکه دررفتار اجتماعی او نیز تاثیر دارد، حتی وقتی اجتماع از او غافل است خدمت می کند، حالا به چشم بیاید یا نیاید، مهم نیست، خدا می بیند.
*شفقنا
messages.comments