اخیراً، عربستان سعودی به زنان اجازه داده است که بدون اجازه‌ی سرپرست خویش، به خارج از کشور سفر کنند. اما تصویب این قانون در کشوری که نظام حاکم بر خانواده بر پایه قیمومیت بوده و برخی از مهمترین تصمیمات زندگی زنان توسط خویشاوندان مردشان گرفته می شود، انتقادات شدیدی به همراه داشته است. در ادامه به برخی از موانع پیش روی آزادی زنان در عربستان که همچنان پابرجا مانده است می پردازیم:
زندگی خانوادگی
بانوان مجرد ساکن در عربستان سعودی، هنوز هم برای ازدواج به کسب اجازه از مردان خانواده نیاز دارند؛ از سوی دیگر، در این کشور زنانی که از قیم خویش سرپیچی می‌کنند، حتی ممکن است مورد بازداشت و پیگرد قانونی قرار گیرند. همچنین زنان عربستانی که با یک مرد خارجی ازدواج می‌کنند، نمی توانند برای فرزندان خود شناسنامه بگیرند، به عبارت دیگر تابعیت در این کشور از طریق مادر منتقل نمی شود.
اما از جمله حقوقی که با تصویب قانون اخیر در این کشور به زنان بالای 21 سال اعطا شده، این است که زنان علاوه بر حق دریافت پاسپورت و مسافرت به خارج از کشور، اجازه‌ی ثبت ولادت فرزند و ثبت ازدواج و طلاق را دارند و می توانند حضانت فرزندان را برعهده بگیرند.
آموزش و سلامت
با وجودی که از سال 2017، زنان عربستانی برای برخورداری از خدمات آموزشی و مراقبت های بهداشتی نیازی به رضایت قیم خود ندارند، اما گروه‌های حامی حقوق زنان می گویند که این قانون عمومیت نداشته و تنها موارد خاصی را شامل می شود. در کل بسیاری از آزادی های سلب شده زنان و محدودیت هایی که بر آنان به استناد قانون قیمومیت اعمال می شود، اصلا در قانون تصریح نشده، بلکه برآمده از عرف جامعه است.
حقوق
زنان عربستان، هنوز هم نمی‌توانند به تنهایی دادخواست بدهند و به گفته فعالان حقوق زنان، امکان گزارش موارد خشونت خانوادگی توسط زنان، با موانع جدی روبه‌روست.
اگرچه بانوان عربستانی می توانند در دادگاه شهادت دهند، اما در بعضی موارد، شهادت آنها نصف شهادت یک مرد اعتبار دارد. از سوی دیگر، زنانی که در بازداشت و زندان به سر می‌برند، بدون تأیید سرپرست‌شان اجازه‌ی خروج از زندان را ندارند. البته پیشتر برای احراز هویت زنان در دادگاه، حضور یکی از خویشاوندان مردشان الزامی بود که حالا این الزام برداشته شده است.
کار
در قوانین تازه به تصویب رسیده‌ی عربستان، تصریح شده است که همه شهروندان حق دارند بدون هرگونه تبعیضی که براساس جنسیت، معلولیت یا سن، بر آنان اعمال شود، به کار مشغول شوند. اگرچه مقامات کشور پیش از این هم محدودیت‌های مربوط به اشتغال بانوان در قانون کار این کشور را حذف کرده بودند و برای مثال، پیشتر زنان برای اشتغال نیاز به اخذ مجوز از قیم خود را داشتند که اکنون با حذف این ماده چنین الزامی را ندارند؛ اما برخی از کارفرمایان، همچنان برای استخدام بانوان رضایتنامه قیم را مطالبه کرده و بابت این موضوع مؤاخذه نمی شوند.
ضمن اینکه زنان عربستانی، همچنان موظف به کسب رضایت از قیم خود، جهت افتتاح حساب بانکی یا درخواست اعتبار هستند.
رانندگی
با وجودی که در سال 2017، عربستان سعودی ممنوعیت طولانی مدت رانندگی بانوان را که به عنوان نماد سرکوب، از سوی فعالان حقوق زنان در نظر گرفته می‌شد، از قوانین این کشورحذف کرده است؛ اما فعالان حقوق زنان بر این باورند که حذف این ممنوعیت هنوز با موانع بسیاری روبروست؛ به عنوان مثال، آموزشگاه‌های رانندگی در ثبت نام متقاضیان مرد و زن، شمار معدودی از زنان را پذیرا شده و مبالغ هنگفت‌تری از آنان می گیرند
مسکن
به گفته‌ی گروه‌های فعال در حوزه‌ی حقوق زنان، اگرچه طبق قانون زنان عربستانی مجاز به خرید یا اجاره املاک هستند، اما به دلیل هنجارهای اجتماعی، تأمین مسکن بدون خویشاوند مرد، برای زنان مجرد در این کشور با دشواری‌های بسیار روبه‌روست.
سبک لباس پوشیدن
زنان در عربستان باید ساده و باوقار لباس بپوشند؛ البته در قوانین سعودی به امر پوشش پرداخته نشده و نوع لباس در این کشور تابع عرف است و این عرف در مکان ها و موقعیت های مختلف متفاوت می باشد، اما در عمل انتظار می‌رود که بیشتر زنان عبایه های بلند و مشکی همراه با روسری بپوشند. لباس بانوان این کشور، توسط پلیس مذهبی کنترل می‌شود و گاه زنانی که پوشش نامناسب ندارند، توسط پلیس نامحسوس بازداشت می شوند. اما لازم به ذکر است که این شرایط در مورد زنان خارجی صدق نمی‌کند.
فعالیت
به گفته‌ی حامیان حقوق بشر، تلاش حکومت در رعایت هنجارها و قوانین اجتماعی، همواره با سرکوب مخالفان و دستگیری و شکنجه‌ی آنان توأم بوده است. با این وجود، به ادعای برخی از فعالان حقوق زن، برای ارتقاء حقوق زنان در این کشور ده‌ها کمپین و راهپیمایی ترتیب داده شده است.
ورزش
ورزش و تربیت بدنی در عربستان، حتی در سالن‌های سرپوشیده و دور از دید مردان نامحرم، همواره با مخالفت روحانیون متعصب این کشور که این امر را نوعی بی‌عفتی برمی شمارند، روبه‌رو بوده است. اما در اقدامی غیرمنتظره پادشاهی این کشور، دو ورزشکار زن را برای اولین بار در سال 2012 به المپیک اعزام کرد و چهار نفر به بازی‌های 2016 راه یافتند.
مترجم: ط. مکارمی
نظر شما