مقامات دفاعی اسرائیل معتقدند که آقای خامنه ای هنوز تصمیم نگرفته است که توافق هسته ای جدید با آمریکا را بپذیرد یا نه؛ تصمیم نهایی در دستان او است و احتمال اینکه وی بعد از روی کار آمدن رئیسی توافق با آمریکا را امضا کند، ممکن است کمتر شود. دولت بایدن دوست داشت قبل از ریاست جمهوری رئیسی با ایران به توافق برسد.
توافق اصلی بین قدرت های غربی و ایران بر سر محدودسازی فعالیت های هسته ای ایران سال 2015 امضا شد؛ اما دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا سال 2018 از توافق خارج شد. یک سال بعد ایرانیان شروع به نقض توافق کردند و میزان اورانیوم غنی شده خود را افزایش دادند. از زمان آغاز ریاست جمهوری بایدن در ماه ژانویه، شش دور گفتگو بین ایران و سایر کشورهای طرف برجام در وین برگزار شده، اما تاکنون هیچ توافقی صورت نگرفته است و طبق شنیده ها شکاف بین ایران و آمریکا زیاد است.
بعد از آنکه دولت بنت در اسرائیل روی کار آمد، رئیس ستاد ارتش «آویو کوخاوی» به واشنگتن رفت و با چند تن از مقامات ارشد دولت در خصوص توافق آمریکا با ایران گفتگو کرد. اما به گفته «جاناتان لیز» توان اثرگذاری اسرائیل بر موضع آمریکا در خصوص توافق با ایران بسیار محدود است و جز دو گزینه: تجدید توافق قبلی با ایران، و ادامه وضع موجود و نبود توافقی الزام آور، انتخاب دیگری وجود ندارد.
با این وجود اسرائیل در تلاش است تا از یک طرف خواسته هایی را که غرب بعد از انقضای مدت توافق فعلی در سال 2030 همچنان از ایران دارد، سخت تر کند و از طرف دیگر همکاری خود را با آمریکا در صورتی که ایران توافق را نقض کرد افزایش دهد و اگر آمریکا دوباره با ایران وارد معامله شد، از واشنگتن تجهیزات نظامی بگیرد. انتظار می رود که در پایان ماه آینده، بنت به دعوت بایدن به واشنگتن برود.
به اعتقاد اسرائیل، آقای خامنه ای از باخت ترامپ در انتخابات خشنود شد؛ چراکه می ترسید آمریکا به شکلی غیرمنتظره به تأسیسات اتمی ایران حمله کند. این ترس به ویژه بعد از ترور قاسم سلیمانی بیشتر شد.
پیروزی بایدن، بین محافظه کاران و میانه روها در ایران نور امید تاباند و ترس از حمله آمریکا را کاهش داد؛ اما در عین حال این پیروزی باعث شد که حس لزوم و فوریت دستیابی به توافق با آمریکا از بین برود. لذا در حال حاضر علیرغم خسارت سنگینی که تحریم های ترامپ بر اقتصاد ایران تحمیل کرده و همچنان هم این خسارت ها ادامه دارد، رهبر ایران نیاز شدیدی به توافق نمی بیند.
به گفته یک مقام امنیتی اسرائیل، آقای خامنه ای «از اینکه به توافقی دست یابد که موجب گشایش اقتصادی شود خوشحال خواهد شد؛ اما هنوز تصمیمی برای این امر نگرفته است. ایرانیان زمانی توافق را امضا می کنند که آشکار شود توافق دقیقا همانی است که رهبر می خواهد. آقای خامنه ای تصمیم گیرنده نهایی است و پیش بینی اینکه چه اتفاقی خواهد افتاد بسیار سخت است. ما می دانیم که او تمایلی به گرفتن تصمیمات سخت ندارد و ترجیح می دهد تصمیمات سخت را تا حد ممکن به تأخیر اندازد و مسائل را مبهم نگه دارد».
اسرائیل رفتار آقای خامنه ای را در جریان انتخابات ریاست جمهوری ماه گذشته، سندی بر افزایش اعتماد به نفس او می بیند. در هفته های منتهی به انتخابات، با رد صلاحیت گسترده نامزدها روبرو بودیم که در میان آنها شماری از چهره های برجسته محافظه کار قرار داشتند. با این وجود نظام همچنان دلیلی برای نگرانی دارد و آن فاصله گرفتن نسل جوان از آرمان های انقلاب است؛ همین امر موجب شد که تعداد رأی دهندگان به کمترین میزان خود در تاریخ جمهوری اسلامی برسد و شمار زیادی رأی باطله به صندوق ها ریخته شود.
انتظار می رود آقای رئیسی دست به تغییرات اساسی در دولت زده و افراد جدیدی را در پست های مختلف بگمارد. اینکه افراد در پست های جدید تطبیق پیدا کنند و امور منظم شود، خود نیاز به زمان دارد.
درحالیکه مذاکرات وین به عقب افتاده است، ایران برنامه هسته ای خود را ادامه می دهد. این کشور در حال افزایش اورانیوم غنی شده خود و کوتاه کردن زمان لازم برای رسیدن به بمب است. سال 2015 که برجام به امضا رسید، ایران یک سال با تولید اورانیوم غنی شده برای رسیدن به بمب فاصله داشت؛ حالا اما تنها چند ماه با رسیدن به هدف مذکور فاصله دارد. در همین حال سانتریفیوژهایی که ایران تولید می کند کوچک تر و پیشرفته تر می شود؛ نسل آینده سانتریفیوژها جای کمتری می گیرند و در زیرزمین های کوچک تر و محافظت شده تر و مخفی تر قابل استفاده هستند. دانش و تجربه ای که دانشمندان هسته ای ایران در این مدت اندوخته اند نیز ثروتی است که هیچ توافقی نمی تواند آن را از ایران بگیرد.
آژانس بین المللی انرژی اتمی هفته گذشته اعلام کرد ایران شروع به تولید اورانیوم فلزی کرده است؛ این ماده در جنبه های نظامی برنامه هسته ای کاربرد دارد. یافته های آژانس ادعاهای مطرح شده توسط اسرائیل در اوایل فوریه سال جاری را تأیید می کند؛ اما علیرغم برخورداری ایران از میزان اورانیوم غنی شده کافی، این کشور نیاز به تولید کلاهک هسته ای برای موشک های بالستیک دارد و این روند ممکن است دو سال به طول بیانجامد.
نکته اساسی این است که ایران هم اکنون نسبت به سال 2018 –قبل از آنکه ترامپ تحت تأثیر نتانیاهو تصمیم به خروج آمریکا از برجام بگیرد- با سلاح هسته ای فاصله کمتری دارد.
بین دوره های مذاکره در وین حوادث امنیتی پرشماری در منطقه رخ داده است؛ ایرانیان پشت حملات پهپادی و موشکی به سعودی و پایگاههای نظامی آمریکا در سوریه و عراق بودند، آمریکا شبه نظامیان شیعه را در سوریه و عراق هدف حمله قرار داد، ایران در پاسخ به حمله اسرائیل به کشتی هایش در دریای سرخ، کشتی های اسرائیلی در اقیانوس هند را هدف قرار داد و در پایان هفته گذشته حملات سایبری گسترده ای علیه سیستم ریلی ایران صورت گرفت.
مقامات و تحلیلگران اسرائیلی معتقدند حملات ایران که اغلب توسط شبه نظامیان شیعه انجام می شود، بدون توجه به مذاکرات وین ادامه می یابد؛ زیرا تهران باور ندارد که این حملات مذاکرات را به خطر می اندازد. ایران معتقد است که با توجه به سلسله حوادثی که اسرائیل در آن دست داشته، از جمله ترور محسن فخری زاده دانشمند هسته ای و انفجار در تأسیسات هسته ای، با اسرائیل حساب های بسته نشده ای دارد که باید تسویه شود. اما ایران عجله ای برای گرفتن انتقام ندارد و ترجیح می دهد منتظر فرصت مناسب بماند. به گفته یک مقام امنیتی «در ایران ترسی وجود ندارد و همه چیز وابسته به نیازها و محدودیت های نظام است».
اواخر سال گذشته بدلیل سلسله حوادث منطقه که در برخی از آنها آمریکا نقش داشت و در برخی دیگر اسرائیل (از جمله ترور فخری زاده و سلیمانی، حملات هوایی در سوریه و فشار تحریم های اقتصادی به ایران، خسارت های ناشی از کرونا و عادی سازی رابطه بین اسرائیل و کشورهای عرب) موازنه منطقه ای برای ایرانیان منفی بود و اسباب نگرانی آنها را فراهم ساخته بود.
اما ایرانیان معتقدند که از آن زمان تاکنون، در قدرت منطقه ای این کشور، پیشرفت های چشمگیری حاصل شده است. بایدن نسبت به نگرانی های عربستان توجهی ندارد و این درشرایطی است که حملات پهپادی حوثی ها علیه سعودی ادامه دارد. ادامه حملات علیه نیروهای آمریکایی در عراق این کشور را به دردسر انداخته است و همه اینها در حالی است که ایران به تولید سلاح و توسعه برنامه اتمی خود ادامه می دهد.
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما