در یک اتاق نشیمن در روستای ابل الساقی در جنوب لبنان، الیاس جراده که برای نخستین بار به مجلس راه یافته، دو رأی دهنده را دعوت کرده است تا اختلاف آنها را –که بر سر رأی دادن به او ایجاد شده بود- حل کند
به آنها گفتم «ما در این کشور، در این روستا شریک هم هستیم؛ ما یک خانواده بزرگیم و باید در کنار هم باشیم»
جراده موفق شد اسعد حردان را در انتخابات شکست دهد و کرسی مسیحیان ارتدوکس را در حوزه 3 انتخاباتی جنوب بدست آورد. حردان یکی از اعضای حزب سوسیال ناسیونالیست سوری در لبنان است که به مدت سه دهه این کرسی را در دست داشت. این اولین بار بود که یک نامزد اپوزیسیون موفق می‌شد یکی از متحدان حزب‌الله را در جنوب لبنان –که پایگاه دیرینه حزب‌الله است- شکست دهد
شکست حردان یکی از نتایج انتخاباتی بود که همه تحلیلگران را شگفت‌زده کرد. رهبران لبنان –که عمدتا فرماندهان جنگ داخلی 1990 بودند و بعد از پایان جنگ به قدرت رسیدند- با تکیه بر هوادارانی که به دلایل فرقه‌ای و ایدئولوژیک به آنها رأی می‌دهند، دهه‌هاست که کنترل سیاست کشور را در دست دارند. در هفته‌های منتهی به رأی گیری انتظار نمی‌رفت تغییری در وضع موجود ایجاد شود، به‌ویژه که احزاب مستقل و غیر فرقه‌ای پول و تجربه زیادی نداشتند و مهمتر آنکه با یکدیگر متحد نبودند؛ به نحوی که در یک حوزه انتخابی چندین ائتلاف از مستقلین با یکدیگر رقابت می‌کردند. حوزه 3 جنوب، تنها حوزه از 15 حوزه انتخاباتی بود که مخالفان موفق شدند لیست واحدی ارائه دهند
انتخابات اخیر نوید دهنده تغییری کوچک اما معنادار در چشم‌انداز سیاسی لبنان است. حزب‌الله و متحدانش اکثریت خود را در پارلمان از دست دادند و 61 کرسی از 128 کرسی مجلس را بدست آوردند؛ درحالی‌که تعداد کرسی‌های آنها در انتخابات سال 2018، 71 کرسی بود. البته بعید است که این شکست قدرت نظامی و سیاسی حزب‌الله را تضعیف کند. 14 کرسی به نامزدهای مستقل رسید که آشکارا با احزاب اصلی و فرقه‌گرا مخالفت می‌کردند
این نتایج حاصل خشم مردمی است که سال 2019 علیه نظام سیاسی موجود به‌پا خاستند. این اعتراضات با فروپاشی مالی کشور آغاز شد و با انفجار بندر بیروت –که بزرگترین انفجار غیر هسته‌ای در تاریخ بود و بیش از 215 کشته برجای گذاشت- به اوج رسید. معترضان سیاستمداران فاسد و اختلافات فرقه‌ای را مقصر وضع نابسامان کشور معرفی کردند و انفجار را بدلیل سهل‌انگاری دولت دانستند. ژوئن 2021 بانک جهانی بحران مالی لبنان را بدترین بحران مالی در جهان توصیف کرد. امروز 75% لبنانی‌ها در فقر زندگی می‌کنند. برای معترضین سال 2019 نتایج انتخابات، نقطه عطف و نور امیدی است که بعد از سه سال و نیم سختی تابیدن گرفته است.
روز انتخابات هم بدون چالش نبود و همچون سال 2018 رأی‌گیری با ارعاب گسترده، مشکل بی‌برقی، تقلب و تعداد ناکافی کارکنان همراه بود. هیأت نظارت بر انتخابات اتحادیه اروپا 17 مه در گزارش خود نوشت «خرید رأی، انتخابات را مخدوش کرده و بر انتخاب رأی دهندگان تأثیرگذار بود»
انجمن انتخابات دموکراتیک در لبنان نیز اعلام کرد که 95 درگیری خشونت‌آمیز –از جمله حمله فیزیکی به روزنامه نگاران- را در داخل و اطراف مراکز رأی‌گیری ثبت کرده است. این خشونت‌ها عمدتا در مناطق جنوبی صورت گرفته و هواداران حزب‌الله و امل به ناظران انتخابات حمله کردند
به گفته کمیته حفاظت از روزنامه‌نگاران، در روستای انصار در جنوب لبنان دهها تن از هواداران حزب‌الله، یک خبرنگار را درحالی‌که تخفات انتخابات را مستندسازی می‌کرد، مورد ضرب‌وشتم قرار دادند. مشکل دیگر در انتخابات اخیر این بود که وزارت کشور بدلیل کمبود بودجه، به جای آموزش حضوری اقدام به ارسال یک فیلم آموزشی برای 15000 کارمندی که مسئول رأی‌گیری بودند کرد. این امر به گفته یک کارشناس انتخابات، موجب شده بود که این کارکنان با روند رأی‌گیری آشنایی کاملی نداشته باشند
در سراسر کشور احزاب قدیمی سعی کردند با پرداخت پول، دادن غذا و سایر خدمات نظر رأی دهندگان را جلب کنند
در بیروت حامیان سعد حریری که اوایل سال جاری از سیاست کنار‌گیری کرد، انتخابات را تحریم کردند. همین امر به برخی از نامزدهای مستقل اجازه داد تا تعدادی از کرسی‌های سنی‌ها را در بیروت و طرابلس از آن خود کنند
حزب قوات که مورد حمایت امریکا و عربستان و منتقد سرسخت حزب‌الله است، به عنوان بزرگت‌ترین حزب مسیحی در پارلمان جایگزین جنبش آزاد میهنی (متحد مسیحی حزب‌الله) شد. به این ترتیب با پارلمانی دو قطبی شده (متحدان و مخالفان حزب‌الله) روبرو هستیم
به گفته تحلیلگران این نتیجه می‌تواند منجر به بن‌بست سیاسی و حتی حملات خشونت‌بار فرقه‌ای شود زیرا بعید است که جناح‌ها بتوانند برای تقسیم قدرت بر سر مناصب ارشد دولتی به توافق برسند. انتخابات سال گذشته عراق را می‌توان دلیلی بر صحت این پیش‌بینی دانست؛ چنانکه دیدیم هفت ماه بعد از آنکه ائتلاف فتح مورد حمایت ایران، دو سوم کرسی‌های خود را در پارلمان از دست داد، این کشور هنوز دولت تشکیل نداده است. بنابراین مشخص نیست که آیا لبنان با این نتایج در مسیر اصلاحات قرار خواهد گرفت یا به روند رو به نزول خود ادامه خواهد داد
گام بعدی چیست؟
15 می رأی دهندگان لبنانی تاریخ‌ساز شدند؛ تعداد زیادی از نامزدهای مستقل به پارلمان راه یافتند و تعداد کرسی‌های خود را از یک کرسی در سال 2018 به 13 کرسی رساندند
حزب قوات جایگزین جنبش آزاد میهنی به عنوان بزرگترین بلوک مسیحی پارلمان شد و بلوک طرفدار حزب‌الله نیز اکثریت پارلمانی خود را از دست داد
درحالی‌که برندگان انتخابات پیروزی خود را جشن می‌گرفتند، لیر لبنان بار دیگر ارزش خود را از دست داد و به 30000 دلار رسید
مسیر پیش روی دولت آینده لبنان مسیری پرچالش است؛ اینکه ایا نمایندگان مجلس قادر خواهند بود به وعده‌های خود عمل کنند، به توان آنها برای همکاری در پارلمان بستگی دارد
در پارلمان آینده سه جناح وجود دارد: جناح طرفدار حزب‌الله که از دو حزب شیعه حزب‌الله و امل، جنبش آزاد میهنی و متحدان کوچک‌تر تشکیل شده است و تقریبا 57 نماینده دارد
جناح دوم متشکل از حزب قوات و متحدان طرفدار عربستان است که تقریبا 22 کرسی دارند
سومین جناح، مخالفان نظم سیاسی موجود هستند که حدودا 19 نماینده دارند
باید دید که این جناح‌ها چگونه با یکدیگر تعامل خواهند کرد
هم حزب قوات و هم جناح ضد نظام، حزب‌الله را مسئول شکست اقتصادی و سیاسی کشور دانسته و با ان مبارزه می‌کردند. بلوک حزب‌الله هم دشمنی دیرینه‌ای با قوات دارد و در انتخابات اخیر، کرسی‌های کلیدی خود را به مستقلین و مخالفان نظام واگذار کرده است
اما وحدت نمایندگان جناح ضد نظام، در هاله‌ای از ابهام است. این افراد در مخالفت با وضع موجود هم عقیده‌اند اما ممکن است نتوانند در سیاست‌گذاری با هم به تفاهم برسند. به گفته سامر مکارم دبیر حزب اپوزیسیون Mintishreen «برنامه اکثر این نامزدها در مورد اصلاحاتِ لازم، همگرایی دارد اما زمانی که نوبت به طرح این موضوعات در پارلمان برسد، ممکن است امور به سادگی پیش نرود و وضع پیچیده شود»
نامزدهای مستقل و اپوزیسیون، ایدئولوژی‌های سیاسی مختلفی دارند و شاهد بودیم که نتوانستند لیست واحدی برای انتخابات بدهند. این امکان وجود دارد که این تقسیمات به پارلمان هم راه یابد و توان این بلوک را برای فعالیت به عنوان یک جناح واحد تضعیف کند
علاوه بر این، رابطه بین قوات و جناح ضد نظام روشن نیست. قوات خود را حزبی مخالف فساد و خواهان اصلاح معرفی کرده و این درحالی است که از نظر جناح ضد نظام، حزب قوات سوار بر موج انقلاب شده است
تاریخچه حزب قوات عامل دیگری است که باعث می‌شود جناح ضد نظام به این حزب بدبین باشد. در دوران جنگ داخلی لبنان نیروهای قوات برخی از فجیع‌ترین جنایات را مرتکب شدند. مشهورترین این جنایات، کشتار صبرا و شتیلا است که در آن هزاران غیرنظامی فلسطینی بدست قوات سلاخی شدند
با این وجود ممکن است برخی از مستقلین معتقد باشند که قوات در تلاش خود برای اصلاح وضع لبنان صادق است، یا دیدگاه‌های هر دو جناح در مورد حزب‌الله به اندازه‌ای همگرایی داشته باشد که باعث شود در مورد سیاست‌گذاری‌ها و انتصابات با یکدیگر همکاری کنند
حذف متحد دیرینه حزب‌الله نبیه بری که 30 سال است ریاست مجلس را بر عهده دارد، از اولویت‌های قوات و مستقلین است. بری از شناخته شده‌ترین چهره‌های سیاسی لبنان است که به فساد شهرت دارد اما قوانین موجود و حضور پرقدرت حزب‌الله در پارلمان، برکناری بری را دشوار می‌کند. بر اساس توافقات صورت گرفته رئیس مجلس باید شیعه باشد، نخست‌وزیر سنی و رئیس‌جمهور مسیحی مارونی
هیچ نماینده مستقلی برای جانشینی نبیه بری وجود ندارد زیرا همه شیعیان پارلمان یا از حزب‌الله هستند یا امل و هیچ نماینده شیعه‌ای در مقابل بری نخواهد ایستاد؛ بنابراین ریاست بری بر مجلس تقریبا قطعی است
مسئله دیگر جانشینی میشل عون برای پست ریاست جمهوری است. در لبنان پارلمان رئیس جمهور را انتخاب می‌کند. تا قبل از اعلام نتایج، گمان می‌رفت که جبران باسیل یا سلیمان فرنجیه اصلی‌ترین کاندیداهای ریاست جمهوری باشند اما با از دست دادن اکثریت پارلمان توسط جناح حزب‌الله، حالا پست ریاست جمهوری در هاله‌ای از ابهام قرار گرفته است
یک پارلمان منشعب برای لبنان خطرناک است. بحران اقتصادی کشور روز به روز بدتر می‌شود و برای مقابله با آن اقدامات فوری مورد نیاز است. دولت قبلی به رهبری نجیب میقاتی به جز قطع یارانه‌ها، سیاست خاصی را برای بهبود اوضاع در پیش نگرفت
حتی در پشت قطع یارانه‌ها، سیاست پیشگیرانه‌ای قرار نداشت و این کار به این دلیل صورت گرفت که دولت دیگر پولی نداشت. ذخایر خارجی بانک مرکزی لبنان به‌سرعت رو به اتمام است و طبق آخرین گزارشات ذخایر آن به زیر 10 میلیارد دلار رسیده است
بدون ذخایر خارجی، پول کشور به سقوط خود ادامه خواهد داد و تورم بدتر خواهد شد. برای مصرف کننده لبنانی که درآمدش به لیر است این فاجعه است
تنها امیدی که پیش روی لبنانی‌هاست، صندوق بین‌المللی پول است. 7 آوریل صندوق بین‌المللی پول با کمک 3 میلیارد دلاری به لبنان موافقت کرد. این توافق به عنوان نخستین گام کشور برای خروج از باتلاق اقتصادی لبنان تلقی می‌شود اما پیش شرط دسترسی به این پول، انجام اصلاحات اقتصادی از جمله تصویب قانون کنترل سرمایه است. انجام این اصلاحات هم مشخص نیست و احتمالا در پارلمان شاهد برخورد مستقلین و اپوزیسیون با احزاب قدیمی و ریشه‌دار کشور -که منافعشان با الیگارش‌ها همسو است- خواهیم بود
مترجم: فاطمه رادمهر
نظر شما